Morgunblaðið - 20.05.1971, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MAl 1971
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstraeti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
1 lausasölu 12,00 kr. eintakið.
UNGT FÓLK OG NÝ
VIÐFANGSEFNI
IFið hverjar kosningar geng-
" ur jafnan fjöldi nýrra
kjósenda að kjörborðinu í
fyrsta sinn. Þessum yngstu
kjósendum fjölgar jafnt og
þétt, og aldrei fyrr hefur
svo stór hópur ungs fólks átt
kost á að neyta kosningarétt-
ar og nú. Stjórnmálaflokk-
arnir reyna jafnan með ýms-
um hætti að koma sjónarmið
um sínum á framfæri við
þetta unga fólk, enda er þar
um að tefla óplægðan akur
af þeirra hálfu.
Það er þó ljóst, að megin
gagnrýnin á stjórnmálaflokk-
ana undanfarin ár hefur ein-
mitt komið frá ungu fólki.
Fjölmargt ungt fólk hefur
tekið verulegan þátt í störf-
um stjómmálaflokka og unn-
ið þar að breytingum og nýj-
um vinnubrögðum. Á hinn
bóginn hafa stórir hópar ungs
fólks staðið utan allra flokka
og stjórnmálasamtaka. í aug-
um margra eru stjómmála-
flokkamir keimlíkar stofnan-
ir og þeir sjá ekki gmndvall-
ar skoðanamismun milli ein-
stakra flokka. Af eðlilegum
ástæðum verða stjórnmála-
umræður marklitlar í hugum
þessa fólks. Hvort sem þetta
er rétt mat eða ekki, stendur
þetta fólk á krossgötum, þeg-
ar dregur að kosningum og
stjómmálaflokkamir hefja
baráttuna um atkvæði þess.
En hvort sem unga fólkið
hefur skipað sér í raðir ein-
hverra stjómmálaflokka eða
ekki, blasa fjölbreytileg við-
fangsefni þjóðfélagsins við
því sem öðmm. Stöðugt fleiri
ungmenni leggja nú stund á
langskólanám, ýmist í háskól-
um eða sérskólum. Menntun-
in er undirstaða lífsstarfs
hvers einstaklings og því er
það frumskylda þjóðfélagsins
að tryggja öllum jafnan rétt
og aðstöðu til náms. Eins og
nú er ástatt er landsmönnum
þó mjög mismunað í þessu
efni. Þannig á fjöldi ungs
fólks í hinum dreifðu byggð-
um landsins ekki kost á lang-
skólanámi vegna búsetu sinn-
ar. Til þess að útrýma þessu
misrétti verður á næstu ár-
um að hefja stórsókn til efl-
ingar skólakerfinu úti á lands
byggðinni.
Á undanförnum ámm hafa
verið gerð stór átök til þess
að auka námslán til náms-
manna heima og erlendis.
Það er á hinn bóginn orðið
augljóst, að skuldabagginn
verður orðin þungur, þegar
námi loks lýkur. Þess vegna
hafa nú komið fram raddir
um námsstyrki eða námslaun.
Nú er það einnig svo, að fjöl-
margir, sem horfið hafa frá
námi af einhverjum ástæð-
um, óska síðar að komast inn
í skólakerfið til að afla sér
aukinnar menntunar. Það er
augljóst, að þjóðfélagið verð-
ur með einum eða öðrum
hætti að koma til móts við
þessar óskir. Enda á skóla-
kerfið ekki einungis að vera
fyrir æskuna, heldur fólkið í
landinu.
Unga fólkið hefur einnig
við önnur viðfangsefni að
glíma, þegar það ræðst í
heimilisstofnun og íbúða-
kaup. íbúðir í eigu fólksins
sjálfs em homsteinar efna-
hagslegs sjálfstæðis borgar-
anna. Þess vegna er það ein
höfuðskylda þjóðfélagsins að
búa svo um hnútana, að ungu
fólki sé kleift að eignast sín-
ar íbúðir, án þess að það sé
firrt lífshamingjunni vegna
óhóflegs strits. Ungar konur
æskja þess nú í æ ríkara
mæli en áður var að taka þátt
í störfum þjóðfélagsins utan
heimilisins. Þetta er þróun,
sem átt hefur sér stað um
nokkurn tíma og verður vafa
laust hraðari á næstu árum
en verið hefur til þessa. Þetta
kallar á ýmis konar aðgerðir
eins og t.a.m. fjölgun barna-
heimila.
