Morgunblaðið - 12.01.1972, Side 12

12
MOÍtGUNBLÁÐlÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. JANÚAH'1972
Einar Haukur Ásgrímsson:
1. Flest mannleg viðleitni telst
stefna út í bláinn, nema henni
sé fundið markmið og það kunn
gjört minnsta kosti öllum, sem
að eiga að hjálpast. Stjórnfræð-
inni hrýs hugur við hverri
þeirri athöfn, sem fitjað er upp
á, án þess að rannsakað sé með
yfirvegun og umræðum, hvert
markmið athafnarinnar sé og
hvort fyrir hendi kunni að vera
önnur leið greiðari að markmið-
inu.
1. a. Hvert á að verða fisk-
verndarmarkmið okkar? Eigum
við að telja rétt og eðlilegt, að
veitt sé árlega allt það magn,
sem hver fiskstofn þolir mest að
veitt sé, þ.e. að miðað sé við líf-
fræðilegt hámarksveiðiþol
stofnsins. Þessi regla var sam-
þykkt á hafréttarráðstefn-
unni 1958 og er oftast síðan tal-
in sjálfsögð, en hefir þó ekki
hlotið fullgildingu sem alþjóða
lög. Tveir gallar eru á þessari
reglu. Höfuðgallinn er, að með
henni er teflt á tæpasta vaðið.
Ef veiðin fer eitt ár fram yfir
líffræðilegt hámarksveiðiþol
stofnsins af einhverjum ástæð-
um, þá veldur það ekki einung-
is svipuðum samdrætti í veiði-
þoli stofnsins næsta ár á eftir,
heldur petur hún valdið afhroði
stofnsins og stórlega minnkuðu
veiðiþoli mörg næstu ár. Þetta
fyrirbæri er margstaðfest af
reynslunni, þó ekki sé það full-
útskýrt. Hinn gallinn er sá, að
aflinn, sem fyllir síðustu prósent
in af veiðiþoli stofnsins, er mun
dýrari í veiðitilkostnaði en meg-
inaflinn.
1. b. Eigum við ekki að láta
þessa háskalegu reglu lönd og
leið og taka upp það fiskvernd-
armarkmið, að leyfilegt árlegt
veiðimagn sé hagkvæmasta
veiðimagn stofnsins, þ.e. það ár
lega veiðimagn af umræddum
fiskstofni, sem reikna má með að
færi sjávarútveginum hagkvæm
astan rekstrargrundvöll eða
stutt og laggott mestan gróða.
Hagkvæmasta veiðimagnið hef
ur þann kost sem markmið, að
það er í öllum tilvikum nokkr-
um prósentum lægra en hámarks
veiðiþol stofnsins og er því
ekki eins hættulegt fiskverndar
markmið. Er það því göfugra
markmið frá náttúruverndar-
sjónarmiði. Einnig er þann kost
að nefna, að hagkvæmasta veiði
magnið er trúverðugra markmið
í augum andstæðinga okkar, sem
segjast bera fyrir brjósti hags-
muni fiskimanna, fiskiðnaðar og
neytenda. Hagsmunum þessara
aðila um allan heim er
þeim mun betur borgið sem
rekstur sjávarútvegsins er hag-
kvæmari. Eina leiðin til að við-
halda óhagkvæmum rekstri
sjávarútvegs án þess að hækka
fiskverðið til neytenda væri með
ríkisstyrkjum. Og það græð-
ir enginn á því til lengdar; rík-
isstyrkur gefur aldrei nema
stundargrið.
1. c. Hvert er efnahagsmark-
mið okkar varðandi íslenzku
fiskimiðin ?
