Morgunblaðið - 03.03.1972, Blaðsíða 23

MORGUNBLAEHÐ, FÖSTUDAGUR 3. MARZ 1972 23
Minning:
Ólafur Vilhjálmsson
ÓLAFUR Vilhjálmsson, Grettis-
götu 28B, andaðist í Borgarspltal
a:num 24. febrúar sl. eftir stutta
legu. Undaniarin ár átti hann
við vaniieilsu að búa. Veikindi
sín bar Ólafur kvörtunar- og
kveinaiauat með þeirri einstöku
ró og því jafnaðargeði, sem var
hans aðali og einikencni í daglegu
Iffl. Ólafur var hugljúfi allra
þeirra er bann þekktu, dáður fyr
ir dugnað og næstum takmarka-
lausa elju og seiglu þá er á
reyndi. Um samvizkusemi hans
og trúmeinnsku i hvívetna ætla
ég ekki að ræða, þar þekki ég
engin orð, sem duga, svo að
gagni komi, og veit ég að allir
sem til þekkja vita að þar geng
ég rétt til verks. Þetta skrifa ég
af minni beztu sannfæringu, þvi
ég er ekki að minnast Ólafs sem
valmennis fyrir það eitt að
hanm er látinn, heldur var hann
það í orðsina fyllstu merkingu í
Iifenda lífi.
Ólafur var fæddur að Botnum
í Meðallandi 12. sept. 1900. For-
eldrar hans voru þau sæmdar-
hjón Guðbjörg Árnadóttir frá
Fossi í Mýrdal og Vilhjálmur Ól-
aifsson, fæddur að Hnausum í
Meðallandi, en ólst upp i Botn-
um í sömu sveit.
Þá er Ólafur var langt um árs
gamail eða vorið 1901 fluttist
hamn til Vestmanniaieyja með for-
eldrum sínum þar sem þau hófu
sinn raunverulega framtíðarbú-
skap. Árið 1904 byggir Vilhjálm-
ur reisulegt hús er Múli heitir
og var það tvíbýli. Sá er með
honum byggði hét Jónas Jóns-
son, fiskmatsmaður, sá ágætis-
maður, sem aldrei glúpnaði eða
gaf hlut sinin fyrir nokkrum
manni, hvar svo sem hann stóð
í þjóðfélagsstiganum.
Þar ólst Ólafur upp ásamt
þrem systkinum sínum, þeim
Þorgerði, Guðlaugu og Kjartani,
sem drukknaði ungur að árum
við eyjarnar þá er hann var að
koma úr róðri, og var hann
allra harmdauði, enda af sama
stofni og gerð, sem þau systk-
ini. Sömuleiðis átti ég, sem þess-
ar línur rita, því mikla láni að
fagna að alast upp í þessum góða
hópi, þar sem þau hjónin tóku
mig liðlega ársgamlan i fóstur.
Var ég þar fram yfir fermingu.
Mun ég aldrei geta þakkað það
sem skyldi, hversu langlífur sem
ég kann að verða, því ekkert for-
eldri eða systkini hefðu getað
verið mér betri eða rejmzt mér
betur eftir að ég fór þaðan en
þau gerðu og hafa gert. Munu
þau ávallt vera í mínum huga
systkini mín og pabbi og
mamma.
Eins og þá var títt hóf Ólafur
róðra á unga aldri, fyrst sem há-
seti og síðar formaður á vélbát-
um. Hæfni hains til þeirra starfa
sagði strax til sín. Hann var sjó-
sækinn og aflamaður í fremstu
röð, fór þar saman hugur og
glöggskyggni. Aldrei henti
hann nein óheppni, þótt hann
sem og aðrir djarfir og hugmikl-
ir sjósóknarar tefldi oft í tví-
sýnu við að færa björ.g i bú. Ég
held að þessir menn á þeim litlu
bátum, sem þá voru í Eyjum,
hafi hreinLega notið fangbragð-
anna við Ægi og lítt eða ekk-
ert kunnað að hræðast. Mér er
næst að halda að þeir hafi litið
á það sem órjúfanlegt lögmál áð
einn eða fleiri bátar færu í haf-
ið með allri áhöfn á hverri ver-
tíð. Spursmálið var aðeins hverj-
ir það yrðu, ef þessar kempur
hafa þá nokkru sinni látið það
eftir sér að hugsa þannig. Ég
geri fremur ráð fyrir því, að
kapp og dugnaður til veiða hafi
verið þeim svo ofarlega í huga
að þeir hafi hreinlega ekki gefið
sér tíma til að velta vöngum yf-
ir slíku. Þanna hefði Ólcdur get-
að átt glæsta framtíð, ef svo
hefði fram haldið sem byrjaði,
en svo átti ekki að fara, því að
í desember 1924 gerist sá sorgar-
atburður er sefait mun gleymast.
