Morgunblaðið - 27.02.1972, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐEÐ, SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 1972
17
FÓLK og VÍSINDI
Baldur Hermannsson
Jurtalyf til getnaðarvarná
Klofningur heimsálfa — Menning
Forn-Grikkja og stjörnufræði
Margar frumstæðar þjóðir eða þjóð
flokkar hafa búið yfir ótrúlegri
þekkingu á jurtalyfjum. Nýlega
tóku tveir amerískir visindamenn
sér fyrir hendur að ganga úr skugga
um sannleiksgildi sögusagna um
jurtaseyði, gem Indíánar í Paraguay
voru sagðir drekka til að draga úr
frjósemi sinni. Þjóðflokkur þessi
Matto Grosso Indíánar, hafði fyrir
sið að sjóða í vatni blöð og stilk jurt
ár, sem á latínu kallast Stevia rebau-
diana, og drekka seyðið.
Vísindamennirnir létu kvenrottur
drekka sams konar seyði daglega
nokkrar vikur og athuguðu síðan
hvort frjósemi þeirra hefði breytzt.
Kom á daginn, að Indíánastelpurnar
vissu hvað þær sungu, því að frjó-
semin minnkaði um 70%. Tveim mán
uðum eftir að rotturnar hættu að fá
seyðið var frjósemisminnkunin 50%.
Ekki varð vart annarra áhrifa en tek
ið skal þó fram, að rotturnar drukku
á degi hverjum átta sinnum meira
magn af seyðiiwu en Indíániamir nota
að jafnaði, og er þá miðað við lík-
amsþyngd.
AFRÍKA OG A AMERÍKA
Það hefur löngum dregið að sér at
hygli náttúrufræðinga, hve áþekkar
vesturströnd Afrfku og auatur-
strönd Ameríku eru. Á landakortinu
má sjá að þessi meginlönd gætu fall-
ið hvort að öðru eins og hönd i
hanzka. Það var þess vegna nærtækt
að imynda sér, að þau hafi upphaf-
lega verið eitt land, sem síðan hafi
slitnað í tvennt og hlutarnir fjar-
lægzt. Samanburður á steingerving
um í Suður-Ameríku, Afriku, Ind-
landi og Ástralíu bendir einnig til
að þessi landflæmi hafi verið sam-
föst endur fyrir löngu. Áhangendur
þessarar skoðunar töldu liklegt, að
þessi lönd hefði rekið hvert frá öðru
eins og ísjakar á vatni, en aðrir and
mæltu og sýndu fram á, að jarð-
skorpan væri of stíf til að þetta gæti
gerzt.
Ken/ningin um rek meginilandarun.a
hefur á síðustu árum fengið byr und
ir báða vængi og hugsa menn sér
það gerast á eftirfarandi hátt: ef
tvö færibönd eru látin snúa endum
saman, stór leirkaka látin liggja á
þeim báðum og böndin látin draga
sitt í hverja áttina, þá brotnar kak-
an og hlutarnir fjarlægast. Jarð-
skorpan er víða sprungin og liggur
ein slik sprunga eftir Atlantshafinu
endilöngu og þvert yfir Island. Mætti
komast svo að orði, að færiböndin
mætist við þessa sprungu og flytji
Afríku til austurs, Ameríku til vest-
urs.
Til að rannsaka mætti þessa kenn
ingu vísindalega, þurftu jarðeðlisfræð
ingar að ganga út frá ýmsum for-
sendum, meðal annars þeirri, að seg
ulskaut jarðarinnar snúist við
skyndilega Öðru hvoru. Með segul-
mælingum jarðlaga í Evrópu og Am-
eríku hafa þeir síðan leitt mjög sann
færandi rök að þes.sari kenningu.
Flutningur meginlandanna er þó
mjög hægfara, nemur fáeinum senti
metrum á ári.
MENNING FORN GRIKKJA
Engin þjóð hefur haft jafn gagn-
ger áhrif á heimsmenninguna og
Forn-Grikkir. Þeir lögðu dröig að
mörgum vísindagreinum og afrek
þeirra i heimspeki og listum eru öll-
um kunn. Hippóikrates, sem lifði 460—
377 f. Kr., er oft kallaður faðir
læknavísindanna.
Eins og oftast er meðal lágþróaðra
þjóða, var grísk læknislist í önd-
verðu nátengd trúarbrögðunum og
þá sérstaklega guðinum Asklepiósi.
Á timabilinu 1000—600 f. Kr. var
hún þvi að mestu í höndum presta-
stéttarinnar og fólst iðulega i sær-
ingum og töfraþulum. Menn voru vel
kunnugir ýmiss konar græðandi jurt
um og lögðu áherzlu á meðferð sára,
sem ekki veitti af meðal fólks, sem
hafði hermennsku I hávegum. Það er
alkunn reynsla, að framfarir á þess-
um sviðum eru örastar á styrjaldar-
tímum.„
Hippókratesi er þakkað, að lækna
visindín greindust smám saman frá
heimspekinni og brýndi hann fyrir
nemendum sinum vísindalega hugs-
un í starfinu, sjúkdómsgreining og
meðhöndlun skyldi byggjast á
reynslu og þekkingu. Eftir hann og
nemendur hans liggja u.þ.b. 70 hand
rit, hin svoteölluðu Hippókratísku rit.