Ekki höfum við neina tilhneig’-
ingu til að reyna að komast í
einokunaraðstöðu á t.d. brezka
fiskmarkaðnum með því að
meina brezkum togurum veiðar
við ísland. Það er ekki sam-
keppnin á markaðnum, sem við
höfum áhyggjur af, heldur
hætta á ofveiði á miðunum og
afleiðingarnar, sem ofveiði
myndi hafa fyrir efnahagsaf-
komu sjávarútvegsins. Ekki er
það markmið okkar að útiloka
erlenda fiskimenn til að koma í
veg fyrir, að þeir beiti nýrri og
hagkvæmari veiðitækni á miðun
um við Island. Islenzkir fiski-
menn eru afkastameiri afiamenn
*
Markmið okkar Islendinga er,
að fiskveiðar á íslandsmiðum
gefi af sér sem mestan afla
með sem minnstum tilkostnaði
og með sem fæstum slysum
en fiskimenn annarra þjóða og
tileinka sér nýja tækni, strax og
einhverjum innlendum eða er-
endum aðila hefir tekizt að
sýna fram á arðsemi nýjungar-
innar. Hins vegar erum við svo
lífsreyndir að vita, að dýr ný-
tízkulegur búnaður er ekki ein
hlitur til að gera fiskiskip arð-
vænlegt. Stærstu og dýr-
ustu skipin, sem á Islandsmið
koma, eru frá Austur-Evrópu og
er svo hrikalegt tap á þeim, að
okkur finnst að virða megi það
okkur til vorkunnar, þótt okk-
ur finnlst eigendur þeirra gætu
eins tapað á þeim annars staðar
en á Islandsmiðum. Það er ein-
mitt tilvist stórra togaraflota,
sem lúta ekki neinum efnahags-
lögmálum, sem gerir hættuna á
ofveiði svo geigvænlega með nú
verandi „fer hver fram sem vill“
ástandi á íslandsmiðum. Við telj
um okkur bera ábyrgð á efna-
hagsverðmætum Islandsmiða
bæði gagnvart íslenzkum sjávar
útvegi og gagnvart fiskneytend
um úti um allan heim. Einhver
verður að bera þessa ábyrgð.
Að ætla S.Þ. eða öðrum alþjóða-
stofnunum að bera þessa
ábyrgð, er að kasta henni á
dreif. ísland er sá aðili, sem
næst stendur að bera þá ábyrgð
að sjá til þess, að Islandsmið
verði nýtt á efnahagslega skyn-
samlegan hátt. íslenzkur sjávar-
útvegur á fyrsta tilkall til Is-
landsmiða, strax af þeim ástæð-
um að hann á þar meiri efna-
hagslegra hagsmuna að gæta en
aðrir og þó enn frekar vegna
þess, að hann er í , betri efna-
hagslegri aðstöðu til þess að
nytja íslandsmið en aðrir. Fisk-
neytendur víðs vegar um heim
hafa með matarpeningum sínum
áunnið sér rétt til að mega eiga
von á þvi, að þeim verði um
ókomin ár gefinn kostur á þeirri
soðningu, sem þeir helzt vilja
fyrir greiða með matarpeningum
sinum. Þótt fiskurinn af íslands-
miðum sé ekki fyrirferðarmik-
ill á heimsmarkaðnum, þá eru
þeir margir fiskneytendur, sem
kunna hann vel að meta.
1. d. Hvert er landfræðilegt
markmið okkar varðandi fiski-
miðin við ísland?
Ekki langar okkur til að
eigna okkur fiskimiðin til að
stækka ísland. Ekki finnst okk-
ur ísland gefa þegnum sínum of
lítið olnbogarými. Ekki dreymir
okkur um að auka dýrð íslenzka
ríkisins með þvi að eigna því
fiskinn í sjónum kringum land-
ið. Eignarréttur á fiskinum í
sjónum verður vist seint skil-
greindur, hvað þá meira, enda
látum við okkur það í léttu
rúmi liggja. En þungamiðjan er
sú landfræðilega staðreynd, að
það liggur engum nær en okk-
ur að takast á herðar þá ábyrgð
áð sjá til þess að Islandsmið
verði nytjuð hagkvæmlega.
