Morgunblaðið - 07.09.1971, Blaðsíða 14

14
'MORGUN'BL.AÐIÐ, ÞRIGJUDAGUR 7. SEPTEMBÐR 1971
Otgafandi hf. Árvakur, Raykjavík.
Framkvaamdaatjórl Haraldur Sveinason.
Ritetjórar Matthias Johannessan.
Eyjólfur Konráð Jónason.
AðatoðanrHatjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritetjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundaaon.
Fráttaatjórí Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingaatjóri Ámi Garðar Kriatinsaon.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalatraati 6, simi 10-100
Augiýsingar Aðalstrasti 6, sími 22-4 80.
Áakriftargjald 195,00 kr. á mánuði innantands.
f leusasölu 12,00 kr. aintakið.
DAUÐI LÍTILLAR STÚLKU
C'kömimiu fyrir helgina náðu
^ átökin á Norður-írlandi
því marki, að 17 mánaða
garnalt bam var skotið til
bana. í frétt Morgunblaðsins
sl. suniraudag um þennan at-
burð sagði m.a. svo: „Telpan
litla, sem skotin var í Belfast
í gær, hét Angela Gallagher.
Hún var að aka dúkkuvagni
sínum eftir gangstétt í nám-
unda við hús afa síns og
ömmu, sem búa í kaþólsku
hverfi í námunda við Falls
Road. Kúla hæfði hana í höf-
uðið og hún lézt samstundis.
Talið er víst, að kúlunni hafi
verið beint að hópi brezkra
h’ermanna, sem þarna voru
skarnmt frá og hún hafi kom-
ið frá félaga úr írska lýðveld-
Miernum. Systir telpunnar,
sjö ára, slapp með naumind-
um, er önnur kúla flaug gegn-
Þessi atburður er hroða-
legri en orð fá lýst og til
marks um þá vitfirringu, sem
einkennir ekki aðeins hemað-
arátökin á Norður-Í rlandi
heldur vopnaviðskipti yfir-
leitt. Það er sjálfsagt borin
von, að dauði þessarar litlu
stúlku, sem var aðeins 17
mánaða gömul, komi vitinu
fyrir þá menn, sem halda að
deilumál milli manna og
þjóða verði leyst með morð-
um og öðmm voðaverkum.
En þessi atburður ætti að
verða til þess, að þungi al-
menningsálitsins um heim
allan knýi hinar fræknu hetj-
ur á Norður-írlandi til þess
að leggja niður vopnin og
reyna að leysa deilumál sín
að siðaðra manna hætti — en
ekki eins og blóðþyrstar
skepnur.
um pils hennar.“
Berlínarsamkomulagið
*
og öryggismál Islands
CJaimkomulag fjórveldanna
^ um stöðu Berlínar hefur
verið undirritað, og er það
vafalaust einn markverðasti
áfangi, sem náðst hefur frá
stríðslokum til þess að koma
á varanlegum friði í Evrópu.
Jafnframt er það mikilsverð
réttiarbót fyrir íbúa Vestur-
Berlínar.
Samkomulag þetta er mik-
ilsvert af tveimur ástæðum.
1 fyrsta lagi tryggir það stöðu
Vestur-Berlínar og veitir íbú-
um borgarinnar aukin rétt-
indi frá því, sem nú er. Þess
vegna er líklegt, að það
stuðli að vaxandi öryggis-
kennd meðal þeirra, sem í
Vestur-Berlín búa og að því
að borgin eflist og dafni sem
eins konar lýðræðisleg vin í
þeirri eyðimörk einræðis og
ofstjómar, sem ríkir allt í
kring. í öðru lagi ýtir
þetta samkomulag á, að
samningar náist um önnur
ágreiningsmál í Evrópu.
Þannig hefur nú verið rutt úr
vegi hindrunum fyrir því, að
sambandsþingið í Bonn stað-
festi griðarsáttmála þá, sem
Willly Brandt hefur gert við
Sovétríkin og Pólland. Þá má
gera ráð fyrir, að skriður
komist á ný á viðleitni Vest-
ur-Þjóðverja til að bæta sam-
búðina við ríkin í Austur-
Evrópu. Ennfremur er líklegt,
að umræður um öryggismála-
ráðstefnu Evrópu komist á
ný*tt og alvarlegra stig.
Þannig getur samkomulag
það, sem nú hefur tekizt um
sfiöðu Vestur-Berlínar, orðið
lykill að batnandi sambúð
rfkjanna í Evrópu og lausn
þeirra deilumála, sem þar eru
enn við lýði, og háfa verið frá
styrjaldarlokum. í því sam-
bandi er eðlilegt, að íhugað
sé, hvort samkomulag geti
tekizt um að dregið verði úr
vopnabúnaði í ríkjunum
beggja vegna jámtjaldsins.
Vafalaust finnst mörgum Is-
lendingum þessi vandamál
býsna fjarlæg okkur, en svo
er þó ekki, þegar nánar er að
gáð. Það hefur meginþýðingu
fyrir öryggi okkar íslendinga,
hverndg málum verður skipað
í Evrópu.
