Morgunblaðið - 05.09.1971, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1971
Nútímafólk
gerir þær kröfur
að presturinn
sýni trúna í verki
Það gildir um allan heim
Viðtal við sr. Gunnar Árnason
Séra Giuuiar Árnason við Kópa-
vog-skirkju, sem hann hefur
messað í síðan hún var byggð.
r
ÉG hefi víst aldrei ætlað mér
annað en að verða prestur og
vígðist prestur tuttugu og
fjögurra ára gamall árið 1925,
svo að ég hefi eiginlega ekki
enn áttað mig á því hvað ég
tek mér fyrir hendur hér eft-
ir, sagði séra Giurnar Árna-
son prestur í Kópavogi, þegar
Mbl. átti samtal við hann 31.
ágúst, daginn sem hann lauk
46 ára prestsferli sínum. Þá
hafði hann verið þjónandi
sóknarprestur á Æsustöðum í
Langadal í 27 ár og 19 ár í
Kópavogi. En nú er hann ný-
lega orðinn sjötugur og lög-
um samkvæmt leystur frá
störfum.
Sr. Gunnar er fæddur á
Skútustöðum í Mývatnssveit,
sonu.r sr. Árna Jónssonar próf-
asts þar og alþin.gismanns og síð
ari konu hans, Auðar Gísladótit-
ur, og þar ólst hanm upp til 12
ára aldurs. — Faðir minn var
þrjú síðustu árin, sem hann
lifiði, á Hólum í Reyðarfirði og
dó þar vorið eftir að ég fermid-
tot, sagði sr. Gunnar. Ég hafði
]flariO í skóla til Akureyrar um
Kau&tið, En eftir að faðir minn
dó, fluttist móðir min til Reykja-
víkur með okkur systkmin. Við
vorum sjð alsystkinin, og tvö
eldri hálfsystkin, sem fóru tii
Ameríku.
i — Þér segið að þér hafið
allltaf ætlað að verða prestur.
Var það vegna þess að þér vor-
uð prófastssonur og alinn upp
á tröuðu heimili?
— Ég var mjög ungur, þegar
ég fór að hafa mínar skoðanir
á þessum máium, en auðvitað er
ég alirrn upp í guðstrú, eins
og þá var á góðum heimilum.
Þó að ég væri nú ekki prestlega
vaxinn, man ég að frá því að
ég var mjög litill, var ég kall-
aður séra Gunnar. Og vafalaust
hafla komið tii áhril frá föður
mfinum, sem ég mat mjög mikiis.
— Það hefur verið mikið áflall
að missa föður sinn svo ungur
og i upphafi námsferilsins. Var
ekki erfitt að halda áflram námi?
— Efnin voru auðvitað ISitil,
en móðir min hafði kostsölu og
hjálpaði okkur systfkinunum,
sem öll vorum í sfkóla. Og auð-
vitað var ég í vinnu á sumrin,
eins og þá var algengt. Ég var
til dæmis 1919 kontóristi á Ing-
ólflsfirði hjá Óskari Halldórs-
syni og síðar tvö sumiur á SLglu
firði. Stundum í kaupavinnu,
m.a. hjá Jóni á Reynistað.
— Og voruð svo á vetrum í
„skáldahekiknum" í Menntaskól
anum. Voruð þér kannski skáld
láka á þeim árum?
— Eins og aðrir. Þetta voru
nú ekki ahf mikil skáld, uitan
Tómas og svo Halldór Laxness,
sem var með okkur um hrlð, Það
var mikil hreyfing á nemendum í
þessum bekk, menn koanu og
fóru. Við áttum 50 ára sitúdents
afmæli s.l vor, en aUur hópur-
inn litfði það að eiga 25 ára
stúdentsaflmæli og það mun vera
einstætt.
— Svo lá leiðin beint í Presta
Skólann?
— Já, og þaðan lauk ég prófi
eftdr þrjú og hálflt ár. Tvö sið-
ustu sumurin fór ég til Norður-
ianda til að kynna mér kirkju
og kristindóm, og komst þar í
kynni við marga merka kirkj-
unnar menn. Hvermiig á þvS
stóð? Það var mest að þakka
Ingibjörgu Ólaflsson, sem var
svo þekkt á Norðurlöndum að
allar dyr stóðu opnar þeim, sem
hún mæliti með. Og einnig
greiddi sr. Sigurbjöm Á. Gístla-
son mér götuna á líkam hátt. Ég
var til dæmis í tvo mánuði hjá
Peter Hognestad Björgvinjar
biskupi. Hann var ákafllega iát-
lams maður. Þegar maður sá
hann, leit hann helzt út eins og
bóndi norðan úr Langadal. En
ekfci þurfti að ræða við hann
nema eiitt kvöld, til að flinna að
hann var kristinn fram í fimg-
urgóma. Það var mér ákaflega
mikils vert að kynmast honum.
