Morgunblaðið - 09.01.1972, Page 17

MORGUN1BL.AÐLÐ, SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 1972
17
María Markan
Ánœgjulegt var a3 sjá
og hlýða á Maríu Markan í sjón
varpsviðtalinu nú um hátlð-
amar. Maria hefur ekki verið I
sviðsljósinu um langt skeið,
yngra fólk þekkir hana naumast,
og margir höfðu raunar gleymt
þeim stóru sigrum, sem hún
vann á listabrautinnL En það
var ekki bara listakonan María
Markan, sem sjónvarpsáhorf-
endur sáu, heldur líka mann-
eskjan María Markan, stórbrot-
inn persónuleiki, góðviljuð og
lífsreynd.
Hinum yngri er hollt að gefa
sér tóm til að kynnast sjónar-
miðum þeirra, sem eldri eru,
fólks sem háð hefur lifsbarátt-
una og lítur til baka, fólks sem
ekki miklar fyrir sér erfiðleik-
ana, heldur gerir jafnvel að
þeim góðlátlegt grín, er sátt við
lífið og tilveruna, þrátt fyrir
þann andbyr, sem hverjum og
einum mætir. Þá verða menn um
burðarlyndari, ekki endilega
skoðanalausir eða geðlausir,
heldur bjartsýnni og réttsýnni.
Ein var sú bók, sem út kom i
jólabókaflóðin'U og talsverða at- Endurspeglanir niður við höfn. Ljósm. Mbl. Kr. Ben.
Reykjavíkurbréf
—---- Laugardagur 8 jan.-
hygli ætti að vekja, endurminn-
ingar Ágústs á Hofi. Þar fjall-
ar hann m.a. um það, sem hann
nefnir 30 ára stríðið í Vatnsdal,
átök með reisn, erjur og jajfn-
vel hatrammar deilur, stundum
af ’litlu tilefni, en samt djúp-
stæðá vináttu, þegar allt kemur
til alls. Ágústi tekst að fjalla
um þessa atburði af einstæðri
sanngirni og velvild i allra garð,
þó að hver fái sitt. Þetta er bók,
sem unga fólkið mætti gjarnan
lesa.
Sagt hefur verið, að andstæð-
urnar, átökin séu nauðsyn-
leg forsenda heilbrigðrar fram-
vindu mála. Ásmundur Sveins-
son orðar svipaða hugsun eitt-
hvað á þann veg, að menn þurfi
alltaf að keppa að því ómögu-
lega. Ástæðulaust er því að taka
sér nærri deilur og andstöðu,
meðan heiðarlega er barizt, held
ur eigum við að læra af reynslu
þeirra, sem þátttakendur hafa
verið í þjóðlífsbaráttunni fyrr á
áratugum, án þess að bxða tjón
á sálu sinni.
Var kaup-
hækkunin 0?
Sú afstaða ríkisstjórnarinnar
að neita að tala við opinbera
starfsmenn um launakröfur
þeirra, hefur að vonúm vakið
mikla athygli og reiði í röðum
opinberra starfsmanna. Lög-
um samkvæmt hafa starfsménn
hins opinbera samningsrétt og
samningsaðilinn er ríkisvald-
ið. Þvi ber þess vegna skylda
til að ræða kröfur frá samtök-
um starfsmannanna, þegar þær
erú fram settar, alveg á sáma
hátt og vinnuveitendur hljóta
að taka upp samningaviðræður,
þegar kröfur eru bornar fram á
hendur þeim, eða hvað myndi
verða sagt um VinnuVeit-
endasamband Islands, ef það
svaraði kröfugerð launþega
á almenna vinnumarkaðinum
með þeim hroka, sem vinstri
stjórnin hefur gert sig seka um.
1 þessu sambandi skiptir ekki
máli, hvort kröfur opinberra
starfsmanna eru réttlátar eða
ekki. Þeir hafa lagalegan rétt til
að setja þær fram, og við þá á
áð ræða. En þess er einnig að
gæta, að meðal opinberra starfs-
manna er einnig láglaunafólk,
og nú hefur mikið verið um það
rætt, að sérstaklega ætti að
bæta kjör lágla unamanna.
