Morgunblaðið - 08.08.1971, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. ÁGÚST 1971
Trygve Brattoli.
„Rússar hafa dregið saman ógrynni liðs við
norðurvæng NATO, öflugra herlið en nokkru sinni
fyrr . . . Svo mikið herlið nærri landi okkar sýnir
ótvírætt alvöru ástandsins í alþjóðahermálum.“
Norðmenn
Norðurflota
Eftirfarandi grein Lars
Banggaard birtist nýlega í
danska blaðinu „Kristoligt
dagblad,"
Sú saga er sögð, að í samn-
inigaViðræðum í Moskvu 1944
haÆi þáverandi utaniriikisráð-
hierra Sovétrikj anna, Molotov,
benit þáveraaidí utanrikisráð-
hierra Noregs, Trygve Lie, á
iamdakort og sagt: „Við erum
lokaðir frá he imishöí un um —
alis staðar nema hér.“
Molotov benti á Murmansk á
norðvestanverðum Kola-skaga.
Nú er Murmansk heimahölin
eáns af fjörum herskipaflotum
Rússa og þess langöiffliUigasta.
Um 100 herskip og að minnsta
loosti 185 kafbátar hafa heima-
höfn sína í Murmansk. Fjöl-
iniennt heriið hefur á hendi
varnir skagans og stór fluig-
véilaffloti hefuir þar aðsetur. Á
Kola-skaga eru næstum því 50
ftogvellir og flugbrautir.
Þessum mákla liðssafnaði
Rússa á norðurslóðum, í norð-
vesturhomi landamæramna
gagnvart Finnlandi og Noregi,
haifa fylgt mifclir fólksflutnmg
ar, og hefur íbúunum fjöigað
Úr 290.000 í rúmlega 800.000
frá lökum síðari heimsstyrjald-
arininar. Nú er Murmansk stór-
borg og ástæðan er sú mikla
vinna sem það hefur kostað að
reisa hafnarmannvirki handa
sfiivaxatndi herskipaflota Rússa.
— ★ —
Þessar hemaðarlegu stað-
reyndlr hafa um árabil verið
kjarni herfræði og áætlana
NATO á norðurslóðum, en þær
haifa lítið verið ræddar á pólii-
flískum vettvangL
Segja má að þögn stjórnmáia.
mannanna hafi ekki verið rof-
in fyrr en forsætisráölherra
Noregs, Trygve Bratteli, sagðí
í viðtali við fréttastafuna UPI
um miðjan júl:
„Rússar hafa dregið saman
ógrymni liða við norðurvæng
NATO, öflugra herlið en noíkfcru
sinmi fyrr, þó að síðari heims-
styrjöMin sé hugsanleg undan-
tekning, Það er augljóst, að upp
bygging herafia Sovétrikjanina
skammt frá landamærum Nor-
egs er ekki mál, sem að-
eins varðar tvihliða saimiskipti
Noregs og Sovétrikjanna, heM
ur er hér um að rœða Iáð
1 heildarhernaðaráætlunium
Sovétrikjanna um alilan heim.
Staðsetning svona mikils Liðs
afla jafin nálægt landi ofck-
ar sýnir ótvirætt alvöru hern-
aðarástandsins í heiminum"
— ★ —
Varnaðarorð Brattelis og við
vörun hans um eflingu sjóhers
Rússa á hafinu við norður-
strönd Noregs urðu enn tima-
bærari en ella þegar nýkjörin
vinstristjóm á Isiandi til-
óttast
Rússa
Mormansk er
orðin stærsta
fiotastöð heims
kynn.ti, að hún mundd segja
upp samningum við Bandarik-
in um dvöl bandariskra her-
manna á Keflavíkiurfluigveilii.
Miklar framfarir hafa orðið
á sviði fullkominnar rafihlust-
unartækni, en þrátt fiyrir það
er Keflavílk eftir sem áður mik-
ilvægasta miðstöð vamarsam-
starfls vestrænna rikja til efitir-
lits með framsókn sovézka flot-
ans á norðanverðu Atlantshafi.
Auk þess er flugliðið á Kefla-
víkurflugvelli miikilvægasta
tryggingin gegn þvi að sjóher
Rússa nái yfirráðum yfir norð-
anverðu Atlantshafi og geti
þar með — ef hættuiástand
ákapast — stöðvað siglingar
miUi N-Ameriku og Norður-
Evrópu. Ef Rússar efla enn
frefcar herskipaflota sinn á
þessu sjóhernaðanrniðsvæði
jateframt því að herinn er flutt
uir frá Keflavik, verður Banda
rikjunum gert ökleift, ef hem-
aðarástand skapast, að filytja
vlistir og herlið til nyrztu
bandalagsrikja NATO — fyrst
og fremst til Noregs. En þessi
útþensla sovézka flotans hefur
einnig áhrif á aðstöðu Dan-
merkur.