önnur er sú landfræði-
lega staðreynd, að Islandsmið
eru einhver torsóttustu og
hættulegustu fiskimið í heimi.
Sú staðreynd veldur okkur Is-
lendingum nöprum sársauka í
hvert skipti, er fiskimenn far-
ast í sjó við ísland. Sérstaklega
napurt finnst okkur íslending-
um þó, þegar erlendir fiski-
menn fara.st hér við bæjardyr
okkar fyrir ónógan búnað eða
ökunnugleika. Þeir eru orðnir
sorglega margir erlendir sjó-
menn, sem farizt hafa í sjó við
ísland vegna þess, að þeir
kunnu ekki íslenzku og skildu
því ekki, hverja hjálp íslenzk-
ir björgunarmenn höfðu bú-
ið þeim. Þetta er eitt þeirra atr-
iða, sem rennir stoðum undir þá
skoðun, að hagsælla sé að
stunda Islandsmið frá Islandi en
fjarlægum löndum, en þar sem
þetta atriði verður trauð-
lega metið til peninga, er þörf
á að geta þess sérstaklega.
1. e. Sar nefnara þessara þátta
markmiðs okkar í málefnum Is-
landsmiða mætti ef til vill orða
svo sem gert er í fyrirsögninni
hér að ofan.
2. Ráðgerð 50 mílna fiskveiði-
lögsaga væri okkur öllum kær-
komið spor í áttina að framan-
greindu markmiði okkar Islend-
inga. Spurningin er, hvort
50 mílurnar eru æskilegasta leið
okkar að markmiðinu og hvort
sú leið sé greiðfær og líkleg til
árangurs.
2. a. Kostir 50 mílnanna eru
þeir, að íslenzk lögsaga næði yf-
ir flest öll fiskimiðin við ísland.
Stjórnunaraðgerðir yrðu þvi
einfaldlega í okkar höndum án
þess að taka þyrfti neitt tillit til
annarra þjóða. Aðrir kostir eru,
að fordæmi fyrir 50 mílunum má
finna hjá Suður-Kóreu, og Suð-
ur-Ameríkuþjóðunum, sem fært
hafa út í 200 mílur, Gíneu 130
mílur, Indlandi, Ceylon, Pakistan
og Ghana í 100 mílur og Túnis
í 60 mílur. Þó er þess að gæta
að engin þessara útfærslna hef-
ur komizt til farsællar fram-
kvæmdar nema þá útfærsla Suð
ur-Kóreu, sem gerð var með
óhemjulega flóknum fiskveiði
samningi við Japan 1965.
2. b. Ókostir 50 mílna stefn-
unnar eru margir. 50 mílurnar
leysa ekki ofveiðihættuna held-
ur ýta henni lengra frá landi,
sem gæti haft alvarlegar afleið-
ingar út af Vestfjörðum. 50 míl-
urnar myndu torvelda alþjóða-
samvinnu til verndunar upp-
sjávarfiskanna, síldar, loðnu og
lax. 50 mílurnar hleypa örugg-
lega illu blóði í fulltrúa margra
þjóða á hafréttarráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna 1973, svo
að andstaða verður þar harðari
gegn málstað okkar en ella. 50
milurnar myndu verða til þess,
að íslenzkir fiskimenn yrðu úti-
lokaðir frá miðum við strendur
annarra landa, svo sem hugsan-
lega frá síldarmiðunum í Norð-
ursjó. 50 mílurnar munu spilla
fiskmörkuðum okkar víða um
lönd, þó ólíklegt sé, að það
verði á svo fréttnæman hátt sem
með hefndarráðstöfunum af
hendi Efnahagsbandalags
Evrópu, þótt slíkt sé nú haft á
orði. Hitt er hættan meiri, að
hagsmunir okkar verði í mörgu
smáu fyrir borð bornir um
langa hríð, því greinilegt er, að
embættismenn viðskiptaþjóða
okkar telja að með 50 mílunum
séum við að innleiða siði Suð-
ur-Ameríkumanna á Norður-Atl
antshafi.
