Morgunblaðið - 01.07.1971, Page 17

MORGUNBLAÐH), FIMMTUDAGUR 1. JÚLl 1971
17
I. Patsajev, tilraunaverkfræðin g-ur, G. T. Dobrovolski, fyrirliði,
og V. N. Volkov verkfræðingur.
ðar manna
varð miklu öruggari í alla staði
og það kom bezt í ljós þegar
súrefnisgeymir bilaði er Ap-
ollo 13 nálgaðist tunglið 1970.
í fjóra daga urðu geimfaram
ir að berjast fyrir l'ífi Sínu, að
allega með því að notast við
stjórnkerfi tunglferjunnar áð-
ur en þeim tókst að snúa aft
ur til jarðar heilu og höldnu.
Þetta óhapp Bandaríkja-
manna olli 10 mánaða seinkun
á Apollo-áætluninni, en ferð
Apollo 14 í febrúar gekk að
óskum, og ráðgert er að skjóta
Apollo 15. 26. júlí.
Rússar hafa lýst því yfir, að
tilgangur þeirra sé að smíða
varanlega geimrannsóknarstöð
á braut umhverfis jörðu, og
Saljut-stöðin er fyrirrennari
slíkra stöðva. Þessi ásetningur
Rússa sést glögglega á gangi
Saljut-ferðarinnar. Geimrann-
sóknastöðinni var skotið á loft
19. apríl, og fjórum dögum sið
ar var Sojusi 10 skotið með
þremur geimförum til þess að
tengjast því. Tengingin tókst
24. apríl, en einhverjir erfið-
leikar ollu þvi, að Sojusi 11
var fljótllega beint aftur til
jarðar, án þess að geknfararn-
ir færu um borð í stöðina.
Sérfræðingar á jörðu niðri
hafa bersýnilega gert ítarlegar
rannsóknir á þessum erfiðleik
um og talið sig hafa fundið
skýringuna, því að 6. júní var
Sojusi 11 skotið til þess að j
ljúka því starfi, sem Sojusi 10
var ætlað að vinna. Slysið sem
nú hefur orðið mun að öllum
líkindum seinka áætíuninni
en ekki binda enda á hana.
• GÍFURLEG ÁHÆTTA
Eina geimslysið sem Rússar
hafa áður greint frá var þeg
ar Vladimir Komarov geim-
fari fórst 24. aprfl 1967 er fall
hlíf geimfars hane, Sojusar 1,
opnaðist ekki við lendingu. —
Það slys olli 18 mánaða seink
un á geimferðum Rússa. Sam
kvæmt óstaðfestum fréttum
hafa mörg önnur slys orðið í
geimferðum Rússa, en sérfræð
ingar í Bandaríkjunum og víð
ar taka þær yfirleitt ekki trú-
anlegar.
Bandarískir geimfarar hafa
margoft sagt, að þótt þeir fær
ust í geimnum vildu þeir ekki
að geimferðum yrði hætt. Neil
A. Armstrong, fyrsti maðurinn
sem steig fæti á tunglið, sagði
eitt sinn: „Auðvitað er áhætt
an mikil. Ég er fús að taka
þessa áhættu, að fórna lífi
mínu ef nauðsynlegt er, því að
hin stórkostlegu markmið
mannaðra geimferða vega upp
á móti áhættunni og miklu
meira en það.“
Geimslys Rússa eru að sumu
leyti hliðstæð því þegar fyrsti
flugmaðurinn fórst í tilrauna
flugi. Hann var Thomas Sel-
fridge, sem lézt 17. september
1908 í Fort Myer í Virginíu í
Bandaríkjunum í árekstri við
aðra flugvél. Einn helzti frum
herji flugsins, Orville Wright
slasaðist í því slysi. í yfiriýs
ingu bandaríska hermálaráðu-
neytisins um þetta slys sagði:
„Auðvitað hörmum við slysið.
En enginn sem hefur fylgzt
með flugferðum í Fort Myer
getur efazt um að vandamál
flugferða séu leysanleg. Slik
slys munu verða eins og alltaf
á sér stað á nýjum sviðum
mannlegra afreka. En aðal-
vandamálið er komið í ljós.“
f frétt Tass-fréttastofunnar í
gær sagði, að geimfararnir í
Sojusi 11 hefðu „lagt fram s|ór
merkan skerf til þróunar mann
aðra geimferða.“
® FYRIRLIÐINN
DOBROVOLSKI
Fyrirliða Sojusar 11 Georgi
Dobrovolski, er þannig lýst í
frétt frá Tass-fréttastofunni að
hann hafi verið „mjög hæfur
herflugmaður." Hann var of-
ursti í flughernum.
Skömmu fyrir flugtak var
Dobrovolski spurður m.a, að
því, hvort hann væri ekki
hræddur. Hann svaraði: „Auð-
vitað finn ég til ótta. Ég er
hræddur um að ég geri eitt
hvað rangt, spilli einihverju.
