Morgunblaðið - 05.05.1971, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. MAl 1971
■ ■■■ , , ........... ■■■ ...........I ... ! - .............. .......
Þjóðleikhúsiö:
ZORBA
Ungi maðurinn (Jón Gunnarsson, og Zorba (Róbert Arnfinns-
son) stígra grrískan dans.
ÞETTA leikhúsverk fellur undir
það, sem kallað er musical á
ensku, í leikskrá Þjóðleikhússins
er það kallað söngleikur, en hef-
ur það orð ekki einnig verið not-
að um óperur? Hér mun vera
verkefni fyrir orðhönnuði.
Verkið er samið eftir skáld-
sögunni Aleksis Zorbas eftir
Nikos Kazantzakis. Bókin varð
mjög vinsœl á sínum tima og
þýdd á f jölda tungumála. Þáver-
andi ungur stúdent kynntist Þor-
geir Þorgeirsson henni erlendis
og sneri henni af þörf og gleði
á islenzku og Erlingur Gíslason
las hana í hljóðvarp.
Ef ég man rétt voru sumir
hneykslaðir þá. En síðan er
Zorbas kunningi okkar, eða ætti
að vera það.
Vegna hinnar miklu frægðar
bókarinnar, sem ofangreint dæmi
sannar, var gerð eftir henni
kvikmynd og sú kvikmynd varð
mjög vinsæl. En mjög var það
sennilegt að þessa kú mætti
mjólka meira og Kazantzakis
dauður og kannski hafði ekkjan
þörf fyrir dollara. Og þvi mun
einhverju bisnessljósi hafa dottið
í hug að gera úr þessu musical
— og það var gert.
Leikritun: Joseph Stein.
Það mun varla hafa verið mik-
ið verk, kvikmyndahandritið lá
fyrir, en það þurfti auðvitað að
stytta það og breyta svolitið. Og
svo þurfti auðvitað söngtexta.
Söngtextar: Fred Ebb.
Fyrir utan þá upprunalegu
grísku alþýðutónlist, sem ekki
var hægt að komast hjá að nota,
en var kannski afsakanlegt, þvi
það er svo mikið af Grikkjum í
Bandarikjunum, þurfti náttúr-
lega ameríska allragagnstónlist,
sýrópsslæðu yfir allt, og ekki
stóð á henni.
Tónlist: John Kander.
Zorbas kallinn kominn hingað
í nýrri mynd, þurfti náttúrlega
nýja þýðingu á íslenzku, sem
virðist hafa tekizt vel, enda gerð
af bragsnjöllum manni.
Þýðing: Þorsteinn Valdimars-
son.
Svo mun hafa þurft einhverja
útlendinga til að sviðsetja þetta.
Leikstjóri: Roger Sullivan.
Danshönnun: Dania Krupska.
Sviðsbúnaður og fatnaður er
hannaður af íslenzkum manni og
var vel gert.
Leikmyndir og búningateikn-
ingar: Lárus Ingólfsson.
Tónlist er framin af meðlimum
úr Sinfóniuhljómsveit íslands.
Hljómsveitarstjóri: Garðar
Cortes.
Lítið Balkanblóð í þeirra æð-
um, en við þvi verður lítið gert.
En má utangarðsmaður
spyrja: Af hverju hljómar tón-
listin, sem kemur úr þessari
gryfju, svona blikklega? Balkan-
tónlist á að vera seiðandi og heit,
en um leið með mjög harðri og
skýrri hrynjandi.
Leikendahópurinn er mjög
stór og ég held að allir hafi reynt
að gera eins vel og þeir gátu.
Herdís Þorvaldsdóttir skilaði
Búbúlínu mjög skemmtilega.
Þeir vinirnir Zorbas og Nikos
komu einnig vel fyrir. Róbert
Arnfinnsson var stundum eitt-
hvað að gera sér upp rödd, sem
hann ætti ekki að þurfa.
Hlutverk Nikosar er ekki sér-
staklega við hæfi Jóns Gunnars-
sonar. Hann er ekki endilega
hinn dæmigerði bældi Vestur-
Evrópumaður, sem hvorki kann
að hreyfa sig frjálslega né þor-
ir að kannast við ástríður sínar.
