Morgunblaðið - 08.08.1971, Blaðsíða 14

i i 14 ■ MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. ÁGtJST 1971
1 íBiWiiiiimiTfiiiiiiiiiiii
Tækni og vísindi > I umsjá Björns Rúrikssonar

eininga, sem ekki eru þyngri
en rúm þrjátíu kíló, er frá fyr-
irtækinu Litton Industries og
ber niúmerið Litton LTN-51.
Stænsta og jafnframt þymgsta
eindngin er kassi, sem festur er
á grind aftan í flugvélinni. í
honum eru m. a. þrír hraðlar
(accelerators) og hver þeirra
skráir sína öxulhreyfingu, Einm
t. d. allar breyttogar flugvélar-
innar á báðar hliðar, ainmar upp
og niður, og þriðji hraðaaukn-
ingu og hraðaminnkun. Raf-
eindakerfi sikráir svo ailar þess-
ar breytingar og miatar tölvu,
sem er staðsett frammi í stjóm-
klefanum, á þessum nákvæmu
upplýsingum. Á heruni er efst
upplýst ljósstafaborð, sem sýnir
Á þeim stað, sam lagt er upp
frá, er nákvæm hnattstaða þesa
staðar skráð og nákvæmlega a«
stefna sem flugvélin er í, þegar
stilltogta er gerð. Þá er í möt-
uninnii tekið tillit til ýmisaa
þátta, sem ávallt eru fyirir
hendi, svo scm sniúings j arðar.
Tekur um 15 mínútur við 15
gráðu hita að framíkvæma þetta
verk. Enn er ómögulegt að
framkvæma stillingaír þessar á
flugi.
Sem fyrr segir, sýnir stjóm-
borðið ætíð nákvæma hnatt-
stöðu, en auk þess er mögulegt
að stilla flugáætluin í minmið þar
sem hægt er að setja imn níu
mismuniandi hnattstöður á leið-
taini og bera svo saiman á hverj-
um stað til staðfesttogar. Þes3i
samaníburður gefur upplýsingar
um færslu úr leið, L d. vegna
vinda og eftir þessum upplýs-
ingum geta svo sjálfstýritæki
flugvélarinmar umnið.
Þriðja einingin í samstæð-
uruni er svo orkukerfið, sem er
eitt aðalkerfi og eitt varakerfi
og sjá þau um að ávallt sé rétt-
ur styrkur orku fyrir hendi. Þó
að útfærzla á þessari tækmi sem.
eitthvað vit er í, sé nýtilkomta,
hefur tæknin verið reynd allt
frá árinu 1920. En þó liðu 30 ár
þar til eiinhver skriður komBt á.
Upphaflega voru óháð leiðsögu-
kerfi reynd um borð í skipum.
Fyrsta flugleiðsögUkerfið af
þessari gerð sem reynt var í
flugvél, vóg 1100 kíló og var
það 1953. Fyrirferð þess var
tæpir tveir rúmmetrar og orku
þörfin 12 kílóvött. Til samian-
burðar vegur þessi samstæða
þrjátíu sinmum minna og orku-
I þessum kassa eru hraðlarnir sem skrá allar hreyfingar fhig-
vélarinnar ásamt ýmsum rafeindatækjum.
ætíð ef óskað er nákvæmlega
stöðu flugvélarinnar með hnatt
stöðu í gráðum.
Þegar kerfið er sett í gang
er fyrsta sbrefið fyriir utan að
smúðamir (gyroskópim) nái full
um snúntogshraða, að hita plöt
urmar sem hraðlamir mæla
hreyfingarnar eftir í hitajafn-
vægi, en það er afar mikilvægt
atriði. Og vegna þess hve rétt
verkum ákvarðast af réttu hita-
stigi er mjög nákvæmur hita-
stillir í tækiinu. Eftir um tvær
mínútur, þegar tækið hefur náð
starfshita, hefst stillingto.
þörfin er aðeins 350 wött eða
þriðjungur úr kílówatti. Tölvu-
tækninni ber helzt að þakka
þetta, þ. e. rafetadatækratani.
Og yfirleitt hve lamgt þessi þró-
un er komin má eflauist að veru
legu leyti þakka geimferðakapp
hlaupinu. Álit sérfræðinga er,
að þessi tækni murai gera flug-
samgötragum og öryggi mikið
gagn í náinmi framtíð.“
Þá vaT samtali okkar lofcið
og eftir að haran hafi sýnt mér
taekin í flugvélinni kvödduirmt
við og hélt harun svo vestur um
haf daginn eftir. — bj. r.