Þar gætir margra grasa, meðal ann-
ars: „Ef tvær þjáningar hefjast sam-
tímis hver í sínum líkamshluta, yfir
gnæfir hin sterkari hina veikari."
„Það sem meðölin lækna ekki lækn
ar hnífurinn; það sen\ hnífurinn
læknar ekki læknar glóandi járn;
það sem glóandi járn læknar ekki
verður að teljast ólæknandi." Hinir
fjórir líkamsvessar voru mikilvægur
þáttur í kenningum Hippókratesar.
Þessir vessar voru gult og svart gall,
slím og blóð. Innbyrðis híutföll
þeirra ákvörðuðu heilsu líkamans.
Aristóteles, sem uppi var .384 7Ö2
f. Kr„ hafði mikil áhrif á þrouTT
læknavisindanna. Hann er ásamt
Framhald á bls. 20
anna stóðu þá frammi fyrir
þeirri staðreynd, að annaðhvort
yrðu þeir að ganga til heil-
brigðra samninga um mun
minni kjarabætur en ríkisstjórn-
in hafði lofað eða stefna öllum
landslýð út í geigvænleg verk-
föll. Þeir sýndu þau hyggindi og
manndóm að taka fyrri kostinn,
og var það fyrst og fremst fyrir
álhrif stjórnarandstæðimga, bæði
í röðum vinnuveitenda og laun-
þega, sem samningar tókust.
En hinir raunverulegu ráða-
menn kommúnistaflokksins þykj
ast nú standa vel að vígi; þeir
vildu ganga miklu lengra i að
bæta kjör launþega en þeir for-
ustumenn í verkalýðshreyfing-
unni, sem tilheyra Alþýðubanda
laginu. Þess vegna verði ekki
lengur um það deilt, hverjir það
séu, sem ýtrustu kröfur vilja
gera fyrir hönd launþega!
Víst er það rétt, að náðherr-
um tókst um stund að niðurlægja
forustumenn verkalýðshreyfing-
arinnar, en næsta ólíklegt er
samt að sá „sigur“ þeirra muni
endast þeim. Líklegra er hitt, að
sár félaga þeirra í verkalýðs-
hreyfingunni séu ógróin og þá
svíði ennþá.
Salt í sárin
Desembersamningarnir voru
sannarlega erfiðir þeim forustu-
mönnum verkalýðshreyfingar-
innar, sem báru hita og þunga
dagsins, þótt þeir væru raunar
líka þungbærir atvinnuvegun
um. Engu að siður fagnaði al-
menningur mjög þessum samn-
ingum. Sumir höfðu að vísu orð-
ið fyrir vonbrigðum eftir hin
glæstu loforð ríkisstjórnarinnar,
en samt vildu allir una þessari
sáttagjörð.
En skjótt skipast veður i lofti.
Fyrir hátíðarnar boðar rik-
isstjórnin helmings hækkun rík-
isútgjalda — og þar með skatt-
heimtu. Og fjármálaráðherra lýs-
ir þvi yfir, að hugmyndin sé að
falsa vísitöluna, svo að hin al-
menna kauphækkun, sem um var
samið hálfum mánuði áður, verði
tekin til baka. Að vísu var þar
um að ræða hina lymskuleg-
ustu aðferð, þvi að fólkið átti
erfitt með að átta sig á því,
hvernig þessar reikningskúnstir
yrðu framkvæmdar.
Nú skilur hins vegar hvert
mannsbarn, að alþýða verður að
borga útgjöld almannatrygginga
og sjúkrasamlags, þótt þessi
gjöld séu felld niður sem nef-
skattar. 'Húsmæðurnar finna það,
þegar þær verzla, að vörur
hækka jafnt og þétt í verði, en
krónurnar í launaumslagi manns
ins eru jafn margar og þær
voru. Kjörin batna þvi ekki
næstu mánuði eins og heitið var,
heldur versna þau. — Og svo á
fólk eftir að fá skattseðilinn
sinn í vor.
Þeir forustumenn launþega-
samtaka, sem styðja ríkisstjórn-
ina, hafa fram að þessu ekki
viljað hafa mörg orð um þær að-
gerðir, sem framkvæmdar hafa
verið. En víst er um það að þeir
hugsa þeim mun fleira. Líklega
er óhætt að segja, að þeir hugsi
ráðherrunum þegjandi þörfina.
Vel útilátnum skammti af salti
hefur nú verið hellt i sárin, og
þau sár munu ekki gróa, heldur
ýfast næstu vikur og mánuði, og
ekki eru þeir öfundsverðir
Björn Jónsson, .forseti Alþýðu-
sambands íslands, og Eðvarð
Sigurðsson, formaður Dagsbrún
ar, að sitja á Alþingi og bera
beina ábyrgð á þeim gjörðum
ráðherranna, sem fólkið hefur
að undanförnu fengið að líta.
