Morgunblaðið - 05.10.1971, Page 14

MORGU’NBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. OKTÓBER 1971
14
Cltgefandi hf. Árvakur, Heykjavtk.
Fremkveemdaatjóri Hsraldur Sveinaaon.
Ritatjórar Matthfas Johannesaen.
Eyjóifur KonríS Jónsson.
Aðetoðarritatjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fróttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritetjórn og afgreiðsia Aðalstrasti 6, sfmi 10-100
Augiýsingar Aðalstrœti 6, sími 22-4-80.
Áakriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
I leusasölu 12,00 kr. eintakið.
ÚRSLITIN Á ÍSAFIRÐI
Tll'egineinkenni új
ísafirði eru þau, að hinn
nýi flokkur hannibalista fær
mikið fylgi, og miðað við
sveitarstjórnarkosningarnar á
ísafirði í fyrra vinnur hann
fyligi frá öllum flokkum öðr-
uim en Sjálfstæðisflokknum,
en mest er fylgistap Fram-
sóknarflokksins, svo að segja
má að þar sé um hrun að
ræða, enda munaði engu að
flokkurinn missti báða bæj-
arfulltrúana, sem hann hafði.
í sveitarstjórnarkosningum
koma ýmis persónuleg sjón-
armið til greina, svo að ekki
er unnt að draga algildar
niðurstöður af úrslitum í
einum kaupstað um fylgi
hinna einstöku flokka. En að
svo miklu leyti, sem það er
unnt, þá getur Sjálfstæðis-
flokkurinn verið sæmilega
ánægður með niðurstöðuna,
en hins vegar hljóta úrslitin
að valda Framsóknarmönn-
uim verulegum áhyggjum, og
raunar líka Alþýðuflokks-
monnum.
Þess er að gæta, að á ísa-
firði eru það hinir eiginlegu
Hannib’aJistar, sem ráða Sam-
tökum frjálslyndra og vinstri
manna, só armur þeirra sam-
tákia, sem hatar kommúnista.
Þessum mönnum hefur nú
tekizt að ná til sín meira en
Beílmlngnum af fylgi Fram-
9Óknarflokksins, þrátt fyrir
framboð vinsælla manna á B-
Iistanum. Þessi staðreynd
hlýtur að vekja menn til um-
HugSunar um hvað þessu
valdi.
Landslýð er það Ijóst, að
forustumenn Framsóknar-
flokksins lögðu megináherzlu
á myndun núverandi ríkis-
stjómar með kommúnistum.
Hins vegar tregðuðust hanni-
balistar við, en Reykjavíkur-
deildin í flokknum, sem sum-
ir nefna hálfkomma, neyddu
Hannibal Valdimarsson og
Björn Jónsson til að láta
undan og taka upp samstarf
við erkifjendur sína, Magnús
Kjartansson og sálufélaga
hans. Fólkið veit, að Fram-
sóknarforustan ber megin-
ábyrgð á vinstri stjórninni,
og þar með á samningunum
við kommúnista um stefnu-
skrá stjómarinnar, ekki sízt
í öryggismálum landsins, sem
hannibalistar voru á loka-
stigi málsins neyddir til að
skrifa undir. Þess vegna
hljóta þær spumingar að
vakna, hvort þessi úrslit séu
vitnisburður um það, að lýð-
ræðissinnaðir vinstrimenn
vilji hirta þann flokk, sem
fyrst og fremst ber ábyrgð á
vinstri stjóminni og kjósi
því þá, sem þeir treysta bet-
ur til andstöðu við kommún-
ista og til að halda áhrifum
þeirra í skefjum.
Athyglisvert er einnig, að
Alþýðuflokkurinn tapar veru
legu fylgi eftir samstarf við
aðra vinstri rnenn, en hann
hefur haft samstarf við
vinstri flokka í bæjarstjórn
ísafjarðar í 20 ár.
Kemur það illa heim við
kenningarnar um það, að Al-
þýðuflokkurinn hafi beðið
afhroð vegna samstarfs við
Sjálfst æ ð isflokk i n n annars
staðar á landinu.
Eins og áður segir, er ekki
unnt að draga neinn algild-
an lærdóm af niðurstöðum
þessara kosninga, en engu
síður eru þær athyglisverð-
ar.
Á almenningur
¥ marga áratugi hefur um
um það verið barizt hér á
landi, hver stefnan ætti að
vera í húsnæðismálum, hvort
meginkapp ætti að leggja á
það, að sem allra flestir eign-
uðust íbúðarhúsnæði, eða
hvort opinberir aðilar ættu
að byggja leiguhúsnæði og
landsmenn síðar sem flestir
að vera leiguliðar ríkisins.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
ætíð lagt á það megináherzlu,
að fólkið ætti að eiga íbúð-
imar. Það væri vísasta leið-
in til þess að gera menn
efnalega sjálfstæða og
tryggja fjárhagslega afkomu
borgaranna. Vinstri menn
Hiafa barizt fyrir gagnstæðri
stiefnu, að vísu í mismunandi
ríkum mæli, en hafa verið á
undanhaldi á síðari tímum.