En hann komst samt vel frá hlut-
verkinu.
Höfundar þessarar leikgerðar
hafa upphugsað eitthvað, sem
þeir kalla forsöngvara, og hlut-
verkið syngur kona. Þessi for-
söngvari er hvorki fyrir utan
verkið né almennilega inni í því
heldur. Hann verkar því ásettur
eins og aukagemsi. Forsöngvar-
ann syngur erlend kona, Suzanne
Brenning, og mun vera sænsk.
Rödd hennar er hvorki falleg né
sérstaklega vel beitt. Skyldi eng-
in hérlend söngkona hafa getað
sungið þetta?
Margrét Helga Jóhannsdóttir
leikur ekkjuna. Hún stenzt ekki
samanburð við Irene Pappas
hvað snertir túlkun innibyrgðrar
ástríðu yfirleitt og angistar í
morðatriðinu, en að einu leyti
bar hún höfuð og herðar yfir
hópinn, hún söng vel og fallega
og það var mikill léttir að fá að
hlusta á góðan söng þá sjaldan
það var.
Dansatriðin voru ekki ó-
skemmtileg og þau voru sýnilega
unnin af mikilli elju, dugnaði og
viljaþreki, en það mátti sjá á
sumum leikurunum að þeir voru
ekki sérlega sáttir við að vera
að dansa þetta og dönsuðu með
ólund. En þá hafa þeir líka mis-
skilið boðskap Zorbasar: maður
á að dansa frá sér áhyggjurnar
og sorgirnar, leggja þær einmitt
í dansinn og á eftir er af manni
létt.
Og það getur verið mikill létt-
ir.
Dania Krupska ætti að fá heið-
urspening úr gulU frá trimm-
stúkunni.
Þorvarður Helgason.
Búbúlína (Herdís Þorvaldsdóttir) og Zorba Róbert Amfinnson).
Ásgeir Jakobsson:
Fákænir fiskimenn
og varðskipið Lórelei
MORGUNBLAÐIÐ hefur þá
reglu að birta nöfn manna,
þegar dómar hafa fallið á þá.
Þetta hefur verið mjög umdeil-
anleg regla hér í fámenninu,
því að margir telja hana bitna
meir á saklausum vandamönn-
um en sökudólgnum sjálftim.
Taka togbátanna 14 á fiimmtu-
dagsmorguninm 29. apríl þótti
sfcrax orka tvímælis af kunnug-
um mönnum. Mér var luUkunn-
ugt um afstöðu ritstjóra Morg-
uniblaðsins til þess máls, sem
ranglega hefur verið ' nefnt
manna á meðal landhelgisbrota-
mál en er aðeinis brot á reglu-
gerð tlímabundinná og breyti-
legri frá ári til árs. Það var þvi
að vonum að rnér og fleirum
brygði í brún, þegar nöfn alira
skipstjóranna, sem hlut áttu að
máli birtust ásamt heimilisföng-
um á annarri síðu blaðsi-ns í
gærmorgun.
Ritstjórar bera ábyrgð á blaði
sínum og verkum manna sinna
líkt og gkipstjórinm á skipi sínu
og sklpshöfn, þó að hann sé sof
andi. Ritstjórar skilja því manina
bezt hvað raunverulega var að
gerast hjá mörgum skipstjór-
anna þarna úti á miðunum.
Þeir voru flestir sofandi, því að
stý riimenn irnir eiga morgunvakt-
ina en að því verður nú vikið
betur síðar.
Mér finmst ekiki úr vegi samt
að stutt greinargerð fylgi ruú.
Aðfararnótt Íimmtudag3ini3 29.
apríl voru margir togbátar að
veiðum út af Stafnesa í hólfi,
sem leyft er togbátum. Inn í þetta
leyfða hólf, skerst lína í vestur
frá Stafnesinu og önnur í vestur
frá Garðskaga og milli þessara
lína er svonefnt línusvaeði. það
er, svæði friðað sérstalklega
fyrir öðrum veiðarfærum en
línu. Á þessum slóðurn var varð-
skip til gæzlu umrædda nótt og
morgun. Flestir bátanina, sem
teknir voru um morgunirun á átt-
unda tímanum voru sjö hundruð
og upp í sautján hundruð metra
hmi á línusvæðinu eða 0.4 til
0.9 ajómílur.