Sjálfsagt munu þessir heiðurs-
menn þegja þunnu hljóði á þingi.
Hvorugum þeirra er ætlandi að
vera svo lítilþægur að verja
þessar aðgerðir, en likiega hafa
þeir heldur ekki manndóm til að
rísa gegn þeim.
Er þörf vísitölu-
skerðingar?
En eðlilegt er, að menn spyrji,
hvort þörf sé á því að skerða
nú vísitöluna um 3Yz til 514
stig (samkvæmt upplýsingum
fjármálaráðherra er hér raun-
verulega um 514 stig að ræða,
þvi að hann taldi að hækka
hefði þurft almannatryggingar-
og sjúkrasamlagsgjöld svo, að
vísitalan hefði af þeim sökum
hækkað um 2 stig í stað þess að
lækka um 3I4). Engin tilraun hef
ur af stjórnvalda hálfu verið
gerð til að leitast við að svara
þessari áleitnu spurningu.
Vel má vera, að svo sé nú
komið fjárhag þjóðarinnar, að
nauðsyn beri til þess að skerða
kjör manna á þann veg, sem
ákveðið hefur verið með hinni
nýju kaupgjaldsvísitölu. Eins
og áður segir hljóta þeir gífur-
legu fjármagnsflutningar frá
fólkinu til ríkisvaldsins, sem nú
eiga sér stað, að koma einhvers
staðar niður, og þá fyrst og
fremst í skertri getu atvinnuveg
anna til að greiða hátit kaup. Á
því leikur heldur enginn efi, að
þröngt er nú fyrir dyrum hjá
fjölmörgum atvinnufyrirtækj'um,
vegna hinna gifurlegu útgjalda-
aukninga, ekki sízt vegna vinnu
timastyttingarinnar. Áreiðanlega
er það þess vegna rétt, að erf-
itt hefur verið fyrir atvinnu-
fyrirtæikin að taka nú á sig þær
kauphækkanir, sem leiða áttu
aif kjarasamningunum í desem-
ber og komið hefðu til fram-
kvæmda, ef vísitalan ekki hefði
verið fölsuð.
En ef svona er komið eftir
hálfs árs feril vinstri stjórnar-
innar, þá bar henni auðvitað að
leggja spilin á borðið, segja
fólkinu, að því miður hefðu
áætlanirnar ekki staðizt, og
þess vegna væri ekki um annað
að gera fyrir landslýðinn en að
sætta sig við lakari kjör en
honum hefðu verið boðin. Eng-
inn efi er á því, að öll ábyrg
þjóðfélagsöfl hefðu tekið slíkum
skýringum með skilningi, og þá
hefði verið unnt að ræða fyrir
opnum tjöldum með hvaða hætti
kjaraskerðingin skyldi fram-
kvæmd.
Launþegar hafa áður sýnt, að
þeir vildu axla byrðarnar. Þann
ig tók allt fólkið í landinu mögl-
unarlítið á sig áföllin á árunum
1967 og ’68, og eins hefðu menn
axlað byrðarnar nú, ef stjóm-
arvöld hefðu komið hreint
til dyranna, en ekki beitt þeim
bolabrögðum, sem raun varð á.
Ógæfustjórn
Ekki er ofsögum af þvi sagt,
hve ógæfusamlega þessari ríkis-
stjórn hefur farnazt í samskipt-
um sínum við þegnana, en verst
hefur hún þó leikið þá einstakl-
inga, sem öflugastan stuðning
sýndu henni fyrst í stað, þ.e.a.s.
þá forustumenn í verkalýðs-
hreyfingunni, sem styðja stjórn-
arflokkana.
1 rauninni má segja, að ríkis-
stjórnin hafi nú þegar svikið
flest sin fyrirheit. Hún hefur
fellt gengi krónunnar, hún hef-
ur falsað vísitöluna, hún hefur
sýnt opinberum starfsmönn-
um fádæma fyrirlitningu, hún
hefur rift kaupgjaldssamningum,
sem gerðir voru í desember, og
svo mætti lengi telja.
Líklega hafa ráðherrarnir
trúað þeim fullyrðingum sínum,
að miklu auðveldara væri fyrir
vinstri stjórn en aðrar ríkis-
stjórnir að tryggja vinnufrið.
Þeir hafa ætlað að framkvæma
þessa stefnu sína með því
að níðast á verkalýðsleiðtogum,
sem stjórnin telur sér svo trúa,
að þeir muni aldrei mögla. En
nú hefur hún gengið feti of
langt, og það mun sjást von
bráðar.
ir frá flesfam bygdum at regva í Tórshavn. Myndin er tekin á
nnam á kajuna til at taka tátt í hátíðini og hyggja eftir kapj»-
Lj'ósmynd Mibl. Árni Jóhnsen.