Morgunblaðið - 19.02.1972, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. FEBRÚÁR 19.72
11
Gylfi I*. Gíslason:
íslenzkt áhugamál
í menningarsamstarfi
EFTIRFARANDI grein birtist
í Nordisk Kontakt, síðasta
hefti (grefið út af Norður-
landaráði).
Enginn vafi leiikur á því, að sú
nýja skipan, sem komið hefur
verið á menningarsamstarf Norð-
urláinda, mun styrkja það og
bæta. Menningarsamstarfið hef-
ur sérstakt gildi fyrir Norður-
löndin öh. Allir munu sammáia
um, að samstarf á sviði efnahags
mála og félagsmála, á sviði sam-
göh'gumála og í réttarfarsefnum,
að ég ekki tali um á sviði stjórn
mála, svo sem utanrildsmála, sé
gagnlegt; En að vissu leyti er
menningarsamstarfið lykill að
öllú öðru samstarfi. Það er sam-
eiginleg menning Norðurlanda,
seth tengir þaú öðru fremur. Ef
losnár um þau tengsl, eru öll
önnhr í hættu. Ef þau styrkjast,
er samband á öllum öðrum svið
um auðveldara.
Þetta eru augljósar staðreynd-
ir og raunar svo alkunnar, að
ekki er ástæða til þes að fara
um þær fleiri orðum. Ég er ekki
viss um, að mönnum á Norður-
löndum sé hitt almennt eins ljóst
og vera ætti, að menningarsam-
starfið hefur sérstakt gildi fyrir
þær þjóðir Norðurlanda, sem
hafa sérstöðu vegna legu sinnar
á því svæði, sem norrænir menn
byggja, og vegna þess, að þær
tala tungur, sem meginþorri
Norðuriandamanna skilur ekki.
Á ég hér fyrst og fremst við
Finna, íslendinga og Færeyinga.
Ég hef aldrei orðið þess var í
viðtölum við fólk, sem heyrir
til stærri þjóðum en nokkur
Norðurlandaþjóða er, að þeir láti
í ljós undrun yfir því, að t.d.
Finnar, Islendingar og Færeying
ar haldi fast við tungu sína,
þótt fáir skilji hana aðrir. En
hins hef ég þrásinnis verið spurð
ur, hvert sé fyrsta erlenda tungu
málið, sem numið sé. Það hefur
ekki ósjaldan vakið mikLa undr-
un, þegar ég hef t.d. sagt það
varðandi Islendinga, að það sé
danska. „Hvers vegná kennið þið
ekki ensku fyrst erlendra mála?“
er þá oft spurt. Svarið er fólgið
í því, að við íslendingar teljum
okkur norræna menn, hluta £if
menningarsvæði Norðurlanda, og
viljum fyrir hvern mun varð-
veita þau tengsl. Kunnáttu i
dönsku veitir hlutdeild í menn-
ingarheild, sem telur um 20 millj-
ónir manna. Bnska er síðan
kennd sem annað erlenda málið,
og þegar i barnaskóla. Gera má
ráð fyrir, að islenzkir unglingar
læri álíka mlkið í ensku og fé-
lagar þeirra á hinum Norður-
löndimum. En þeir læra dönsk-
una fyrr og að auki. Þetta er
verðið, ef „verð“ skyldi kalla,
sem íslendingar verða að greiða
fyrir það að vilja telja sig áfram
til Norðurlanda. En engum ábyrg
um Islendingi dettur í hug, að
Gylfi Þ. Gíslason.
rétt væri að hætta að greiða
þetta verð.
Gera má ráð fyrir þvi, að all-
ir íslendingar geti iesið dönsku,
og þá um leið norsku og sænsku,
þótt því fylgi að sjálfsögðu ekki
færni í að tala málið eða skilja
það talað. Fólk frá Nórðurlönd-
um misskilur oft, þegar Isiend-
ingar reynast oft fremur vilja
tala við það ensku en það, sem
við köllum „skandinavísku". Það
er ekki af þvi, að Islendingamir
kunni enskuna betur en „skandi-
naviskuna" í þeim skilningi, að
þeir ættu hægara með að lesa
bók eða blað á ensku en „skandi-
navísku". Því er öfugt farið.
Ástæðan er sú, að þeir skilja
talaða „sk£indinavísku“ verr en
ritaða. En þegar báðir aðilar tala
erlent mál, ensku, er með þeim
meira jafnræði en þegar annar
talar eigið mál, en hinn útlent.