Svo var ég hjá ýmsum andlegr-
ar stéttar mönnum á Norður-
löndum. Og 1925 var ég á fyrsta
alhe imsk irkjuþin ginu í Stokk-
hólmi. Sr. Bjami Jónsson og sr.
Friðrik Rafnar voru fulltrúar
Islands og ég áheymarfluiltrúi.
Þeitta flyrsta kirkjuþing, sem
Söderblom erkibiskup stóð fýr-
ir, er viðfrægt. Áður en ég fór
heim, komst ég svo í ferð til
Rómar, skoðaði bongima og
kyssti auðvitað hönd páf-
ans, eins og gefur að skEja.
— Og svo hófst aiviara lífisins
og preststörfin?
— Þegar ég kom heim hausitið
1925, var ekki nema eitt brauð
iaust á landinu, og biskup vEdi
að ég tæki það. Það voru Bergs-
staðir í Svartárdal, en þar hafði
verið prestsiaust í 4—5 ár.
Þama voru tíð prestaskipti, svo
að elztu menn mundu 12 presta
á Bergsstöðum í sinmi tíð. Þeg-
ar ég kom norður, var jörðin
leigð og ekkert hús fyrir prest-
imn. Ég þurfti því að byrja á
þvi að riða um sveitima og biðja
um að lofa mér að vera. Ég sett-
ist svo að hjá Jónatani á Holta-
stöðum og þeim hjónum. Ég þótt
ist sjá, að ein ástæðan fyrir þvfi
hve iUa gekk að fá presta þarna,
var að prestssetrið var iUa sett
á enda prestakaUsims, svo það
tók tvo daga að fara og messa i
kkikjunni lengst í burtu. Ég
fékk þvfi Æsustaði í Langadal og
hiöfð voru makaskipti á jörðun-
um. Þetta var lítil jörð miðsvæð
is í prestakallimu, en þriflajörð,
Og þama í dölueum er veður-
sæld mikU.
— Voru þama byggimgar og
það sem með þurflti?
— Það var torflbær með leku
framhýsi úr timbri, og ég fékk
efcki byggt fyrr en 1930. Þá
þurflti ég að leggja nofckurt flé i
'bygginguna sjáifur, eins og þá
var siður. Prestslaunin voru
Í300 — 2500 kr. á ári, svo Itið
hafði ég getað lagt fyrir. Tvo
vlxla hefi ég tekið um ævina.
Sá fyrri var til kaupa á hempu
til að komast norður. Hann var
upp á 75 krónur og velti maður-
inn sem ég leitaði til vöngum
yfir því að skrifa upp á sfflkt.
Þetta sýnir vel hvílíkar breiyt-
ingar hafa orðið síðan. Þegar
prófastur kom tU að taka út jörð
ina, átti ég ekki nema koifiíart-
ið mitt til að bjóða honum sæti
á. Heimilinu þurfti að koma upp
frá grummi. En það var svona
þá, maður tók það sem stóð tU
boða. Ég bjóst við að verða
þarna tvö til þrjú ár, en þau
urðu 27. Áður en ég fór hafði
prestakallið stækkað, þvfi Auð-
kúluprestakall var lagt undir
það.
— Já, þér fenguð prestsdótt-
ur frá Auðkúlu fyrir konu. Var
það kannski ástæðan fiyrir þvi
hve lengi þér staðnæmdust á
þessum slóðum?
— Ég veit það nú ekki. Bn
ég kvæntist árið 1928 Sigríði
Stefánsdóttur frá Auðkúlu, og
við byrjiuðum búskap. Smáltt I
fyrstu, en við höfðum alltafl bú.
Ég hefði ekki viljað vera prest-
ur í sveit nema stunda búskap
og vildi ekki enn. Þjóðvegurinn
var svo lagður um hlaðið á Æsu-
stöðum og því fylgdi auðviitað
miikiE gestagangur, sem að sjáltf
sögðu mæddi mest á húsflreyj-
unni. Þarna feedidust bömin og
ólust upp. Það yhgsta var ferrwt
haustið sem við fórum. Kona
min átti mörg handtök í garð-
imum á Æsustöðum, sem hún
kom upp. Fyrir voru nokkur
tré, sem plantað haflði verið eflt-
ir frostaveturinn 1918, en hún
gerði svo þarna falliegam garð.
Qg raumar annan hér við hús-
ið, eftir að við fluttumst í Kópa-
vog.
— Þér voruð þama i margvís-
legu félagsstarfi, sésit i handibók
um?
— Já. Það er ný og gömui
saga um presta. Ég var tU dæm-
is einn af þeim sem stóðu að þvi
að koma laxi í Blöndu og
Svartá. Það tók um 20 ár. Og
ég var fuUtrúi á stofnfundi
Stéfctarsambands bænda og ým-
islegt þess háttar. Á þeim árum
gengumst við Magnús Bjöms-
son á Syðra Hóli og Bjami Jón-
asson í Blöndudalshólum flyrir
stofnun Sögufélags Húnvetninga.
