Morgunblaðið - 22.06.1971, Blaðsíða 14

r
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚNÍ 1971
iá
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaamdaatjóri Hsraidur Sveinseon.
Riletjórar Matthías Johannessen.
Eyjóifur KonráS Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjðm Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjðm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ámi Garðar Kristinsson,
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstrwti 6, simi 10-100
Auglýsingar Aðalstrasti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjald 136,00 kr. á ménuði innanlands.
I lausasðlu 12,00 kr. eintakiSL
MALEFNALEG SAMSTAÐA
CJíðastliðinn laugardag birti
^ kcwnmúnistamálgagnið rit-
stjórnargrein, sem það nefndi
Risavaxin verkefni, Er þar
mörkuð sú stefna, sem blaðið
vill að vinstri stjómin vænt-
anilega, Ólafía, eins og fólkið
kallar bana sín á milli, hafi.
Blaðið leggur megináherzlu
á, að eignakönnun verði fram
kvæmd til að „leita uppi þann
óhemjulega verðbólgugróða,
sem runnið hefur til forrétt-
indaaðila síðasta áratug og
taka af homum eðlilega skatta
í þágu þjóðarheildarinnar,"
eins og komizt er að orði. 1
annan stað vilja kommúnist-
air hefja þjóðnýtingu fyrir-
tækja og nefna sérstaklega til
olíufélögin og tryggingafé-
lögin.
Fyrr, í síðustu viku, lagði
Þjóðviljinn megináherzlu á
það, að tekin yrði upp „ný og
sjálfstæð stefna í utanríkis-
málum,“ eins og blaðið komst
að orði. Með því er við það
átt, að ísland segi sig úr At-
lantshafsbandalaginu og verði
vamarlaust og ofurselt yfir-
gangi hvers þess, sem hér
vildi seilast til áhrifa.
Út af fyrir sig kemur það
engum á óvart, þótt komm-
únistar haldi fram þeirri
stefnu, sem að framan grein-
ir, hún er í samræmi við það,
sem hver og einn gat vitað að
heyrast mundi úr þeirra her-
búðum strax og þeir sæju
hilla undir það, að þeir kæm-
ust til valda. En eftir að
kommúnistar hafa þannig
látið í Ijós skoðun sína á því,
hver eigi að vera stefna nýju
vinstri stjómarimnar, segir
Tíminn orðrétt í ritstjórnar-
grein sl. sunnudag:
„Ef engin annarleg sjónar-
mið korna til sögu, ætti mál-
efnalegur ágreiningur ekki
að standa í vegi þess, að
stjómarandstöðuflokkamir
kæmu sér saman um stjórn-
armyndun. Ef slík stjómar-
myndun mistekst, stafar það
af öðmm ástæðum."
Eftir að Þjóðviljinn hefur
boðað eignakönnun, þjóðnýt-
ingu fyrirtækja og úrsögn úr
Atlantshafsbandalaginu, seg-
ir Tíminn, að emgin málefha-
legur ágreiningur, sem máli
skipti, sé milli þeirra og
kommúnista. Óðagot fram-
sóknarmanna að komast í
flatsæng með kommúnistum
er svo mikið, að þeir segja
umbúðalaust að ekkert sé að
athuga við þá stefnu, sem
kommúnistar em nú að
marka hinni nýju stjóm.
Auðvitað dettur engum í
hug, að framsóknarmemn al-
mennt séu sömu skoðunar og
þeir foringjar flokksins, sem
lýsa yfir, að enginn skoðana-
munur sé með þeim og komrn
únistum. Enginn efi er á því,
að mikill meirihluti óbreyttra
flokksmanna í Framsóknar-
flokknum er andvígur því að
flokkurinn fallist á þau sjón-
armið, sem kommúnistar hafa
sett fram, ekki sízt í utan-
ríkismálum. En hin tilvitn-
uðu orð Tímans sl. sunnu-
dag eru vissulega þess eðlis,
að nauðsynlegt er fyrir þá
framsóknarmenn, sem and-
vígir eru stefnu kommúnista,
að veita foringjum sínum
verulegt aðhald nú, er þeir
ganga til samninga við
kommúnista um stefnuskrá
hinnar nýju stjórnar.
Morgunblaðið vonar að
vísu að um fljótfærni hafi
verið að ræða af hálfu þess
ritstjóra Tímans, sem heldur
þvi fram, að enginn veruleg-
ur málefnaágreiningur sé á
milli framsóknarmanna og
kommúnista. Ef svo er, þá
leiðréttir hann ummæli sín
og greinir skýrt og skilmerki-
lega frá því'í hverju ágrein-
ingur framsóknarmanna og
kommúnista sé fólginn, t. d.
að því er varðar eignakönn-
un og stefnuna í utanríkis-
málum.