Öll þessi viðfangsefni og
raunar miklu fleiri blasa við
ungu fólki í dag. En þetta
unga fólk er leitandi og hef-
ur hug og vilja til þess að
koma fram með nýjar og
ferskar hugmyndir. Margar
nýstárlegar hugmyndir eiga
þó oft og tíðum erfitt upp-
dráttar í fyrstu, og ef til vill
hafa stjómmálaflokkamir
verið of lokaðir fyrir nýjum
hreyfingum og hugmyndum
ungs fólks. Stjómmálaflokk-
ur verður á hverjum tíma að
vera opinn og frjáls um-
ræðuvettvangur, því að ein-
mitt innan vébanda stjórn-
málaflokka eiga straumar
nýs tíma að koma fram.
En unga fólkið hugsar ekki
einungis um eigin hagsmuni,
heldur hefur það hug á að
vinna að betra þjóðfélagi,
þar sem einstaklingamir geta
notið og þroskað hæfileika
sína á jafnréttisgrundvelli.
Síaukin áherzla er því lögð
á aukið lýðræði, þátttöku og
hlutdeild almennings í stjórn
un atvinnufyrirtækja, mann-
helgi og frelsi einstakling-
anna til orðs og athafna.
Muskie?
Miklar sveiflur í bandarískum stjórnmálum
EDMUND Muskie, öld-
ungadeildarmaður, nýtur
enn mestra vinsælda með-
al bandarískra kjósenda
þeirra leiðtoga Demókrata-
flokksins, sem koma til
greina í forsetaframboð á
næsta ári. En þrátt fyrir
hagstæðar skoðanakannan-
ir að undanförnu fer varla
á milli mála, að Muskie
hefur lækkað í áliti: hann
þykir hikandi og óákveð-
inn. Sá maður, sem verð-
ur áreiðanlega mest fylgzt
með í bandarískum stjórn-
málum fram til forseta-
kosninganna, er Edward
Kennedy.
Opinberlega neitar Kenne-
dy því, að hann -keppi eftir
forsetaframboði. Otskýring-
ar hans í einkaviðræðum á
ríkjandi stjórnmálaástandi
gefa þó sterklega til kynna,
að hann kunni að vera að
endurskoða afstöðu sina.
Mat hans á ástandinu er
eitthvað á þessa leið:
Bandarisk stjórnmál eru
komin á nýtt stig, sem er
furðulega sveiflukennt. Það
sést meðal annars á miklum
áhuga meðal almennings á
ping-pong-þíðunni svoköll-
uðu í samskiptunum við Kín-
verja þrátt fyrir harð-
vítugan áróður, sem hef-
ur verið rekinn gegn kín-
versku kommúnistastjórn-
inni í meira en 20 ár, upp-
haflega fyrir atbeina Ric-
hard Nixons meðal annarra.
Mótmæli fyrrverandi her-
manna gegn Víetnam-stríð-
inu hafa hlotið mikia samúð
meðal almennings, og þetta
sýnir hvernig viðhorf geta
breytzt á örfáum vikum, seg-
ir Kennedy.
NÆGUR TÍMI.
Kennedy telur að „rót-
grónir" foringjar repúbli'k-
ana og demókrata, Nixon
annars vegar og Muskie og
Hubert Humphrey hins veg-
ar, elti stöðugt almennings-
álitið í stað þess að móta það
með meiri djörfung. Stjórn-
málamaður, sem hefur hug á
að stíga fram á sjónarsviðið
og móta almenningsálitið
í stað þess að fylgja þvi, að
minnsta kosti í orði kveðnu,
hefur enn nægan tima
til stefnu. Hann hefði líka
nægan tíma til stefnu, þótt
hann biði þangað til barátt-
an fyrir forsetakosning-
amar hefst formlega í janú-
ar næstkomandi. Þetta er
grundvallarforsenda Kenne-
dys, að því er fram kemur í
einkaviðræðum við hann um
stjómmálaástandið.