Aður fyrr var því haldið
að eiga íbúðir?
fram, að engir gætu eignazt
íbúðarhúsnæði, nema hinir
efnaðri og þess vegna miðað-
ist stefna Sjálfstæðisflokksins
við hagsmuni þeirra.
Fyrir tæpum tveim árum
tók einn af talsmönnum Al-
þýðuflokksins upp hina
gömlu stefnu flokksins í
borgarstjóm Reykjavíkur og
mælti með því að horfið yrði
frá þeirri stefnu, sem fylgt
hefur verið í byggingamál-
um, en rík áherzla yrði lögð
á byggingu leiguhúsnæðis.
Hann reyndi þó síðar að
draga í land, er hann sá, hve
mikilli andstöðu þessi sjón-
armið hans mættu. Kommún-
istar eru hins vegar ótrauðir
að berjast fyrir leigustefn-
unni, og í Þjóðviljanum sl.
sunnudag er fjallað um
óðleikhúsiö;
HÖFUÐSMAÐURINN
FRÁ KÖPENICK
Þjóðleikhúsið:
Höfundur: Carl Zuckmayer.
Þýðandi: Óskar Ingimarsson.
Leikstjóri: Gísli Alfreðsson.
Leikmynd: Ekkehard Kröhn.
Búningar: Lárus Ingólfsson.
SAGAN af höfuðsmanninum frá
Köpenick er víðfræg og marg-
sögð og því ekki þörf á að end-
ursegja hana hér. Forsenda sög
unnar, sem er um leið meginefni
ieikritsins, er hina vegar holl til
upprifjunar og umhugsunar.
Skósmiðurinn Wilhelm Voigt,
sem seinna tók á sig gervi höf-
uðsmannsins, missteig sig á braut
löghlýðins borgara og átti eftir
það ekki afturkvæmt í þá fínu
samfélagsbyggingu, þar sem keis
arinn trónaði hæst.
Atlar tilraunir hanis í þá átt
mistókust og átti sjálfumglöð
heimska og skortur á ímyndunar
afli embættismannanna og sumra
góðborgaranna sök á því. f því
tilíliti er ádrepan holl og góð, þó
ég hafi enga sérstaka ástæðu til
að halda að hún þjóni einhverj
um tilgangi hér, en það er ekki
ioku fyrir það skotið að hún geri
það annars staðar.
Hvaða erindi á þá þetta leikrit
til okkar? Allur jarðvegur, and
rúmsloft, umhverfi og aðstæður,
sem það er sprottið upp úr, er
okkur framandi. Er þetta samt
nógu rismikið listaverk til þess
að koma okkur við? Því skal hver
áhorfandi svara fyrir sig.
Leikritið er langt og efnismik
ið og mun víst eitthvað hafa ver
ið stytt nú, en það hefði ekki
sakað ef það hefði verið stytt
meira. Ýms atriði eins og t.d.
kaffilhúsatriðið hefði mátt
stytta og veizluatriðinu hefði
mátt sleppa alveg án þess að sýn
ingin glataði nokkru við það. Að
alpersónan, höfuðsmaðurinn sjálf
ur er það sem athygli okkar bein
ist að. Breiðar myndir úr lífi
vilhj álmskra góðborgara eru
ekki eins athyglisverðar. Hér
kemur f ram enn eitt afturúrein-
kennið á leikhúslífi okkar: skort
ur á dramatúrg eða bókmennta
legum ráðunaut, sem vinnur að
leikgerð leikrits með þýðanda og
leikstjóra.
Sviðsetningin er í hinum stóru
línum mjög vel af hendi leyst.
Það gengur allt snurðulaust og
kemur á réttu augnabliki. Ýmis
smærri atriði orka samt tvímælis
og fara yfir þau stílmörk, sem
sviðssetningunni virðast annars
vera sett af leikstjóranum. Sem
dæmi má nefna viðbrögð sonar
klæðskerameistaraws eða skrif-
stofumannsins hjá Axlotl. Að
hápunkti þessara stílbrota kem
ég aíðar.
Leikarahópur Þjóðleikhússims
er þarna næstum allur saman-
kominn og dugir ekki til því marg
ir leikaranna leika fleiri persón
ur en eina. Rúrik Haraldsson gaf
ágæta mynd af kynhverfum for-
ingja í prússneska hernum. Flosi
Ólafsson sýndi mjög eftirminni-
iega bæklaðan Gyðing. Tónninn
í tilsvörum hans var stundum
kannski örlitið of harður til þess
að sýna — á óbeinan hlM —*
djúp þjáningar þessa manns. En
ég þóttist heyra að það stæði til
bóta. Randver Þorlákssyni tókst
mjög vel að sýna mislukkaðan
son klæðskerameistarans, sem er
mislukkaður af því hann fellur
ekki inn í þau form, sem þetta
þjóðfélag viil að menn séu steypt
ir í. Erlingur Gislason lék borgar
stjórann í Köpenick og gerði það
mjög vel. Erlingur rataði mjög
auðveldlega á þennan rétta skop
lega tón, sem hér er við hæfi.