2. c. Ókosturinn 50 mílnanna,
sem veldur okkur þyngstu and-
stöðunni, er sú staðreynd, að for
svarsmenn mjög margra þjóða
trúa því, að útfærsla fiskveiði-
lögsögunnar við ísland muni
hvetja til útfærslu hernað-
arlandhelgi annarra landa. Þessi
trú þeirra er ein af þessum lífs-
ins hvimleiðu staðreyndum, sem
lætur engan bilbug á sér finna,
þó að við íslendingar hlæjum að
henni.
Þótt samþylkkt hafi verið á
hafréttarráðstefnunni 1958 að
skilsmunur skyldi gerður á
fiskveiðilögsögu og hernaðar-
landhelgi, er það enn svo, að
okkar beztu vinir snúast önd-
verðir gegn áformum um út-
færslu fiskveiðilögsögunnar í
50 mílna belti um Island af þess
ari ástæðu fyrst og fremst. Því
verður ekki á móti mælt, að haf-
ið er árásaraðilum ákjósanlegast
ur vettvangur til hernaðar. Kaf
bátar eru einu vigvélarnar, sem
hægt er að koma í ákjósanlega
árásarstöðu til eldflaugaárása,
án þess að sá, sem ráðast skal á,
verði var við. Neðansjávar er
radarinn gagnslaus, þar verður
að notast við hljóðbylgju-kaf-
bátasjár, sem sjá ekki nema sex
sjómílur frá sér við beztu skil-
yrði, þótt þær séu nokkuð ná-
kvæmar í nálægð. Margar frið-
samar þjóðir óttast það, að Rúss
ar muni ekki víla fyrir sér að
virða að vettugi friðhelgi hern-
aðarlandhelgi hlutlausra ríkja
og að Rússar muni nota það
aukna athafnasvæði, sem kafbát
um þeirra myndi opnast innan
stækkaðrar hernaðarlandhelgi
hlutlausra ríkja, þar sem banda-
riski flotinn gæti ekki fylgzt
með þeim og þaðan af síður
grandað þeim, þótt þörf krefði.
En bandaríski flotinn er að sjálf
sögðu eini aðilinn í heiminum,
sem möguleika hefur að stand-
ast snúning kjarnorkukafbátum
Rússa, sem kafað geta hljóðlít-
ið á miklum hraða eða legið
kyrrir, hljóðlaust á botninum
mánuðum saman.
Þær draumrænu hugmyndir,
sem komið hafa fram á Alþingi
um friðlýsingu N-Atlantshafs-
ins eru einmitt til þess fallnar
að hella oliu á þann eld, sem
kyntur er til að hæna andstæð-
inga 50 mílnanna að einum varð
eldi.
3. Tillaga þess efnis, að fisk-
veiðilögsagan verði færð út í
50 til 70 mílur, eða sem næst
út að 400 metra dýptarlínu hef-
ur verið lögð fram sem endur-
bót á 50 mílunum. Tillaga þessi
næði markmiði okkar betur en
50 milumar, því að samkvæmt
henni yrðu öll fiskimið út af
Vestfjörðum færð undir ís-
lenzka stjórn.
