Morgunblaðið - 28.11.1971, Blaðsíða 15

MORGUíNiBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. NÓVEMBER 1971
15
málkennd, og hafa þá til fyrir-
imo'ndar tum máltfíur. Þessi „hmeiín-
tungustefna", sem ég boða hér,
er engan veginn séríslenzkt fyr
irbœri. Hún tiOkast um allan
hinn menntaða heim. Ég hefði
it.d. gaman af að sjá framan í
þann enskukennara, sem ekki
„leiðrétti“ ýmislegt i stilum nem
enda sinna, sem hann vissi, að
titt væri meðal enskumælandi
manna, er ekki væru taldir hafa
gott vald á tungu sinni. Kennsla
í málnotkun á að reyna að gera
seim flesta „ fyrirmynjdainmálnoi -
endur“ (ideal speakers), eins og
Noam Chomsky orðar það.
Ég geri mér fyllilega grein
fyrir því, að margt af þvi, sem
spurt er um í þættinum Dag-
legu máli, er þess eðlis, að
ógerningur er að segja, að eitt
sé „rétt“ og aninað „rangt".
Stundum er t.d. um staðbundið
prðafar eða framburð að ræða.
1 siikum tilvikum tel ég rétt að
skýra fyrir áheyrendum, hvern-
ijg, máhJ.m er háttað, og í möngum
tilyikum má segja, að annað sé
æskilegra en hitt. Einnig kemur
oft fyrir, að telja verður hvort
tveggja „rétt“ eða leyfilegt. Hér
yérður, sem sé, að afgreiða mál-
ið þannig, að áheyrandinn fái
nokkra leiðsögn, en það hrekk-
ur skammt að benda mönnum á
að leggja hlustirnar við og at-
þuga, hvernig aðrir tali.
, Ég vona, að mönnum sé ljóst,
a;ð , ég boða eniga ofstækissbeifinu
í málfarslegum efnum. En ég vil
hæfilegt aðhald. Og hlutverk
þessa hóflega aðhalds á að vera
$ð, hjálpa mönnum til að ná
’meira valdi á tungu sinni til að
beita henni af meira skilningi á
eðli hennar. Það á einnig að
sitefrna að æskilegri þróun tung-
unnar. Ég tel, að auka þurfi
kennslu í máinotkun í skólum.
Þessi kennsla á m.a. að vera
fólgin í að benda á, hvað ekki
er viðurkennt, t.d. orðafar eins
og mér hlakkar í stað ég hlakka
en jafnframt í því að kenna
mönnum að beita tunginni á rök
legan og listrænan hátt.. Stjóm-
leysis- og taumleysisstefnan leið
. ir áreiðanlega ekkert gott af sér
fyrir íslenzka tungu.
Mér hefir virzt, að flytjandi
þáttarins blandaði saman mál-
vísi og málvöndun. Þetta er
tvennt ólikt, þótt málvöndun
werði alitaí að styðjasit við mál-
vísi. Flytjandanum hlýtur að
vera kunnugt um, að í öllum
menningarmálum er gerð
krafa til málvöndunar, þ.e. mál-
notkunar, sem er miðuð við til-
teknar venjur, er í sumum lönd-
um mætti kalla „yfirstéttarvenj-
ur“. Þessi málvöndun er þó ekki
ætluð til þess að lækka málstað-
al svokallaðra undirstétta. Til-
gangurinn er, sem sé, að kenna
þeim, sem minna mega sín, mál-
notkun, sem talin er standa á
hærra stigi. Hér er í rauninni
verið að draga úr stéttamun, en
ekki auka hann. Þetta er ekki
beint hlutverk málvisi, þótt hún
geti orðið til styrktar, eins og
sagt var. Hlutverk hennar er að
rannsaka samtímalegt mál eða
mál á eldri stigum eftir þeim
hedmildum, sam ti'l aru.