Kommúnistar sameinast
að er allrar athygli vert, að
á sama tíma og dagblað-
ið Tíminn lýsir yfir fullri
málefnasamstöðu með komm-
únistum í Alþýðubandalagínu
eru kommúnistar í Sósíalista-
félaginu á nýjan leik að
ganga til liðs við fyrri sam-
híerja sína í Alþýðubandalag-
inu. Alþýðubandalagið hefur
á undanfömum árum rejmt
að breiða dulu yfir hinn
raunverulega hugmynda-
fræðilega grundvöll flokks-
ins. Þetta hefur verið gert
í þeim tilgangi að ná í at-
kvæði lýðræðisisinnaðra kjós-
enda. Ýmsir kommúnistar
sættu sig ekki við þessi
vinnubrögð og kusu því á sín-
um tíma að starfa sjálfstætt
í Sósíalistafélagi Reykjavík-
ur og boða þar stefnuna
vafningalaust. Þessir aðilar
stóðu siðan að sjálfstæðu
framboði við borgarstjómar-
kosningamar í fyrra.
Fyrir alþingiskosningamar
nú gerðist það hins vegar, að
formaður Sósíaiistafélagsins
lýsti yfir fullum stuðningi við
Alþýðubandalagið. Þannig
hefur þessi harðasti armur
kommúnista tekið aftur upp
Hvað er þjóðernishyggja;
Nýtt lénsskipulag
afleiðing vaxandi
þj óðer nisbar áttu ?
/
Þjóðernisbarátta ber þaó höf-
uðeinkenni að henni hefur ekki
verið fullnægt: kröfum baráttu-
mannanna hefur verið víisað á
bug, þjóðarvitundin er ennþá í
mótun; forystumienn baráittunn-
ar eru sjálfir í vafa ura þjóðar
einkennið.
Til glöggvunar miá sikipta mót
un þjóðtríkja í þrjú tímabil.
Fyrsta tímabilið nær í stórum
dráttum frá miðri fímmitándu
öid fram á miðja sautjándu öid:
þá kcwnu fram á sjónarsviðið nú
tímaríkin England, Frakkland,
Spánn, Portúgal, Holiand, Dan-
mörk og Svíþjóð.
Annað tímabilið nær frá stofn
un Bandaríkja Norður-Amer-
íku til sundurlimiunar Habsborg
arrikisins: nokkur ný rilki
skutu fyrst upp kollinum I Vest-
urheimi og á Balkanskaga, siið-
an voru ftalia og Þýzkaiand sam-
eiinuð og loks spruttu upp ný,
stækkuð eða endurreist riiki á
rústum austurriska keisararikis
Eftir Hugh
Seton-Watsou
sem innan landamæra þeirra
bjó svo margt fól!k skylt íbúum
nágrannarílkja.
Þriðja tímabilið nær yfir tím-
amn eftir síðari héimsstyrjöld-
ina. Á þessu thnabiM komust á
laggirnar nokkur stór og smá
riki í Asíiu og síðan fýlgdi í kjöl-
farið urmull nýrra ríkja i
Afríku, flest byggð fáu fólki og
ósamstæðiu. Sárafá þeirra var
hægt að kalla þjóðríiki í þess
orðs eiiginlegri merkingu. Ind-
land og Nígería voru í meginat-
riðum eins og Habsborgarrikið
og Tyrkjaveldi í nýrri mynd,
svo að tvö augljósustu dæmin
séu nefnd. Jafnvel í ennþá
minni rífkjium búa ibúamir við
ótrúlega fjölibreytni í tunigumál-
um, trúarbrögðum, þjóðféiags-
skauti sínu stórar einingar,
grundvallaðar á tæknilegum yfir
burðum, stærri og þróttmeiri
fyrirtælkjum og skrifstafukerfi,
þar sem tölvur dreifðu fyrirmæl
um eftir pöntun og staðlaðir,
upplýstir og undirgefnir þegn-
ar hlýddiu með ánægju. Þessar
skoðanir voru hvergi eins út-
breiiddar og í tveimur rlisavelld-
um vorra tíma, heiimkynnum
tveggja fjölmennra þjóða, sem
hvor um siig hefur tryggt sér yf
irráð yfir allt að fjórðungi
hnattarins: Múskóvítar hafa
þanið út ríki sitt með báli ag
bramdi og ógnarstjóm og Lög-
regluaðferðum frá fenjunum
miiili Oka og Volgu til Bæheims,
Mansjúríu og Túrkestan. Banda
rílkjamenn hafa i krafti peninga
og hernaðarmáttar þanizt frá
nýlendunum á Atlantshafs-
ströndinni tU aMs Vesturheims
og háifrar Evrópu og Asíu.