Það var í ofsaveiV'i og stórsjó
að enskur togari kemur upp
undir Eiðið með slasaðan miann
er þurfti á lækni að halda, Er þá
safnað saman átta mönnum tii
að brjótast gegnum brimgaxð-
inn og út í togarann með héraðs-
lækninn, Halldór Sigurðsson,
hinum slasaða manni til hjálp-
ar. Þarna var valinn maður í
hverju rúmi og var Ólafur þar
á meðal. Ekki er að orðleVigja
það, að ýtt er frá lamdi og rétt
sem báturinn er kominn á fiot
kemur brotsjór og hvolfir hon-
um. Allir fara mennirnir í sjó-
inn. Ólafur, sem er ósyndur,
leitar fyrir sér þar sem bann
velkist í sjónum og verður fyrir
því láni að ná til bátsins og
kemst á kjöl. Hópur mainna
stendur i fjörunni og sér hvað er
að gerast, en ekkert var hægt
að gera til hjálpar. Þarna sér
Ólafur félaga sina drukkna
hvern á fætur öðrum um leið
og hann beret fyrir eigin lifi.
Þrisvar míssir hann af bátnum
en tekst þó alltaf að ná honum
aftur og komast á kjöl. Þessi bar
átta upp á li£ og dauða stendur
yfir í fuLla tvo tima þar til að
íslenzkt skip ber þama að og
tekst að ná Ólafi af kili. Einnig
ná þeir Halldóri lækni, þar sem
hainn flaut í sjónum og var hann
með lífsmarki þá er hann náðist
en andaðist skömmu eftir að
hann kom um borð. Ólafur náði
sér fljótt og var sá eini, sem
bjargaðist úr þessum sorglega
hild-arleik. AMr sjá hversu gífur
lega hefur reynt á þrek og sjálfs
stjórn Ólafs er þetta gerðist.
Eftir þennan atburð unir hann
sér ekki sem áður heima í Eyj-
um, sennilega þungbært fyrir
hann að sigla oft daglega yfir
þær slóðir er atburðurinn átti
sér stað á. Þó er hanin heima á
þriðja ár eftir þetta og stundar
sjóinn.
1927 fer hann svo alfarinn til
Reykjavíkur og fer á togara og
á togurum er hann látlaust
næstu tuttugu árin. Hann sigldi
t.d. til Englands öll stríðsárin.
En 1947 varð hann fyrir bíl og
slasaðist svo illa að hann lá á
spítala í um níu mánuði, og oft
illa haldinn,
Tíminn græðir sárin. Ólafur
nær sér furðu vel eftir þetta og
fer nú á sjóinn um skeið, en
hættir því aftur og fer að stunda
ýmiss konar vinnu í landi, og
þar með lauk Ólafur glæstum
og viðburðaríkum sjómanna-
ferli sinum.
14. marz 1931 kvæntist Ólafur
eftirlifandi konu sinni, Maríu
Jónsdóttur, og eignuðust þau
þrjú mannyænleg börn, sem öll
eru uppkomin og búsett hér í
borg. Þau eru: Svanhvít Erla,
Vilhjálmur, sem er viðskipta-
fræðingur, og Jón, blaðamaður.
Maria var Ólafi góð eiginkona.
í fyrmefndum veikindum hans
sýndi hún á svo frábæran hátt
að með fádæmum má heita,
hversu ríkulega hún er mann-
kostum búinn. Með hljóðlátri
umhyggj u sinni og alúð var hún
manni sínum hin sterkasta stoð
og félagi; óbriigðul og sterkust
þegar mest á reyndi og á augljós
an hátt sýndi hún þá eiginleika
sem mest og bezt fá prýtt aanna
eiginkonu.
En nú er Ólafur látinn og far-
inn þá leið, sem okkur er öllum
búin, fyrr eða seinna, og sökn-
uður rikir hjá eiginkonu, börn-
um og öðrum ættingjum. AHir
sem hann þekktu munu minnast
hans sem hins góða drengs, sem
hvergi mátti vamm sitt vita.
Góður Guð gefi þér sæluríka
heimkomu og þeim styrk er
syrgja.
S. J.
Karl Einarsson
Dunganon
Karl Einarsson Dunganon,
hertogi af Sankti Kildu, lézt í
Kaupmannahöfn að morgni 24.
febrúar s.l. 75 ára gamall.