3. a. 50 til 70 mílurnar hafa
alla kosti 50 mílnanna og
þá þrjá kosti til viðbótar, að 50
til 70 milurnar skilja engin fiski
mið eftir út af Vestfjörðum, að
misbreið 50 til 70 mílna belti eft
ir landshlutum myndu und-
irstrika að hér væri um fisk-
veiðilögsögu en ekki hernaðar-
landhelgi að ræða, og að 50 til
70 mílurnar leggja höfuðáherzlu
á þau rök, sem bezt bíta á hörð-
ustu andstæðinga okkar, sem sé,
að við eigum tilkall til auðæfa
sjávarins yfir landgrunninu eins
og þeir sömu andstæðingar okk
ar hafa eignað sér auðæfi land-
grunnsbotnsins.
sem þær eru óbilgjarnari krafa
en 50 mílurnar. 50—70 miílurn-
ar hafa þann rökfræðilega galla
að miða við sjávardýpi en ekki
við fiskimiðin beint. Þótt eignar
réttarrökin séu ágætis svipa á
iðnbróuðu þjóðirnar, sem þegar
hafa hagnýtt sér auðæfi í land-
grunnsbotni, er hætt við,
að þau muni fæla frá okkur
stuðning margra þeirra fátækari
þjóða, sem engra slíkra auð-
linda hafa notið. Versti gallinn
er þó sá, að ytri mörk land-
grunnsins hafa ekki verið ákveð
in og með öllu er óvíst, að þau
verði sett utar en við 200 metra
dýpi. í gildandi alþjóðalögum er
landgrunn strandríkis talið ná
út að 200 metra dýptarlínu eða
svo langt út sem auðið sé að
hagnýta auðiindir botnsins. Þótt
gerðar hafi verið rannsóknar-
boranir á 2000 metra dýpi, hefir
ekki frétzt af neinni borholu á
Einar Haukur Ásgrímsson.
meira en 150 metra dýpi, sem
farið sé að nýta. Það er eitt af
ætlunarverkum hafréttarráð-
stefnu S.Þ. 1973 að ákvarða ytri
mörk landgrunnsins. Á vett-
vangi S.Þ. er nú mikil hreyf-
ing, sem stefnir að því að auð-
lindir hafsbotnsins utan land-
grunns strandrikja verði gerðar
að tekjulind fyrir S.Þ. Þessi
hreyfing virðist eiga miklu fylgi
að fagna. Og víst er það, að S.Þ.
hafa brýna þörf fyrir sjálfstæða
tekjulind og það strax. Verður
því að reikna með þvi sem hugs-
anlegum möguleika, að land-
grunnsmörkin verði færð á
grynnra sjávardýpi en 150
metra og iðnaðarþjóðirnar verði
þar með að afsala sér til S.Þ.
hagnýtingarleyfisgjaldi af ein-
hverjum borholum, sem þegar
eru komnar í notkun.
4. Kvótaleiðin, sem samþykkt
var á hafréttarráðstefnunni
1958, heimilar strandriki að
setja í gildi fiskverndarreglur á
hafinu fyrir utan fiskveiðilög-
sögu sina, ef tveimur örlagarík-
um skilyrðum er fullnægt.
f fyrsta lagi verður strandrilc-
ið að sanna fyrir öðrum þjóð-
um, sem hagsmuna eiga að gæta,
að um ofveiði sé að ræða. I
öðru lagi má strandríkið ekki
njóta neinna forréttinda til veið
anna á umræddum miðum, en
verður að sætta sig við minnk-
aðan kvóta í sama hlutfalli og
aðrar þjóðir. Þessi tvö skilyrði
ganga bæði í berhögg við mark-
mið okkar Islendinga. Það fyrra
bannar allar aðgerðir, þar til i
óefni er komið, og það síðara af-
neitar þeim mörgu rökum, sem
hníga að þvi, að hagkvæmara sé
að nytja fiskimiðin frá höfnum
sti’andríkisins.
3. b. Að öðru leyti eiga 50 til 4. a. Kvótaleiðin, sem ber svo
70 mílurnar ókostina sameiginiá virðulegt nafn sem „Alþjóðasam
lega með 50 mílunum og ef tia þykkt um fiskveiðar og vernd-
vill eftirtalda ókosti að auki. 50* un lífrænna auðæfa úthafsins"
til 70 mílurnar myndu vekja sýnir, hver árangurinn verður,
harðari andstöðu að því leyti, Framh. á bls. 23