Leiðsögutækin helmingi
(Ljósm. bj. r.)
ÞEGAR ég var staddur niður á
Reykj avikurflugvelli í byrjun
síðasta mámaðar, móttina, sem
mie»t var um að vera vegna
kappflugsina tii Kaniada, þegar
flugvélar voru að koma iran og
fara í sífellu, heyrði ég að
ýmisir þarraa voru að tala um
herjams merkilegan tækjabúnað
í Cessraunni, sem stóð inmi í
skýli við garnla flugtuminm.
Átti þetta að vera loram-tæki
eða eitthvað þaðan af merki-
legra. Forvitni mín var strax
vakin og ég fékk brátt að vita,
að þarna var um flugvéliraa að
ræða, sem helltist úr lestinni
fyriir keppnina, vegna þess að
eigandinm var fyrirvaralaust
kallaður vestur um haf, er vél-
to haras háfði viðdvöl hér á leið
Ray Babb fyrír framan flugvél sína, Cessnu 310 C. —
„Ekki er laust við það,“ segir
Babb. „Verð heruraar er í dag
um 106.000 dalir, eða um 10
milljónir íslenzJkra króna og er
það tæplega helmimgi meira en
svoma Cessnia kostar ný. Og að-
eiras t ryggtogakost n að ur inn
verður um 150.000 kr. á viku
fyrir þessi einu tæki. En það
var lífca til mikils að vtona. Ég
er reyndaæ efina um að nokkur
htona hafi haft öllu meiri mögu
leika á að sigra í þessari
keppni en við.“
„Það þarf líklega sæmileg
laun til að standa undir svona
fyrirtæki," spyr ég. „Hvað
gizkarðu á að þetta muni kosta
ykfcur?"
„Það verður varla undir sex
til sjö hundruð þúsurad króra-
urn. Já, við erum vel lauraaðir
í starfi okfcar. Árslaun flug-
stjóra hjá Continetal nema frá
þremur til ftaim milljórauim
króna og fer upphæðin aðal-
lega eftir hvernig flugvélum,
hvað stórum er flogið og lílka
eftir starfsreyraslu."
Þegar hér var koimið sögu,
vorum við seztir við borð irani
í matsal Loftleiðahótelsins og
héldum samtalirau áfram yfir
kaffibolla.
„Hefur þú starfað lengi hjá
Continental?"
„Síðustu fimim árin hef ég
verið þar, já, en áður flaug ég
mimni flugvélum fyrir ýmsa að-
ila í Los Ángeles og Kalifomíu.
í stríðinu var ég allam tímanm
heima í Bandaríkjunum. Ég
ferjuflaug þá flugvélum fyrir
herinn þvers og kruss um land-
ið. Ég var efcki nema þetta
hár,“ segir hann og réttir út
hömdinia, „þegar frændi miran
kenndi mér að fljúga. Varla
nerraa átta eða tíu ára og ég
raáði varla niður á fótstigto fyr-
ir hliðarstýrið. Það má því
segja sem svo, að ég hafi alizt
upp með fluginu frá blautu
bamsbeind.“
„Að lokum,“ segi ég þá, „seg-
ir þú mér ef til vill frá því í
3tórum dráttum, hvemig óháð
flugleiðsögukerfi viranur?“
„Já. Þessi samistæða þriggja
dýrari en vélin
þetta er sem sagt óháð ytri upp
lýsinigum, svo sem radíó-mið-
umarstöðvum á jörðu niðri.“
„Nú, eru þessi tæki ný af nál
tani,“ segi ég þá. „Ekki er flug
vélin búin þeim að staðaldri, er
það?“
„Nei, nei) Félagi minn, Don
Yeater, sem á flugvéltaa og ég,
fengum kerfið leigt hjá fram-
leiðanda þess, Litton Industries.
Og var það einmitt vegna kapp
flugstos, sem við náðum ekki að
taka þátt í. Við þekkjum þessi
tæki af eigin reynslu, þar sem
þotur þær er við fljúgum á hjá
Continenital Airltoes í KaH-
fomíu, þ. e. Boeing 747, eru
búraar þeim. I dag eru það að-
eims tvö flugfélög vestanhafs,
sem nota þessi tæki. Continen,-
tal og svo er það Americam Air-
lines. Ekki er leiragra en rúm
tvö ár Síðan þessi tæfeni var
skoðuð sem hemaðarleyndar-
mál og farið með hana sam-
kværat því. Var hún notuð hjá
hemum og gaf hún góða raun.