Atvik úr ævi þessa undrafugls
í samtímanum hafa þegar orðið
Halldóri Laxness til efnis í tvær
skemmtilegar sögur: Völuspá á
hébresku og Corda Atlantica.
Þar setur skáldið á víxl gaman
og alvöru, satt og ýkt, eftir
hætti. Fyrst og fremst fyrir þess
ar sögur tvær hefur nafn Karls
Einarssonar verið þekkt með
löndum hans.
Líf Karls Einarssonar var dul
arfullt ævintýri frá upphafi til
enda. Hann var vegfarandi og
ævintýrasmiður, alvörulítill
uppivið og hafði aldrei á hendi
fasta sýslu. Hann sá sér far-
borða með margvíslegum umboð
um, sum þeirra virtust jafnvel
þegin úr hendi almættisins og
önnur af sýnu dularfyllri upp-
runa.
Hertogadómurinn var sem
annað í lífi hans i vissum tengsl
um við veruleikann, en ekki
meir. Hann undi þvi vel að vera
hertogi Sankti Kildu, eyðieyjar
undan Skotlandsströnd og hafa
skarfinn að þegni. Margir vinír
hans hafa þegið riddaraskjöl úr
hendi hertogans, fagurlega
skreytt og margvíslega stimpl-
uð óg undirrituð.
Reynt að fá
fjárveitingu tii
mengunarmála
NÝLEGA var í Mbl. skýrt frá
því að eiturefnanefnd hefði
álhuga á að fá fé til rannsókna
á lofttegundum, sem menga, og
á blýi í lofti og ryki og líkams-
hlutum manna, en heilbrigðis-
ráðuneytið ekki sinnt því. Nú
hefuir Jón Ingimarsson, skrif-
stofustjóri þar upplýst að hann
hafli á sínum táma farið í bréfi
fram á 500 þúsund kr. fjárveit-
ingu á fjárlögum til mengunar-
rannsðkna aimennt og hafi þess-
— Minning
Þegar Karl hafði tóm frá her-
togasýslu sinni sat hann og orti
ljóð handa þeim, sem lesa ís-
lenzku, hebresku, hindustaní,
fomfrönsku og maóri. Auk þess
orti hann á 15 öðrum tungum og
gaf út í bókum. Tvær fyrstu
ljóðabækur hans, „Vartegn“ og
,',Enemod“ birti hann raunar á
dönsku „til að kenna dönskum
skáldum að yrkja“. Þarlendir
gagnrýnendur tóku báðum þess-
um bókum vel. Það mislíkaði
Karli svo, að hann hætti alveg
að yrkja á dönsku, nema stund-1
um gerði hann fyrir pen-
inga auglýsingakveðlinga handa
dönskum sjerrí-framleiðendum
og vindlasölum.
Árið 1962 gáfu vinir hans hér
lendis út mikið safn Ijóða hans
á tuttugu tungumálum. Heit-
ir það Corda Atlantica. Mun á
fárra færi að meta gildi þess að
verðleikum. Þá kom Karl hing-
að til lands og dvaldi rúmt miss-
eri við góðan atbeina Ásbjarn-
ar Ólafssonar, stórkaupmanns,
sem var styrktarmaður hans.
Gekk hann þá um borgina, tók
menn tali eins og Sókrates og
kenndi þeim fræði sín, aðallega
á sviði austrænnar dulspeki og
jógafræða.
Sparsemi og hóf i lifnaðarhátt
um einkenndu hertogann jafn-
an. Einnig hafði hann til sölu
á misvægu verði allar tegund-
ar rannsóknir m.a. verið hugs-
aðar þar með. En þetta fékkst
ekki inn á fjárlög. ítrekaði hann
þá þessa beiðni, án árangurs.
Aðrir aðiiar i ráðuneytinu, sem
Mbl. leitaði upplýsinga hjá,
könnuðust ekki við að um-
rædd beiðni hefði farið þaðan.
En sem sagt, féð fékkst ekki á
fjárlög, og eiturefnanefnd hefur
tekið upp samvinnu um þetta við
Áburðarverksmiðjuna og Heil-
brigðiiseftirlit Reykjavíkur, eins
og stóð í fréttinni. Ekki er auð-
velt að leita frétta af málefnum
varðandi mengunarmál, þvi þau
skiptast á 9 ráðuneyti.
ir úrræða, speki og hagrænnar
sýslu: 1 Belgiu hélt hann lengi
úti spádómum fyrir fólk og út-
Vegaði sálarmaka þeim, sem ósk
uðu. Hann setti á svið reimleika
á Skáni til að skaffa presti
nokkrum betra brauð. Tók
að sér að útvega Nóbelsverð-
laun. Eitt sinn sagðist hann hafa
selt Ásbirni Ólafssyni einka
leyfi á dularfullri formúlu,
hvernig komast mætti af á Is-
landi árið 1962 fyrir sex krón-
ur á dag.