— ★ —
Sovétrífcin draga ekki diul á
það að þau leggja vaxanidá
áherzlu á yfirráð á heámshöf-
unum þótt þau séu frá flornu
fari stórveMi á landi. Þannig
skráifaði yfiirmaður savézka ffliot
ans, Sergei Gorsjfeov aðmáráll,
í tiietei flotadaigs Sovétrikj-
anna nýliega:
„Sovézku hersfeipin á heims-
höfunum eru áþreifanJeg og
raiuniveruteg máttarstoð og geta
haldið ágangi heimsvaldasinna
í skefjum. Nærvera sovézku
herskipanna á höfiunum kemiur
hins vegar illa við haulka heims
vaMasinnanna. Þess vegna
reyna þeir að rangtúlka til-
gang gerða sovézkra fllota-
deiMa ,á höfunum og vanmeta
þýðingu þeirra flyrir varð-
veázlu friðarirns. AMtaf þegar
heimisvaldasánnar þurfa að
hylja árásaráform sín reyk-
skýi, reyna þeir að nota táá
þess þjóðsöguna um „sovézfeu
hættuna“. Vaxandi athygli
óvina okkar á sovézfea flotan-
um sýnir að fflotinin er á réttri
leið, að hann uppfyllár það flrið
arhlutverk, sem sovézfea þjóð-
in hefur fiaJið honium. Ferðir á
heimslxöffunum eru orðnar fasit-
ur liður í starfsemi sové^ka
fiiotans. Traust herfræðániga
heimsvaldasinna á því að þeir
hafi óstooruð ytfirráð á heims-
höfunum hefur tvímælalaiust
verið að engu gert“
— ★ —
Gorsjkov aðmiráL'l hefur
áreiðaniega á réttu að standa
þegar hann heMur því fram að
lakið sé „ósJcoruðum yfirráð-
um“ vestrænna rikja á heirns-
höflunium. Enn sem komið er
hlýtur flotastyrkur Bandarikj-
anna og bandalagsríkja þeiirra
að teljast meiri en flotastyrk-
ur Varsjárbandalag.sLandanna
— en yfirburðirnir eru svo litl-
ir að segja má með vissu að
tafllið snúist við á einu eða
tveámuir áæum og að Sovétrik-
in og bandaiagsríki þeirra flái
algera yfirburði.
Sovétriklin hafa með mark-
vissri steteiu, sam hefiur verið
fylgt síðan á árunum upp úr
1950, byggt upp nýjan flota
hraðslkreiðra hersikipa, búnum
ötfliuigum vopnum. Töiutega séð
er hann minni en flotaaffli vest
urveldanma, en á hinn bóiginn
er hann nýfcíztoulegrl Þannáig
eru floltadeiMir Bandatíkja-
manna að meðaltali skipaðar
þrisvar sinnum eldri sfcipum en
fflotadeildir Rússa. ÖUu mifcil-
vægara er, að áætlanár Banda-
rífcjanna og annarra vestræn.na
rikja gera ráð fyrir afar tak-
markaðri smiiði nýrra herskipa,
en á sama tíma bend'ir efckert
til þess að Rússar ætli að draga
úr hinni stórfelldu uipþbygig-
ingu flota síns.
Á Miðjarðarhafii var Sjötti
flotl Bandarikjanna ailsráð-
andi þar til fyrir nokkrum ár-
um, en síðan í sex daga stríð-
inu, fyrir aðeins fjörum árum,
hafa Rússar komáð sér upp svo
öflugum flota að yflirhurðir
Bandaríkjamanna felasf í því
einiu að þeir hafa á að sfcipa
fleiri flugivéium og þeir yfir-
burðir stafa af því að þeir hafa
sent flugvélamóðursfcip tál Mið
jarðarhafsins og hafa ateot afi
flugstöðum á Spání, ítaláiu og
í TyrklandL
Yfirráð Bandarifcjamanna i
lofti á þessum silóðum hafa þó
verið skert vegna þeiss að Rúss
ar haifa fenigið hemaðariega að-
stöðu í EgyptaJandi og aulk
þess komizt að hagstæðu sam-
komulagi um hermál við Alisír,
Sýrland og Llbýu. Þessuim yff-
irráðum er ógnað ennlþá meir
vogna kröfu nýjiu stjómairinn-
ar á Möltu uim brottflutoámig her
Mðis NATO frá eynnL
Jateiframt þessu hafa sovézfe
ar flotadeáldár haMið kyrru
fyrir Langtímium sairnan á Ind-
landshafá, larngt frá sovézkum
höfnum Aðeins eru ndkfeur ár
síðan Rússar hófu siífcar að-
gierðiir. Hingað til hafa aðeins
brezík og bandarísk hersfcip
verið á IndLandshafi.