Við gáfum fyrst út Brandsstaða-
annál og síðan Sögu Búnaðarfé-
lags Svinavatns- og Bólstaða-
hlíðarhrepps, sem er elzta bún-
aðarfélag landsins. Þá gáfum
við út 5 bækur með söguþáttum
úr Húnavatnssýslu, þá síðustu í
félagi við Húnvetningafélagið i
Reykjavík.
— Já, þér hafið unnið talsvert
við ritstörf og þýtt bækur?
— Jú, nokkuð. Ég var ritstjóri
Kirkjuritsins i 15 ár. Þar aí
ellieflu ár einn, en fyrst með Ás-
miundi biskupi Guðmundssyni.
Og ég hefi þýtt nokkrar sögur
Og leikrit m.a. fyrir útvarpið.
Söguna Karamasoff-bræður etfit-
iir FjOdor Dostofjevsfei, þýddi
ég fyrir nokkrum érum. Hún
finnst rnér mest skáldsagna, sem
ég hef lesið. Þetta var ekkert
áíhlaupaverk, þvfi hún er um
1500 blaðslður. Ég varð að setja
mér að þýða eiitthvað á hverj-
um degi meðan ég vann að
þessu.
Ég kann að vera fljótvirkur,
bætir sr. Gunnar við. Samt
minnóst ég þess ekki, nema þá
einu sinni, að komið hafi fyrir
að ég semdi stólræðu á laugar-
degi. Ég var ekki svo andrík-
ur, að mér liði vel, ef ég átti
það undir síðustu stundu, hvað
ég segði á stólnum.
— Hvenær komuð þér hingað og
gerðust prestur i Kópavogi?
— Það var 1952. Það voru
stofnuð 3 ný prestaköll, þar á
meðal Bústaðaprestakall, sem
náði yfir Kópavog og Fossvog.
Þar bjuggu þá tæpl. 5000 manns.
Þetta prestakall haflðd ég i 11 ár,
eða til 1963. Þá var því skipt og
stofnuð Bústaðaprestakall og
Kópavogsprestakall, sem nú er
orðið svo stórt að atftur verður
að skipta þvi. Ibúar í Kópavogi
eru víst hátt á 12. þúsund.
— Engin klrkja var í Bústaða
sókn, þegar þér komuð?
— Nei, messað var í skólun-
um fyrstu árin. Kirkjan hér í
Kópavogi var vigð i deseimber
1962. Það var aiveg einstakt
hve söfnuðurinn stóð vel sam-
an uim kirkjubyggmguna. Sem
dæmi um það má nefna, að þeg-
ar ákveðið hafði verið að hafa
litglugga í kirkjunni, sem frú
Hulda Jakobsdóttir þáverandi
íormaður .sóknarnefndar átti
frumkvæði að, var aðeins(fýrst
talað um kórgluggann. Kvenflé-
lagið ákvað að getfa hann, en
það kostaði 150 þúsund krónur.
Þegar kosið var til bæjarsitjóm-
ar umrætt vor fengu konumar
stofu á kjörstað og tóku á móti
framiögum til kirkjugfLuggans.
Engin stórgjöf kom þann dag,
en afraksturinn afl deginum —
söfnun og kaffisölu — var um
120 þús. krónur, sem sýndi að
flestir höfðu lagt eitthvað af
mörfcum. Svo ákvað bæjarstjóm
in að gefa tvo glugga tU viðlbót
ar. Og litgliuggar voru settir í
alla kirkj una.
Listakonan Gerður Heligadótt
ir, sem gerði gluggana, heflur nú
verið fenigin til að gera altaris-
töfll'U úr mosaik.
Nú hvíla litlar skuldir á kirkj
unni, bætir sr. Gunnar við. Og
ætlunin er að hún verði sanv
eign þessara tveggjia presta-
kaila, eins og þau eru nú, þ,e.
Kársnesprestakai'ls og Digrane-s
prestakaUs.
— Hafið þér hugmynd um, sr.
Gunnar, hve mörg börn þér hafl-
ið Skirt eða fermtt?
— Nei, það veit ég ekki. Ég veit
aðeins að flest hafa fermingar-
bömin orðið 270 á einiu ári. Það
var í hitteðfyrra. Hér var svo
ungt fólk, þegar ég kom hingað,
og barnafjöldi var mikill.
Talið berst að félagsmálum.,
en sr. Gunnar var m.a. i stjóm
Prestafélagsins og formaður
þess um skeið. Hann kvaðst
alltaf hafa barizt fyrfir því að
breytt yrði skipulagi því, sem enn
er í giidi um greiðsliur fyrir
aukaverk. Það væri óheppilegt á
fleiri en einn máta og löngu atf-
numið í nágrannalöndum ofekar.
Þá kvaðst hann telja lögin um
prestskosningar og ekki siður
lögin um Kirkjuþing, mikilsverð-