Samt er þjóðemishyggja báð-
um þessum stórþjóðum vanda-
Þjóðhátíðardagur í Singapore. f þróunarlöndunum er herinn hvort tveggja í senn: tákn þjóð-
ernis og vemdari þess, en jafnframt er hann oft ógnun við pólitískt frelsi þegna hinna ný-
frjálsu þjóða
ins og þess rússneska, Hér sem
annars staðar er hæpið að tala
um þjóðríki: því má haida fram,
að Bandaríkin hafi ekki orðið
þjóð fyrr en löngu eftir þræla-
stríðið, og sum riki spænsfeu Am
eriku eru ekki þjóðríki enn
þann dag í dag. Tvö af erfðar-
ríkjum Habsborgarrikisins,
Tékkóslóvafeía oig Júgóslavía,
voru margþjóða riki og segja
má, að það hafi vérið tilbúning
ur að halda fram, að Póliland og
Rúmenía hafi verið þjóðriki. þar
samstarf við félagana í Al-
þýðubandalaginu, og í því er
fólgin ein skýringin á fylg-
isaukningu Alþýðubanda-
lagsinis í kosningunum nú. En
þessi afsbaða harðlínukomm-
únista segir okkur meira,
Hún undirstrikar, að ráða-
memn Alþýðubandalagsins
svonefnda hafa ákveðið að
nálgast nú mjög sjórnr-
mið Sósíalistafélagsinis, hrein-
ræktaðan og ódulbúitin
kommúnisma. Þess bera skrif
þeirra líka glögg merki eftir
kosningar.
byggingu og tífsvenjium. Á
þessu timabili varð arabisk þjöð
erniishyggja máttuig hreyfing
með töluverðan stiuðmihig aimenn
ings að baki: talsmenn hreyfinig-
arinnar töluðu hátt um tilveru
einnar Arabaþjóðar og héldiu
fram réttá þjöðareiniingar fyrir
hennar hönd. Stofnun rúmlega
tíu Arabaríkja var því aðeins
skref í þá átt að gera þessa hug-
sjón að veruleika. Munurimn á
þjóðum Marokkó, Egyptalands,
Sýrlands og Jemens í stjórnmál-
um, menninigarmálum og þjóð-
háttum er lamgtum meiri en miun
urinn á ibúum Westfalen, Bæjara
lands og Pommem fyrír einni
öld, en á árinu 1970 virtust ara
bíiskir þ jóðemissinn ar að
minnsta kosti jafn hæfir til þess
að færa mann.kynið á barm ú)t-
rýmingar eins og þýzkir þjóð-
ernissinnar á sinum tima. Þeir
áttu þvi kröfu á því, að þeir
væru teknir eins alvarlega.
• VANDAMÁL f AUSTRI
OG VESTRI
Þegar þjóðríkin voru örðin að
veruieika virtist mörgum, að
þjóðerailshyggja væri gemgin sér
til húðar; þetta væru „úrelt"
stefna og „afturhaldsifyrirbæri*‘,
þrösfculdur í vegi mammLegra
framfara. Þeir sem þessiu héLdu
fram töddiu, að framtiðin bæri í
mál. Sovézkir forsvarsmemn
hreykja sér af „bræðralagl sósí-
alistaþjóða,** sem hafi slitið sig
frá illum tírma „lérasLegrar" og
„borgaralegrar" þjóðemis-
hyggju. Samt bisa Okraínumenn,
Grúsíumenn og Mið-Asíumerm
við að varðveita eigin þjóð-
menningu; sætta sig sennilega
að vísu við „sósíalisma", en
streitast að sjálfsögðu gegn
því að vera gerðir að Rússum.
Á sama tíma hafa heimsveldis-
yfirráð Rússa, eins og þau eru
túlkuð í anda Lenins og Stalins,
aðeins magnað þjóðarhatur á
Rússum meðal Pólverja, Ung-
verja, Rúmena og jafnvel í
Tékkóslóvakí u, þar sem hefð-
bundin vinátta hefur ríkt í garð
Rússa.
Bandarikjamenm hafa aldrei
baitt rússneskum þjóðkúgunar-
aðferðum, hvorki kúgunamð-
ferðum zarsins né bolséviba, en
þeir hafa fundið sín á meðal sam
félag svartra manna, sem eru
ekki aðeins óánægðir heldur
fjandsamlegir og láta I Ijós and
úð sína með virkum hætti; and-
staða þeirra ber stöðugt sterk-
ari keim af þjóðernishreyfingu.
Og á sama tíma mæta Banda-
ríkjamenn fjandsamlegrí. þjóð-
ernishyggju á svæðum, sem þeir
töldu að þeir væru að færa gæði
lifisinis; firá Suður-Ameríku. tH