Á Eystrasalti hefur sovézfei
fflotinn einniig verið stóreffldur
og hefur sú uppbyigginig staðáð
i mörg ár. Afleiðingin er sú,
að flöfcamiáttur NATO á þess-
um slóðum er óveruleigur. Hluit-
falMð milli flotastyrks NATO
og Varsjárbandaliagsins er tal-
inn sex á móti einium — ausit-
urveMunum í hag.
— ★ —
Stærsti floti Rússa hefur
hins vegar bækistöð sína í Mur
manslk, sem er taMn stærsta
fliotahöte heimsins. Þanniig er
riftega helminigur sovéztoa kaf-
bátafflotams staðsettiur þar.
Þessi fllotamáttur rniðast að
mjög talomörtouðti leyti við
varnir. í sovézfea norðunfflotani-
um er töluverður fjöldi pramma
sem hægt er að a;ka á landi.
Við það er miðað að herskip-
in taki þátt í sófcnaraðgerðum,
Bækistöð þeirra er eina her-
stöð Rússa sem efckent efltirlit
er haft með og höffnán er Is-
Laus alit árið. Herstoip frá Mur
mansk sigla um öil heimshöf-
in. Þannig er mikill fjöMi eld-
flaugafcafbáta i stöðugum eft-
Mltsfarðum þaðan tii aust
urstrandar Ban.daríkjanna.
Leggja verður áherzlu á að
hiuitli Murman.sk-flotans er
önnum kafinn við eftirMt með
hMðstæðum aðgerðum Bandæ
ríkjamanna á norðamverðu
AtLan Lshafi — nærri ströndium
Sovétriikjanna,
1 flotaæfingum á síðari árum
hafa fLotadeUdir frá Murmansk
æft upphaf sókn araðgerða
gegn Noregi — en að sjálif-
sögðu hefur eiginteg árás efcki
verið æfð. Þannig gerðist
það í sovézfcu ftotaæflingunum
„Okean“ árið 1970 að skipalest
ir og iandgöngusveitár frá
EystrasaLti og Murmansk sóttu
í hállflhring gegn Noregi og
æfðu landigöngu með land-
gönguprömmum.
Rétt áður en Trygve Brafcte-
U gaf hina skeleggu yfirlýs-
ingu sina höfðu sovézk sklp
æft skipaLestasigUngu nærri
norðurströnd Noregs. 19 skip
flófcu þátt í æflingunni, þar á
meðal 17 kaupsikip hlaðin skrið
drekum, vörubiiflreiðum og Mtl-
um Landgönguiprömmuim, 1
sfcipalestinni voru þar að auki
mörg stór landgönguskip og í
fylgd með þeim voru deiMir
flundurspiiLa vopnaðar eldfLaug-
um.
Talið er að Norðurfltotinn í
Murmansk sé skLpaður fjörum
beifcisfcipum, sem fllest eru
vopnuð eldflaugum, sex eða
átta eldfiaugafcundiurspiMuim, 10
—15 venjutegum tundurspill-
um, 33 fyLgdarskipum, 33 stór-
utn Landgöngusfci pum, þar af
þremur af AUigator-gerð (4000
testir), sem getur ffliutt héLLa
sárórsveit, 80 venjulegum kafi-
bátum, 18 kjarnorkulknúnum
kaÆbátum, 27 venjúleguim kaf-
bátum vopnuðum eldflauguiu
Öflugasta vopn sovézka flotans er ný tegund kafbáta (sem sérfræðingar NATO kalla Yankee-gerðina). Þeir eru knúniir
kjarnorku og búnir 16 kjaraorkueldflaugum. Rússar ráða nú yfir um 15 slíkum kafbátum, og þeir nnsvata Polariskafbátuu
Bandaríkjamanna. Allir þessir kafbátar hafa heimalbiiifin í Murmansk.