Samt sem áður er kröfum BSRB
hafnað í heild og ekki látið svo
lítið að hlusta á rök samtak-
anna eða skoða hvort réttmætt
sé, að láglaunamenn hjá ríkinu
fái sérstakar launabætur til
jafns við aðra.
Annars er hringavitleysan í
ölium þessum málum orðin með
eindæmum. Ríkisstjórnin boðaði
í málefnasamningnum fræga stór
felldar kjarabætur launþeg-
um til handa. 1 fyrsta lagi stytt-
Ingu vinnuvikunnar. 1 öðru lagi
lengingu orlofs og loks 20%
kjarabót til viðbótar þessum að
gerðum. Samningarnir I desem-
ber voru líka taldir af stjórnar-
sinnum mikill sigur fyrir verka
lýð, en nú kemur ríkisstjórnin
og segir: Nei, herrar mínir, þetta
var allt misskilningur, kaup-
hækkanirnar voru einungis 4%,
það eru ekki verulegar
kauphækkanir og þess vegna
enginn grundvöllur fyrir samn-
ingaviðræðum við BSRB.
En ef það er rétt, sem ríkis-
stjórnin nú heldur fram, að
kauphækkanirnar I desember
hafi einungis numið 4% skv.
samningum, þá liggur fyrir, að
þær hafi í raun réttri verið 0,
vegna þess að ríkisstjórnin hef-
ur lýst því yfir, að hún ætli að
fella niður nefskatta, sem lækka
vísitöluna um nálægt 4%, en inn
heimta gjöld þessi síðan með
beinum sköttum utan við vísi-
tölu, þannig að öll þessi 4% eru
með einu pennastriki tekin til
baka og raunar þó nokkuð meira,
eins og Guðmundur Magnússon,
pröfessor, sýnir fram á í grein
hér í blaðinu í dag, (laugardag).
Hvað gerir ASÍ?
Eðlilegt er að menn velti því
fyrir sér, hvað launþegasamtök-
in muni gera vegna vísitöluföls
unafinnar. Einn liður visi-
tölunnar, sem valdið hefur um
4% kauphækkun, er nú tekinn
út við útreikning vísitölunnar,
en hins vegar látinn standa
áfram í grundvellinum, nema þá
að kaupgjaldsnefnd grípi fram
fyrir hendur ríkisstjórnarinnar
og leiðrétti þessa fölsun, en hún
mun að sjálfsögðu um þetta mál
fjalla og I henni eiga launþeg-
ar fulltrúa.
Naumast fer á milli mála, að
ástæðan til þess, að launþega
samtökin hafa enn ekki haft
uppi hávær mótmæli við þessari
freklegu fölsun vísitölu, er sú,
að menn hafa ekki til fulls átt-
að sig á þvi, hvað á ferðinni er.
Þannig varð ekki annað skilið
af ummælum Hannibals Valdi-
marssonar, fyrrverandi for-
seta Alþýðusambands Islands, á
Alþingi, en að hann teldi, að
tekjuskattarnir væru inni í
vísitölu eins og nefskattarnir og
þess vegna breytti þessi til-
færsla engu. Ef svo hefði verið
hafði ráðherrann rétt fyrir sér,
en nú liggur fyrir, að tekju-
skattarnir verða utan vísi-
tölunnar, og þess vegna eru 4%
kaups tekin beint af launþegum
með þessum aðgerðum, ef kaup-
gjaldsnefnd grípur ekiki í taum-
ana.
Hér í blaðinu var á það bent,
er kaupgjaldssamningarnir
voru gerðir, að þeir mundu mjög
íþyngja atvinnuvegunum og þá
ekki sízt vinnutimastyttingin.
Vera má, að ríkisstjórnin hafi
nú komizt að þeirri niðurstöðu,
að kaupgjaldssamningarnir hafi
verið 4% of háir, þ.e.a.s. að ekki
hafi verið unnt að veita neina
beina almenna kauphækkun nú
í desember, og þess vegna sé
nauðsynlegt oð taka þessa kaup
hækkun aftur af launþegum í
þvi formi, sem fyrirhugað er. Ef
svo er, þá á stjómin að hafa
manndóm til að segja landslýðín-
um frá þessu og standa síðan
við gerðir sínar.