Einnig er tækni þessi ríkur þátt
ur í geimleiðsögu Apollo-far-
anna, ekki hvað sízt þegar um
tunigllendingar er að ræða.
Oklkar tilgangur með notkun
þess var fyrst og frerrast sá, að
auka öryggi okkar á leiðtorai og
um leið var þetta nokkurs kon-
ar tilraunaflug, þar sem þessi
tæki hafa efcki verið sett í svo
litla flugvél fyrr. Með svona
tækj asamstæð u um borð er svo
til útilókað að viUast og ekki
bara það, helduæ segja tækin til
um staðsetntagu flugvélarinnar
á hverjum tíma, svo að ekki
skakfear nemia fáeinum metr-
um. Ég get sagt þér það, að á
leiðinni hiragað til íslands flug-
um við yfir veðuriskipið Bravo
héma suður af Grænlandi og
um leið gáfum við þeim upp
staðarákvörðun okkar og leið-
réttu þeir síraa eftir henni,“
„Eitthvað kostar nú svona
tækjasamstæða?" verður mér
að orði.
sirani til Lundúna. Hinn flug-
maðurimn bjó í Loftleiðahótel-
inu og átti víst að fljúga vélimni
til baka til Ameríku. Ég fór á
atúfana og hitti flugmanniran,
Ray Babb, að máli daginn eftir
í glaða sólskini, þegar allur
þeytinlgurinn var um garð geng
inn. Var hann að huga að flug-
vél stoni, Cessrau 310 C, í flug-
Skýlinu, er mig bar að. Ég sagði
honum hvers ég hafði orðið
Stjómborð tækjasamstæð-
unnar.
áskynja um fiugvél hans og
hvert erindi mitt væri.
„J6, það er nokkuð til i
þessu,“ svaraði hann. „Að vísu
eru þetta ekki lorantæki, held-
ur önnur ekki síður merkileg,
niefn.Uega nokkuð, sem kalla
mætti óháða leiðsögn. (Inertial
navigation). Leiðsögukerfi
McCarthy styður
Bangla Desh
London, 31. júlí
BANDARÍSKI öldungadeildar-
þifflgmaðurinn, Eugene Mc
Clarthy, hefur hvatt til þess, að
Bandaríkjamenn og aðrar þjóðir
Styðji stofnun sjálfstæðs ríkis —
l'Bangla Desh í Austur-Pakistan.
Jafnframt skorar hann á Banda-
ríkjastjórn að hætta allri efna-
hagslegri og hernaðarlegri að-
stoð við Vestur-Pakistan — og
á Sameinuðu þjóðirnar að láta
pólitíska hlið málslns meira til
sín taka.
McCarthy lét þessar skoðanir
sinar í ljós í viðtaU við blaða-
menn í London i morgun, en þar
hefur hann dvalizt í nokkra
daga. Höfðu s fcuðn togsmenn
Bangla Desh leitað Uðsinnis hans
við málstað sinn og farið þess á
leit, að hann héldi ræðu á fjölda-
fundi um málið, sem boðaður
hefur verið í borginni á morg-
un. McCarthy kvaðst ekki geta
haldið ræðuna, þar sem brotbför
hans frá London væri ákveðin
áður en fundurinn hæfist, en
hann væri hins vegar reiðubúinn
að lýsa yfir stuðningi við, að
Bangla Desh yrði sjáifstætt ríki.
Aðspurður taldi McCarthy, að
vopnasendingar Bandaríkja-
manna til Vestur-Pakistan eftir
25. marz yrðu notaðar gegn
Nixon forseta í kosningabarátt-
unni á næsta ári. Sagði hann
hernaðarleg sjónarmið allt of oft
ráða stefnu Bandaríkjanna í
heimsmálum. Pakistan væri eitt
dæmi, Víetnam annað.
McCarthy kvaðst hafa stutt
sjálfstæða ríkisstofnun í Biafra
á sínum tíma, þar sem hann
teldi sUkt ríki landfræðilega og
þjóðfræðilega rökrétt. Á slíkum
forsendum væri enn sjálfsagðara
að Austur-Pakistan væri sjálf-
stætt riki.