Kennedy játar, að það hafi
verið mistök hjá sér að
halda fyrir forsetakosn-
ingarnar 1968, að Nixon tæk-
ist að nota til sigurs
óánægju almennings með Vi-
etnam-striðið vegna þess hve
herskár hann hafði verið í
afstöðu sinni til striðsins. En
að þessu sinni telur Kennedy,
að Nixon takist ekki að nota
friðarhorfur í stríðinu til
þess að tryggja sér endur-
kosningu. Ástæðan sé sú, að
þótt almenningur sé ánægður
með heimkvaðningu her-
manna frá Víetnam, hafi rétt-
arhöldin gegn Calley og aðr-
ir atburðir að undanfömu
gert striðið að siðgæðismáli.
Þess verði vart i vaxandi
mæli, að spurt sé hvort það
sé rétt að hafa herlið í Indó-
Kennedy
Muskie
Kína, hvort það lýsi nokkru
siðgæði að sprengja upp þorp
eins og fótgönguliðar á borð
við Calley lautinant í My Lai
1968.
MCGOVERN HJÁLPAR.
Eini forystumaðurinn úr
hópi demókrata, sem í svip-
inn stenzt þetta siðgœðislega
próf, er George MeGovem,
öldungadeildarmaður frá Suð-
ur-Dakota, og eini maðurinn
sem hefur opinberlega gefið
kost á sér til forsetaframboðs
1972. Hann er bandamaður
Kennedys og gaf kost á sér
sem friðarframbjóðanda á
flokksþinginu alræmda í
Chieago sem nokkurs konar
staðgengill Robert Kenne-
dys, sem hafði verið myrtur
nokkrum vikum áður. En áhrif
McGovern rista ekki djúpt.
Unga fólkið er ánægt
með það sem hann segir, en
foreldrar þess, millistéttar-
fólkið, þekkir hann aðeins að
orðspori. En McGovern vinn-
ur Kennedy mikið gagn með
því að vera yfirlýstur þátt-
takandi í kapphlaupinu, því
að hann dregur tii sín friðar-
sinna úr herbúðum Humphr-
eys og Muskies. McGovem
gæti látið Kennedy taka við
baráttu sinni á næsta ári ef
hann breytti um skoðun.
Aðstaða Kennedys er vita-
skuld ennþá veik að mörgu
leyti. Hann var sviptur stöðu
sinni í þingflokknum. Fólk
hefur enn ekki gleymt
bifreiðarslysinu, sem varð
Mary Jo Kopechne að bana,
en vel getur verið að farið
sé að fymast yfir það vegna
breyttra siðgæðishugmynda.
RÓTTÆKARI STEFNA.
Þar sem Kennedy gegn-
ir engum ábyrgðarstöðum
lengur í flokki sínum hefur
hann tekið upp róttæk-
ari stefnu. Til dæmis
klæddist hann gömlum fötum,
meðal annars stormjakka
Johns bróður síns úr
stríðinu, og rabbaði í þrjá
tíma við andstæðinga stríðsins
hjá þinghúsinu. Áður hafði
hafði hann verið við
kvöldverð sem demókrat-
ar efndu til fjársöfnunar, en
leiddist og fór. Afstaða hans
til helztu mála gerir aðstöðu
hans sterka. Hann beitti sér
fyrir bættum samskiptum
við kínversku kommúnista-
stjórnina löngu á undan
Nixon. Hann hefur borið fyr-
ir brjósti velferð flóttamanna
í Indó-Kína í fimm ár, síðan
1967, þegar þjáning þeirra
var ekki mikið atriði í stjórn
málabaráttunni. Blökku-
menn, fólk af mexíkönskum
uppruna og Indíánar dýrka
Kennedy meir en nokkum
annian stjómmálamann. —
Vegna írsks uppruna sins
nýtur hann stuðnings „hörðu
hattanna" svököiluðu, það
er hvítra verkamanna
sem eru ekki eins hrifnir
af Nixon og Spiro T.
Agnew varaforseta og þeir
voru fyrir nokkrum mán-
uðum vegna verðbólgunn-
ar og atvinnuleysis.
Enn sem komið er beinir
Nixon forseti skeytum sínum
að Muskie, og er það áreið-
lega hyggileg ráðstöfun.
Stefnan er sú að dreifa at-
hyglinni frá Humphrey og
Framh. á bls. 22
Humplirey