Þetta er ótti sem er samfara
ábyrgð. Afar óþægilegt fyrir-
bæri, sem maður þarf að
þröngva út úr sér.“
Fréttamaður Izvestía spurði
geimskipstjórann þá að því,
hvern hann teldi tilgang lífs-
ins.
„Tilgangur lífsins er einfald
lega fólginn í lífinu sjálfu,“
svaraði geimfarinn.
Dobrovolski var 43 ára gam
all. Hann fæddist í borginni
Odessu við Svartahaf. Þegar
hann var aðeins 15 ára að
aldri var hann handtekinm af
hernámsyfirvöldum þar í borg
Ein síðasta myndin af Dobrovolski og Volkov um borð í Saljut.
og dæmdur í 25 ára fangelsi,
en honum tókst að flýja úr
haldi. Um leið og borgin hafði
verið frelsuð hóf hann flug-
nám, og lauk árið 1946 við sér
skóla á vegum fluglhersins. Þá
var hann tekinn í herflugskóla
og lauk þar námi árið 1950.
Hann flaug lengi ýmsum
gerðum orrustuflugvéla og
hækkaði í tign. Jafnframt
störfum stundaði hann nám við
Flugakademíu hersins. Hann
gekk í sveit geimfara fyrir sjö
árum.
Vladímír Sjatalof, hershöfð
ingi í flughernum, sem þrisv-
ar hefur flogið út í geiminn,
hefur komizt svo að orði um
Georgí Dobrovolski: „Saman
unnum við að öllum undirbún
ingi að samstarfi Sojus-geim-
skipanna og Salj út. Georgí tók
á hverjum hlut mjög rólega
og kerfisbundið, hvort sem
hann þurfti í fyrsfa sinn að
prófa hljóðfráa þotu, eða
leggja á sig flókið fallhlífar-
stökk eða búa sig undir geim
ferð.“
Ekkja Dorovolskis, Ljúdmíla,
er stærðfræðikennari. Hann
lætur eftir sig tvær ungar dæt
ur, Maríu og Natasju. Foreldr
ar geimfarans eru á eftirlaun-
um.
• PATSAJEV
VERKFRÆÐIN GUR
í minningarorðum Tass-
fréttastofunnar um Viktor Pat
sajev tilraunaverkfræðing seg
ir, að tilraunir þær «em gerð-
ar voru um borð í fyrstu geim
stöðinni á braut umhverfis
jörðu, Saljút, séu „órjúfan-
lega tengdar nafni hans.“
„Starf geimfara hlýtur að
heilla menn,“ sagði Patsajev,
skömmu áður en Sojus 11 fór
á loft. „Geimrannsóknir eru
nýtt viðfangsefni og mjög á-
Úr stjórnklefa Saljut.
hugavert. Ég reyni að gera
mitt bezta til að ferðin gangi
vel.“
Viktor Patsajev, sem fórst í
nótt ásamt öðrum geimförum
Sojusar 11, var fæddur í Aktjú
binsk í Kazakhstan og átti
þar heima með fjölskyldu sinni
til ársins 1946. Bernska mín,
hefur hann sagt, var í engu
frábrugðin bernsku jafnaldra
minna. Fyrirstríðsárin munum
við illa, stríðsárin mjög vel.
Leiðin út í geiminn var eðli
legt framhald af öllum ferli
Patsajevs, sem þegar i bernsku
hafði mikinn áhuga á tækni og
setti saman einfalda smásjá á
samt bekkjarfélögum sínum.
Hann lauk námi við reiknivéla
deild Iðnaðarháskólans í
Penza. Hann vann síðan að
gerð tilraunatækja, mælitækja
og sjálfvirkra tækja og að út-
varpstækni.
Patsajev var þjálfaður til
I geimferða frá því í september
) 1969. í flugklúbbnum flaug
hann á sömu vél og Vladislav
Volkov, sem var og við hlið
hans hans í Sojus 11 og Saljút.
Verkfræðingurinn og geim-
farinn Nikolai Rúkavísjníkov
hefur svo lýst Pastajev, að
hann væri „maður hógvær og
blátt áfram, mjög vel menntað
ur sem verkfræðingur. Hann
er fastur fyrir í skoðunum,
ber fram frumlegar hugmyndir
um tæknileg vandamál."
Patsajev hélt hátíðlegan 38.
afmælisdag sinn um borð í
Saljút. Hann lætur eftir sig
tvö börn, Dmítrí og Svetlönu.
Kona hans, Vera, vinnur vís-
indastörf. Faðir hans féll á
vígstöðvunum við Moskvu
1941. Móðir harts, María, er á
eftirlaunum.
• VOLKOV VERK-
FRÆÐINGUR
Vladislav Volkov, verkfræð
ingur geimstöðvarinnar Saljut,
fær þau eftirmæli, að hann
Framh. á bls. 24