Hitt er óverjandi með öllu að
ætla sér að fara aftan að laun-
þegum, rétt eftir að þeir hafa
gert samninga, og hirða af þeim
þá kauphækkun, sem þeir nú
eru sagðir hafa fengið og sé 4%,
en reyna svo að þyrla upp mold
viðri í kringum þessa aðgerð og
telja mönnum trú um, að ekki sé
um annað að ræða en heilbrigða
tilfærslu. Staðreyndin er sú, og
fram hjá henni verður aldrei
komizt, að 4% eru tekin bóta-
laust frá launþegum með þess-
um aðgerðum, og pening-
arnir eru í raun réttri látnir
renna i ríkissjöð, að hluta
til a.m.k., því að létt er af ríkis-
sjóði niðurgreiðslum og visitölu-
biiið notað til að brúa hækkan-
irnar á landbúnaðarvörunum.
Þetta eru í stuttu máli afrek
stjómar „hinna vinnandi stétta"
í kjaramálum á undanförn-
um vikum.
Hókus-pókus
En hókus-pókus aðferðin er
ekki bara notuð við visitöluföls
unina. heldur er hún eitt alls-
herjarúrræði, sem vinstri stjóm
in nú hagnýtir. Þannig komst
ríkisstjórnin að þeirri niður-
stöðu, að hún þyirfti að hækka
tekjuskatta verulega til að ná
saman endum fjárlaga, um það
bil að tvöfalda þá. Hún lagði
fram skattafrumvörp, sem
tryggja eiga þessa tekjuöfl-
Un, en sagði jafnframt, að skatt-
ar myndu í rauninni litið eða
ekkert hækka á landslýðnum, og
jafnvel í mörgum tilvikum
lækka!
Einn af stuðningsmönnum
stjórnarinnar komst á Alþingi
að orði eitthvað á þá leið, að
aldrei hefði verið við völd jafn-
góð ríkisstjórn og nú. Hún gæti
aftað stórfenglegm nýrra tekna,
án þess að skattlagningin kæmi
við einn einasta þjóðfélagsþegn.
Von var að manninum þætti mik
ið.til koma þeirrar snilldar, sem
nú rílkir í íslenzku stjórnarfari,
enda endaði hann ræðu sína á
þvi að lýsa yfir, að í þetta
skipti ætlaði hann að styðja af-
greiðslu fjárlaga, „hvað vitlaus
sem þau væru“.
Svo var smá hðkus-pökus í
haust, þá vantaði fé í ríkissjóð.
Áfcveðið var að hækka áfengi til
að ná þesSu fé, en raunar bætt
við, að hæhkunin væri nú aðai-
lega gerð -til þess að draga úr
drýkkjuskap!
Annars hafa orðið miklar en
heldur leiðinlegar deilur um fjár
öflunaraðiferðir ríkissjóðs. Mál-
in hafa verið flækt, eins og
frekast hefur verið kostur, ann
aðhvort af vamþekkingu ráð-
herranna eða yfirlögðu ráði, og
þess vegna fá menn sjálfsagt
ekki vissu sína fyrr en
með skattseðlunum. Hitt ættu þó
fleiri stjórnarsinnar en þing
maðurinn, sem vitnað var til, að
skilja, að þegar fjárlög hækka
um nærri því helming, hljóta
landsmenn að verða að borga
þau útgjöld í einu formi eða
öðru. Þar verður engum hókus-
pókus við komið.
Skattar af hlutaf é
Kommúnistar eru að vonum
ánægðir með þann hlut, sem þeir
hafa borið frá borði í stjómar-
samvinnunni, og nú siðast var
formaður Alþýðubandalagsins
gerður að formanni Fram-
kvæmdastofnunar rikisins, svo
að hommúnistar hafa yfirstjórn
svo til allra f jármála, atvinnu-
mála og viðskiptamála landsins.
Geri aðrir betur.
Og eitt var það atriði, sem að
vonum var sérstakur þyrnir í
augum kommúnista, þ.e.a.s. að
ýtt yrði undir þá þróun, að al-
menningur í landinu yrði beinn
eignaraðili að atvinnufyrirtækj-
um. Með skattalögum, sem sam-
þyfcfct voru í fyri'a, var ákveð-
ið að fyrirtæki gætu greitt út
nofckurn arð til hluthafa, sem
vœri skatbfrjáls hjá þeim. Var
þetta hugsað til þess að örva
almenning til að kaupa hiuta-
bréf, en sem betur fer hefur
færzt í vöxt að undanförnu, að
fjöldi manna stæði að atvinnu-
fyrirtækjum, ekki sízt úti á
landi. Er eðlilegt að þeir, sem fé
sínu hætta til að styrkja at-
vinmulíifið, fái nokkra umb-
un fyrir það, ekki síður en þeir,
sem safna sparifé og tryggja at-
vinnuvegunum þannig nauðsyn-
legt lánsfjármagn.