Hlutverk hennar er ekki að
segja fyrir um málnotkun, held
ur söfnun staðreynda, greining
og skýring máls. En því má
ekki gleyma, að afstaða til mál-
notkunar mótast oft af þekk-
ingu í málvísi og sérstaklega
þeim málheimspekilegu og mál-
sálfræðilegu stefnum, sem mál-
vísin er grundvölluð á hverju
sinni.
— ★ —
Mér virðast nú tveir kostir
koma til greina. Hirm fyrri er
sá, að Útvarpsráð ákveði að
laggja ndðuir þáttinin Daglegt
mál, með þvi að hann virðist
ekki gegna þvi hlutverki, sem
honum hefir verið ætlað, heldur
hafa verið tekin upp annarleg
sjónarmið, sem eru í andstöðu
við þá fræðslu, sem ríkið legg-
ur að öðru leyti til í íslenzkri
málnotkun. Hinn kosturinn er
sá, að Útvarpsráð ákveði stefnu
mótun þáttarins í samráði við
ábyrga aðidja í málfegum eín-
um.
Kaup og sala
Forkastanlegt er flest á storð, en eldri gerð húsgagna
og húsmuna er gulli betri.
Komið eða hringið í Húsmunaskálann, Klapparstíg 29,
sími 10099. Þar er miðstöð viðskiptanna.
Við staðgreiðum munina.
MYNTSAFNARAR
Albúm fyrif íslenzkar myntir, 3 bindi.
Plastblöð og stakar möppur fyrir myntir og seðla.
Myntkassar með lausum bökkum.
Ávallt fyririiggjandi mjög fjölbreytt úrval af
tækifærisgjöfum fyrir myntsafnara.
FRÍMERKJAMIÐSTÖÐIN,
Skólavörðustíg 21 A, Sími 2 11 70.
VaHiúsgögn
ÁRMÚLA 4 SÍMI 82275

^ Velkcmin í ^
Valliús&csn lif.
KOMIÐ OG SKOÐIÐ í GLUGGANA UM HELGINA
60 cm
37cm
45 cm
TÍÐINDALAUSTÁ
VESTURVlGSTÖÐVUNUM
Skáldsaga þessl kom ut á ís-
lenzku 1930. Þeirri kynslóð,
sem þá var komin til þroska
og las hana, varð hún ó-
gleymanleg. Bókin hefur ver-
ið ófáanleg árum sdman,. en
kemur nú út-a ný í prýðilegri
þýðingu Bjöms Franzsonar.
Eitt af snilldarverkum áranna
milli heimsstyrjaldanna í
rammíslenzkum, þaulfáguð-
um búningi..
Bók þessi seldist úpp fyrir jólin í fyrra,
en síðustu eintökin eru nú komin úr bók-
bandi og hafa verið sénd bóksölum.
Góði dátkm
SVEJK
VÍKURÚTGÁFAN
Nemendaskipti —
Ársdvöl erlendis
Æskulýðsstarf kirkjunnar gengst fyrir nemendaskiptum, ungl-
inga 17 ára og eldri, eins og undanfarin ár. Dvalizt er hjá
völdum fjölskyidum og eru um 30 þjóðir með í þessu sam-
starfi. Munu þátttakendur ganga í skóla og einnig vera gefinn
kostur á að kynnast vandamálum gistiþjóðarinnar með námi
og starfi. Farið er utan i júlí. Umsóknarfrestur er til jóla.
Upplýsingar gefur Æskulýðsfulltrúi kirkjunnar, Biskupsstofu,
Klapparstig 27, simar 12236 og 12445.
Eins og fyrir undanfnrin jól
GERUM VIÐ JÓLAKORT
EFTIR FILMUM YÐAR.
VERÐ KRÓNUR 18 PR. STK.
VERÐ KR. 15 EF PÖNTUÐ ERU
10 EÐA FLEIRI.
VINSAMLEGAST PANTIÐ TÍMANLEGA.
GEVAFOTO,
AUSTURSTRÆTI 6
SÍMI 22955.