Þannig leið líf þessa föru-
sveins í undarlegu mistri af
draumi og vöku. Hann bar
aldrei kvíðboga fyrir næsta
degi, enginn dagur var honum
áhyggjuefni í framtið og enginn
liðinn dagur var honum raun-
verulegur. Lífsskoðun hans var
einföld og hófsöm, henni fylgdi
engin tæring hins þanda nútíma
manns. Hann sat á skemli sinum
í lítilli íbúð á Friðriksbergi síð-
ustu árin, dundaði við kveðskap
og rímur og málaði myndir, sem
hann kallaði „draumveraldar-
dimensjón".
Fyrir nokkru gerði hertoginn
af Sankti Kildu erfðaskrá sína.
Eftirlátnar eigur hans allar,
safn handrita og málverka,
munu verða eign islenzkra stofn
ana.
Útför hertogans var gerð í
gærmorgun frá Friðriksbergs
dómkirkju. Ambassador Islands
í Danmörku fylgdi hinum
látna til grafar. Sankti Pétur
mun fagna þessum tigna gesti,
Bragi Kristjónsson.
Sesselja Einarsdóttir
DEDDA er dáin, fregnin barst
frá vinum til vinar, og svarið
var á einn veg. Þá hefur hún
öðlazt hamingju á ný með móð-
ur sinni og bróður sem er hin
eina vissa okkar, sem eftir lifum.
Svo ung og efnileg var kvödd
til hinztu heimkynna, 24. febrú-
ar síðastliðinn.
Andvarp okkar verður léttara
því að þessu óumflýjanlega veik
indastríði er lokið, en um leið er
sár harmur kveðinn að föður
hennar og bróður, einnig syrgir
hana vinur, sem reyndist henni
sannur í veikindum hennar og
einnig vinkona, sem búsett er í
Noregi. En minningariniar sem
þeir eiga um hana eru svo fagrar
og hugljúfar að verða munu lyf
í lifenda sárin.
Sesselja Einarsdóttir, sem hún
hét fullu nafni, fæddist 2. sept.
1942 í Reykjavík og foreldrar
hennar voru Einar Bjarnason og
Margrét Jónsdóttir.
Þá hefur sólin skinið skært í
hjörtum foreldranna, lítil ljós-
hærð telpa. Svo elst hún upp í
skjóli ástríkra foreldra og
tveggja bræðra.
Svo allt í einu gerist það:
sorgin ber að dyrum og þau sjá
á bak bróður og syni — og enn
einu sinni lagði lífið þeim á
herðar þunga byrði er móðir og
ástrík eiginkona var kvödd
hinzta sinni.
Okkur hefur verið kennt að
Guð leggi eigi svo þunga byrði á
nokkurn mann að hann sé ekki
þess megnugur að bera hana, og
má með sanni segja, að slíkt
skarð innan fjölskyldunnar er
stórt. Guð leggur líkn með þraut
og með tilstyrk trúar og kær-
leiks að lífið hér á jörð er aðeins
áfangi okkar til hins æðra lífs.
Þeir sem Guðirnir elska deyja
ungir, segir einhvers staðar.
Dedda var indæl ung, prúð og
látlaus stúlka, hvers manns hug-
ljúfi, og ég veit að fyrir hönd
okkar allra viljum við þakka
fyrir að hafa kynnzt svo góðum
persónuleika, sem hún var
gædd.
Með þessum fátæklegu orðum
kveðjum við góða stúlku.
Sár söknuður situr í huga eft-
irlifandi föður, bróður, mág-
konu og ungs bróðursonar, sem
hún unni svo mjög og glögglega
kom í ljós við hvern þann fund
eru þau áttu saman.
í hljóðlátri bæn sendum við
henni þakklæti fyrir allt það
hún var þeim í lifanda lífi.
Þótt við sjáumst oftar eigi
undir sól, er skín oss hér,
á þeim mikla dýrðardegi
Drottins aftur finnumst vér.
Hjördís Sigurðardóttir.
t
Minningarathöfn um fóstur-
son minn og bróður okkar,
Friðrik Þór Haraldsson
frá Patreksfirði,
er lézt 1. marz, fer fram frá
Fossvogskirkju laugardaginn
4. marz kl. 10.30.
Sigurður Þorsteinsson
og systkini hins látna.