Ekkert er meira eitur í bein-
um sósíalista en fjárhags-
legt sjálfstæði borgaranna. Þeir
vilja samþjöppun fjármála-
valds á þann veg, sem nú er
verið að gera á íslandi, en um-
fram allt koma í veg fyrir, að
einstaklingarnir njóti þess
að búa við efnalegt öryggi, þvi
að þá ifjarlægist þeir sósialism-
ann.
Ein meginkrafa kommúnista
við endurskoðun skattalaganna
var sú að stíga nú til baka það
skref, sem tekið var fram á við
á síðasta ári til þess að auðvelda
almenningi um land allt þátt-
toku í atvinnurekstri. Samhliða
á svo að létta aif aðstöðu-
gjaldinu, eina skattinum, sem
segja má að samvinnufélög-
in hafi borið. Sýnilega þykja
samvinnufélögin nú hafa fjar-
lægzt íóilkið nægilega mikið til
þess að óhœtt sé að efla þau;
þau séu ópersónulegur aðili,
ekki ósvipaður ríkisrekstri.
Hvað sem um það mat komm-
únista má segja er hitt víst, að
skilningur á nauðsyn almenn-
ingshlutafélaga hefur vaxið svo
með þjóðinni, að það verð-
ur fyrsta verk þeirra, sem við
taka, þegar vinstri stjórnin hef-
ur siglt í strand, að greiða á ný
götu nútímalegs atvinnurekstrar
og almenningsþátttöku í honum.
Þjarmað að
fyrirtækjunum
En það er ekki bara á þenn-
an hátt, sem þjarma á að át-
vinnufyrirtækjum, yngri og
eldri. Augljóst er, að vinstri
stjórnin ætlar sér næstu mán-
uði að ganga eins nærri atvinnu
vegunum og frekast er unnt.
Þetta á að gera með því að láta
fyrirtækin standa undir nýrri
útgjaldaaukningu í svo rífeum
mæli, að þau verði að ganga á
þá höfuðstóla, sem þau kunna að
eiga, enda eru kommúnistar nú
feimnislaust farnir að boða það,
að fyrirtækin megi gjaman
„fara á hausinn".
Þessu til viðbótar á svo að
beita hinu nýja ríkisbákni,
Framkvæmdastofnun ríkisins, til
þess að þrengja hag einkafyrir-
tækjanna eftir því sem kostur
er. Kommúnistar fara ekki dult
með vilja sinn í því efni, og í
þeirra höndum er yfir-
stjórn þessara mála. Rétt er það,
að í Framsóknarflokknum eru
margir þeir, sem skilja nauðsyn
þess, að atvinnuvegirnir fái að
þróast eðlilega og allt sé efcki
sölsað undir ríkið, en þeir fá
sýnilega ebki rönd við reist,
vegna þess að forsætisráðherr-
ann lætur undan kröfum komm-
únista í öllum efnum.
Ekki fer þess vegna á milli
mála, að á þessu nýbyrjaða ári
muni hagur atvinnuveganna fara
versnandi, og hvað sem menn
kunna að segja, þá Vita
þeir það, að hagur atvinnufyrir-
tækjanna og launþeganna er
samofinn, en ekki gagnstæður,
og þess vegna er hætt við, að
raunhæfar og varanlegar kjara-
bætur séu lengra undan en vera
þyrfti, ef hyggilega væri á mál-
um haldið.
Við höfum nú búið við góðæri
til lands og sjávar og betri við
skiptakjör en nokkru sinni háfa
áður þekkzt. Þess vegna hefði
svo sannarlega mátt búast við
verulegum kjarabótum. En ekld
verður nú betur séð en að
hringavitleysan í stjómarathöfn
um sé með þeim hætti, að verið
sé að glutra niður þeim ávinn-
ingi, sem að undanförnu hefur
náðst, — en látum reynsluna
Skera úr.