Það er venja á togbátum og
einnig á togurum, að skipstjór-
inn stendur fram yfir miðnætti,
jafnvel fram til eitt eða tvö um
nóttina, en stýrimaður á svo
morgunvaktina. Þetta var þannig
á flestum eða öllum bátanma,
sem teknir voru, að skipstjór-
arnir voru sofandi en stýri-
mennimir að toga.
Margir, ef ekki allir stýri-
menimmir sáu varðákipið hjá
sér, þar sem það lét refca,
og sumir þeinra köstuðu
hiklaust skamimt frá því. Þeir
sem sagt treystu því sem má
kannski kalla barnaskap, að
varðskipið væri á línunni og
gerðu því enga staðarákvörðun.
Varðskipið var þarna til gæzlu
með fullkomnustu staðarákvörð-
unartæki, en það getur oft verið
erfitt með misjafnlega góðar
ratsjár að fá góðan staðar-
ákvörðunarpunkt í landi, þar
sem land er lágt við ströndina.
Stýrimennirnir a.m.k. þeir sem
ég talaði við voru því alveg
áhyggjulausir, og gerðu engar
staðarákvarðanir i sambandi við
áðurnefnda línu. Þeir bókstaf-
lega miðuðu við varðsfcipið.
Þegar varðskipið svo fór af
stað keyrði það svo vimalega í
fcringum allan flotann og báta-
menmimir veifuðu og héldu.
áfiram að toga. Skipstjórfamir
vafcnuðu hreasir og sprækir eftiir
væran nætursvefn og hittu
stýrimenn sína káta og momtna
í brúnni, því að afli hafði verið
góður um nóttina.
En akipstjóramir voru varla
búnir að pi.ssa út af brúarvængm-
um og sniúsisa sig, þegar kallið
barst kl. 10.35 til flotanis, hvera
skipstjóra fyrir sig. Þeim var
tilkynmt, að þeir hefðu allLr
verið í landhelgi laust eftir hálf
átta um morguninn. Haldið til
Reykjavíkur — hljóðaði skipun
in.
Við tökuraa sjálfa er náttúr-
lega ýmislegt að athuga, til
dæmis það, að láta þrjá tíma líða
frá því að varðskipið raumveru-
lega tekur bátania, og þair til það
tijlkynmir tökunia. Yfinmenm á
bátunum hafa sem sé engim töik á
að gera eigin staðarákvarðanir
né véfengja neitt sem varðskípa-
menin segja. í amiman stað liggur
það fyrir að varðskipið horfði á
suma bátana kaista og sú spum-
ing vakmar, hvort því bar ekki
að hinidra lögbrotið í stað þeso
að bíða þar til varpan var komin
örugglega í botninn. í þriðja
lagi kref j ast staðarákvarðanir
varðskipsins ítarlegra rann-
sókna, það gerir allar staðar-
ákvarðamiir á talsvert mikiíli
ferð og tekur aðeinis eitt horn,
Gálga á Stafnesi og Eldey. Þegar
dæma á bát fyrir að vera sjö
hundruð metra ininan við línu
úti á reginhafi, þá þarf ná-
kvæma staðarákvörðun, óneitan-
lega.
Það getur varla viirzt óþarfa
kurteisi að skipherranm hefði
gefið yfirmömmum bátsins tæki-
færi til að mæla lífca upp stað-
imn undir þessum kringumstæð-
um — eða látið út bauju.
Einis og áður segir þarfnaat
þetta mál allt miklu ítarlegri
ranmsókmar en þegar hefur farið
fram. Mér finnst forkastan-
legt að láta sömu sektarákvæðá
gilda um brot á síbreytilegri
reglugerð og brot á sjálfum
landhelgislögunum og þá etóki
síður að 199 torona bátur skuli
fá 40 þús. kr. sekt en 201 toruna
bátur fær 600 þúsund fyrir sama
brot.
Greinarstúfur, sem einn stýri-
mannanna á hinum brotiegu
bátum sendi mér ber vott um,
Framli. á bls. 24