Það bendir ötvirætt til þess, að
íslendingar eigi auðveldara með
að lesa dönsku en ensku, að sala
skandinavískra bóka og blaða og
þá sérstaklega danskra er miklu
meiri en enskra. Það er t.d. tal-
ið, að dönsk viikublöð séu til-
tölulega ekki minna lesin í
Reykjavik en Kaupmannahöfn.
Frá islenzku sjónarmiði er það
nauðsynlegt, að varðveita það
sterka bcind, sem dönskuikennsl-
an í íslenzkum skólum er milli
Islands og hinna Norðurland-
anna. Islendinigar fagna þeirri
þekkingu á bókmenntum og
menningu Norðurlanda, sem í
kjölfar þessa siglir. En þeir vildu
á hinn bóginn gjaman, að þekk-
ing á íslenzkum bókmenntum og
menningu væri meiri á hinum
Norðurlöndunum en á sér stað.
Margar leiðir mætti nefna til
þess að svo gæti orðið. Hér skal
þó aðeins vikið að einu máli,
sem talsvert hefur verið rætt í
Norðurlandaráði og menningar-
málanefnd þess, sem og á fund-
um mennfamálaráðherra, en það
er stofnun þýðingarmiðstöðvar
til þess að annast þýðingu
finnskra, íslenzkra og færeyskra
rita á eitthvert hinna Norður-
landamálanna. Mál þetta mun nú
vera til athugunar hjá rikis-
stjórnunum, en fyrir því er hinn
mesti áhugi í Finnlandi, á Is-
landli og í Færeyjum. Ég hef áð-
ur vakið athygli á þvi, að auð-
velt væri að stíga nú þegar byrj-
unarspor í þessa ðtt, ef menn
telja stofnun þýðingarmiðstöðv-
ar þurfa nökkum undirbúning.
Menntamálaráðuneyti allra Norð
urlanda greiða kostnað við þýð-
ingu á þeim finnskum, islenzk-
um og færeyskum ritum, sem
valin eru til þess að koma til
greina við úthlutun bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs, af
fjárveiitingum til norræns menn-
ingarsamstarfs. Á hverju ári eru
þvi þýdd á sameiginlegan kostn-
að Norðurlanda a.m.k. tvö
finnsk og tvö íslenzk skáldverk.
Ýmis þeirra hafa verið gefin út
á einhverju hinna Norðurlanda-
málanna. Hafa þá útgefendur
væntanlega greitt höfundum rit-
laun og ef til viil einhvem við-,
bótarþýðingarkostnað. En auð-
vitað myndi það auðvelda útgáfu
Slíkra skáldverka og jafnvel
tryggja hana, ef Norðurlöndin
tækju að sér að greiða höfimdar-
laun og endanlegan þýðingar-
kostnað vegna útgáfu. Útgefend-
ur ættu þá kost á a.m.k. tveimur
finnskum og tveimur islenzkum
skáldverkum á ári og e.t.v. fær-
eyskum að auki, án þess að
þurfa að greiða höfundarlaun né
þýðingarkostnað. Með hliðsjón
af þvi, að gera má xáð fyrir, að
einungis góðar bækur séu vald-
ar til þess að koma til greina við
úthlutun bókmenntaverðlaun-
anna, ættu útgefendur að reyn-
ast fúsiir til þess að taka slíka
útgáfu að sér. Með þvi væri
tryggt, að á hverju ári birtust
ný finnsk, islenzk og vonandi
einnig færeysk skáldverk á ein-
hverju hinna Norðurlandamál-
anna, auk þeirra verka kunnra
höfunda, sem hvort eð er birt-
ast. Viðbótarkostnaður af þess-
um sökum yrði lítilfjörlegur og
gæti greiðzt með sama hætti og
þýðingarlaunin nú. En ,í fyrstu
menmingarfjárlögum hinnar
nýju samstarfsstofnunar yrði þá
að taka tiliit til þessa útgjalda-
auka.
Framitiðarmarkið er auðvitað
þýðingarmiðstöð, sem hefði þaÖ
varanlega verkefni að tryggja
þýðinigu og útgáfu finnskra, ís-
lenzkra og færeyskra rita á önn-
ur Norðurlandamál, ekki aðeins
skáldverka, heldur einnig vís-
indarita. En væri ekki athugandi,
hvort ekki mætti stíga fyrstu
sporin að þessu marki á þennan
hátt?
Ford Bronco
FORD BRONCO er farartæki, se’m hentar við allar
aðstæður. Jafnt á breiðstrætum borgarinnar, sem
torfærum óbyggðanna.
FORD BRONCO er farartæki, sem sameinar kosti
fólksbíls og jeppa.
1972
•““"'•HR. HRISTJANSSDN H.F.
SUDURLANDSBRAUT 2
SÍMI 3 53 00