Með aðild okkar að Atlants-
hafsbandalaginu og dvöl varn
arliðsins hér höfum við bæði
lagt fram okkar skerf til
varnarsamstarfs lýðræðis-
ríkjanna, sem hafið var af
knýjandi nauðsyn á árinu
1949, og tryggt öryggi okkar
á víðsjálum tímum. Nú er
nauðsynlegt, að við fylgjumst
vandlega með þróun mála í
Evrópu og gerum okkur grein
fyrir hvaða áhrif hún hefur
á okkar stöðu, enda hljótum
við, sem þátttakendur í sam-
starfinu innan Atlantshafs-
bandalagsins að eiga aðild að
samningaviðræðum milli ríkj
anna í Austur- og Vestur-
Evrópu. Þegar höfð er í huga
þessi þróun í Evrópu, kemur
enn betur í ljós hversu frá-
leit stefna núverandi ríkis-
stjómar er í öryggismálum
þjóðarinnar. Auðvitað ber
okkur að varast fljótfærnis-
legar aðgerðir nú, þegar meiri
líkur virðast á, að alisherjar
samkomulag um öryggismál
Evrópu gæti tryggt öryggi
íslands á þann veg, að full-
nægjandi sé.
Norður-Irland
Aldagamalt hatur brýzt fram
og virðist óstöðvandi
ÍRSKUR rithöfundur,
George Moore, sagði fyrir
rúmri öld: „frar eru ekki
þjóð. frar eru sjúkdómur,
sem er jafn hættulegur Eng-
lendingum og írum.“
Atburðir síðustu vikna á
Norður-írlandi virðast staðfesta
þessi orð skáldsins. Gamalt hat-
ur hefur aftur blossað upp, Sí-
felldir götubardagar hafa vald-
ið öngþveiti. Óskipulegar víg-
línur hafa myndazt milli hverfa
kaþólskra manna og mótmæl-
enda. Reyk leggur upp frá
rjúkandi rústum Ibúðarhúsa.
Þúsundir hafa flúið heimili sín.
Margir hafa leitað hælis sunn-
an landamæranna í Irska lýð-
veldinu.
Stríð geisar á Norður-Irlandi
milli 12.600 brezkra hermanna
og neðanjarðarhreyfingar Irska
lýðveldishersins, IRA, milli
kaþólskra manna og mótmæl-
enda, og á milli öfgafullra afla í
báðum þessum herbúðum, sem
hafa engu gleymt og ekkert
lært. Hins vegar er nokkur hóp-
ur stjórnmálamanna, sem raun
ar fækkar óðum, er reynir að
hvetja til hófsemi og still-
ingar. Þetta stríð er borgara-
stríð og trúarbragðastríð. Eng-
in stríð eru mi.skunnarlau.sari
né blóðugri.
Atburðina mætti rekja til
þess, sem gerðist snemma í
ágústmánuði, þegar tauga-
óstyrkur brezkur hermaður
skaut saklausan vörubifreiðar-
stjóra. Atburðina mætti einnig
rekja til þess, sem gerðist fyrir
tveimur árum, þegar fyrstu
brezku hermennirnir voru
sendir til Norður-írlands til
þess að binda enda á óeirðirn-
ar, sem þá geisuðu og báru þá
þegar keim af borgarastríði
þótt þær kæmust ekki í hálf-
Ungfrú Devlin
kvisti við óeirðirnar að undan-
förnu. Atburðina mætti líka
rekja til þess, sem gerðist árið
1920, þegar Irlandi var skipt í
tvo hluta, Norður-lrland eða
Ulster, sem varð áfram brezkt
hérað, og Irska fríríkið eða
Eire, sem várð sjálfstætt ríki
kaþólskra manna.
• ARFURINN FRÁ 1689
Athurðirnir eiga sér raun-
ar miklu lengri sögu. Stríðið er
eldra en sjálft Norður-írland
og hófst fyrir þremur öldum.
Rætur deilumálanna liggja svo
djúpt og ná svo langt aftur í
fortíðina. Það sást gleggst á
því, að það sem olli sprenging-
unni, sem varð fyrir tveimur
árum, var að mótmælendur
vildu minnast atburða, sem
gerðust tæpum 300 árum áður,
í ágúst 1689.
Árið 1689 var Londonderry,
annar stærsti bær á Norður-
írlandi, byggður mótmælend-
um, sem höfðu flutzt frá Eng-
landi og Skotlandi. Miklar við-
sjár riktu þá þegar milli inn-
Foringjar trúarbragðastj
flytjendanna og hinna kaþólsku
ibúa, sem fyrir voru. Jakob II,
sem hafði verið velt úr hásæti
sínu, reyndi að nota þessa ólgu
sjálfum sér til framdráttar.
Hann flýði til kaþólskra þegna
sinna á íriandi, þegar hann
hafði beðið ósigur fyrir ViL-
hjálmi af Óraníu (eins og sum-
ir kunna að minnast úr sjón-
varpsþáttum um hertogann af
Marlborough, forföður Churc-
hilis).
Londonderry, sem þá hét að-
eins Derry, fylgdi mótmælenda-
konunginum að málum, og her
Jakobs II settist um bæinn. Við
tók 105 daga umsátur, og her
Jakobs II gerði margar mis-
heppnaðar tilraunir til þess að
taka bæinn með áhlaupi. Borg-
arstjórnin var að lokum að því
komin að fallast á uppgjöf, en
þá gerðist það, að sjö lærling-
ar (apprentices) harðlæstu
borgarhliðunum með rimlum
og hengdu á þau spjald, sem á
stóð: „No surrender“ (gefumst
ekki upp). Borgarar Derry
héldu áfram baráttunni ótrauð-
ir, og skömmu síðar beið Jakob
ósigur í hinni frægu orrustu við
ána Boyne, sem oft er vitnað
til. Bænum Derry var borgið
og áhrifum mótmælenda jafn-
framt.
Orrustan við Boyne og fram-
tak læriinganna sýna bezt sögu
legar rætur deilumálanna.
Óraníu-reglan heita ein kunn-
ustu samtök mótmælenda á
Norður-írlandi. Önnur kunn
Brezkur hermaður á verði í brenndu húsi hjá Velsheda Park
i Belfast.