Hann var aldrei of alvarlegur og
Gunnar Eyjólfsson og Herdta
Þorvaldsdóttir sýndu vel dæmi-
gert millistéttarfólk og litli leigj
andinn í húsi þeirra, Lilja Þóris-
dóttir, lék eðlilega. Skaði að
það skuli ekki vera til ríkisleik
skóli fyrir hana að fara í.
Árni Tryggvason lék höfuðs-
manninn. Árni er sérstæður U»ta
maður, hjartahreinn og heillynd
ur, þannig kemur hann að
minnsta kosti fyrir, ég held að
það sé rétt, einmitt þess vegna er
hann kjörinn til að leika þennan
sérstæða persónuleika, aem
heimska og illska heimsinis fá
Árni Tryggvason og Erlingur Gíslason í hlutverkum sínum.
heldur ekki of skoplegur — hann
var ekkert að mata skrímslið
marghöfðaða á aðhlátursefnum
meiri en þörf krafði.
Þórhallur Sigurðsson er ungur
og mjög efnilegur leikari. Vin
höfuðsmannsins, Kalla, tókst hon
um að gera mjög trúlegan og
skýran, sama gilti um ofurstann.
Lögreglustjórinn í Köpenick
varð hins vegar farsapersóna,
leikinn í röngum stíl, út úr tón
við leikritið og sýninguna. Það
fást ágætir hlátrar út á hann,
en leikarinn er hér að leggja
út á hættulega braut, braut auð
fengins en lítilsverðs fjár.
Þeir Valur Gislason, Ævar R.
Kvaran, Bessi Bjarnason, Klem-
ens Jónsson og Baldvin Halldórs
son skiluðu sínum ýmsu hlut-
verkum ágætlega. Hjalti Röng-
valdsson lék einn til, sem ekki
passaði í kerfið og gerði það
snoturlega nema hvað hann
beitti rödd sína valdi; nauðsyn
þess skildi ég ekki.
ekki bugað. Og sem svo hefnir sin
á heiminum án þess að misþyrma
nokkrum einstaklingi, en hefnd
in hittir allt kerfið, verður að
níðstöng gegn hernaðaranda og
einkennisbúningadekri, sem stend
ur enn jafn stór og sterk og þá
er hann reisti hana.
Áma Tryggvasyni tókst að
láta okkur trúa hverju orði, sem
Wilhelm Voigt sagði úr hana
munini.
Leikmynd Kröhn er snjöll. Tón.
listin undir stjórn Carls Billich.
mun vera nauðsynlegur þáttur í
sýningunni, hvort hann þarf aS
vera svona stór er svo annað mál.
Búningar sem og leikur Lárua
ar Ingólfssonar voru ágætir.
Þýðingin lét vel í munni,
Þetta leikrit, sem að mínu viti
var aldrei annað en betri blaða
mennska í leikritsformi, fékk
mjög góðan hljómgrunn hjá
frumsýningargestum og fær það
vonandi áfrana.
Þorvarður Helgasom.
skattamálefni og þar mælt
með hækkun fasteignaskatta,
sem hafa myndu í för með
sér hækkun húsaleigu og
síðan segir:
„Þessi ráðstöfun gæti
flýtt þeirri hugmynd
að byggt yrði upp
leiguhúsnæði af hálfu hins
opinbera í meiri mæli en nú
er, því með þessu yrðu fleiri,
sem heldur vildu leigja hús-
næði, sem þeir hefðu öruggt
athvarf í meðan þeir óskuðu
eftir því, heldur en þeir, sem
kysu að eyða beztu árum æv-
innar í að vinna sér inn fyr-
ir þaki yfir höfuðið til ævi-
langrar eignar“.
Hér er það feimnislaust
boðað, að skattalögum eigi
að haga þannig, að menn
leggi ekki í að byggja eigið
húsnæði, heldur byggi opin-
berir aðilar leiguhúsnæði og
fólkið fái íbúðirnar síðan til
afnota, en eignist aldrei
neitt.
Hér er um að ræða skýr-
an greinarmun á tveim gjör-
ólíkuim stefnum, anniars veg-
ar þeirri, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn boðar, að auðlegð
þjóðfélagsins eigi að dreifast
sem mest meðal borgaranna,
að takmarkið sé að gera sem
flestia ©fnalega sjálfstæða,
ekki sízt með því að tryggja
þeim íbúðarhúsnæði til eign-
ar. En hins vegar hin stefn-
an, að fólkið eigi ekkert að
eiga, heldur eigi auður þjóð-
arinnar að safnast á hendur
ríkisvalds og pólitískra spekú
lanta, með öðrum orðuim
ómengaður sósíalismi, fóikið
á að vera til fyrir ríkið, en
ríkið ekki fyrir fólkið.