Morgunblaðið - 13.04.1972, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. APRÍ-L 1972
„FERÐIRNAR
HAFA SANNAÐ
GILDI SITT“
Spjall við Úlfar Þórðarson um
augnlækningaferðir um helgar
Úlf'ar Þórðarsoii.
Olfar Þórðarson, aug'n-
læknir, hefur sl. 3—4 ár far-
ið i reglubundnar augnlækn
ingaferðir til Norðurlands,
sem eru með nokkuð nýstár-
legu sniði. 1 viðtali, sagði
Úlfar: „Upphafið að þessum
ferðum var það að enginn
augnlæknir fékkst til að taka
við af Helga Skúlasyni, eir
hann lét af störfum. Land-
læknir fór þess þá á leit við
mig, að ég tæki að mér að sjá
um augnlækningaþjónustu í
þessum landsf jórðungi.
Það var hreinlega í björg-
unarskyni að ég féllst á að
taka þetta að mér, þvi að það
var ótækt að heill landsfjórð
ungur væri án augnlæknis-
þjónustu. Landlæknir gerðist
siðan milligöngumaður um að
skipuleggja ferðirnar og
skapa aðstöðu fyrir augn
lælkni á stöðum, þar sem
héraðslæknar og sjúkrahús-
læknar voru, til að hægt væri
að færa allt sem gert væri í
sjúkrasögu á hverjum stað
otg að læiknarnir gætu átt sinn
þátt í að skipuleggja starfið
og fylgjast með því.“
— Hvernig er þessum ferð
um háttað?
„Við fljúgum frá Reykja-
vík á laugardagsmorgni, vinn
um allan daginn og sunnu-
dag, en komum aftur til
Reykjavíkur á sunnudags-
kvöldi, Oft er annar læknir
með í förinni svo og aðstoð-
arfólk til þess að forðast
langa biðlista."
— Hvers vegna voru helg-
arnar valdar?
„Þær eru eini tíminn, sem
við höfum frí frá störfum hér
í bænum. Auk þess er aðstað
an á sjúlkrahúsunum oig í
læknamiðstöðvunum laus til
afnota þessa daga og einnig
á fólk miklu auðveldara með
að komast á staðinn um helg
ar.“
— Hver er helzti tilgangur
ferðanna?
„Að veita fólki nauðsyn-
lega læknisþjónustu á þessu
sviði og jafnframt að leita að
gláku og öðrum augnsjúk-
dómum, alveg eins og gert er
á læknastofum."
— Hvernig hafa þessar
ferðir tekizt?
„Að mínum dómi hafa þær
tekizt mjög vel, því að undir
tektir fólksins hafa verið
mjög jákvæðar."
— Er hægt að framkvæma
aðgerðir á þessum stöðum?
„Já, ég hef gert aðgerðir á
öllum þessum stöðum, minni-
háttar aðgerðir. Allir þeir,
sem þarfnast meiriháttar að-
gerða, eru sendir til Akur-
eyrar, eða ef þeir kjósa held
ur til Reykjavíkur."
— Hversu margar ferðir
eru farnar á hverju ári?
„Þær eru milli 15 og 20 ef
meðtalin eru þau s'kipti, sem
veður hefur heft för og tíðni
ferðanna fer eftir biðlistun-
um. Héraðslæknirinn eða
sjúkrahúslæknirinn eru okk-
air milligöngumenn. Fólkið
hefur samband við þá og þeir
láta skrifa niður biðlistann.
Siðan hafa þeir samband suð
ur og þá komum við.“
— Eru þessi ferðalög ekki
erfið?
„Vinnan er ekki svo mjög
erfið, en auðvitað geta svona
ferðir verið þreytandi
Kannski er mesta spennan í
að komast til baka á sunnu-
dagskvöldi, því að það er oft
erfitt að ferðast í litlum flug
vélum að vetrarlagi. Hins veg
ar hefur það hjálpað mikið,
hve veturnir hafa verið mild
ir undanfarið. Ferðirnar eru
þýðingarmiklar og einnig
skemmtilegar. Það má segja
að þær hafi tviþætt gildi.
Læknarnir á stöðunum hafa
fengið áhuga á þessu og mjög
gobt samstarf skapazt. Við
berum saman bækur okkar
hverju sinni og þannig verð-
ur auðveldara að fylgjast
með sjúklingunum. Hitt er
svo, að ferðirnar hafa áróð-
ursgildi, því að þegar læknir
inn kemur reglulega hvetur
það fólk til að leita til hans
og láta lita á augun.“
— Þú sagðir að þessar ferð
ir væru skemmtilegar?
„Já, ég hef persónulega not
ið þeirra mjög mikið. Ég hef
kynnzt m.örgu fólki og kom-
izt þannig í skemmtileg tengsl
við landsbyggðina. Annars
var ég einu sinni héraðslækn
ir á Sauðárkróki og hef á
ferðum mínum þangað endur
nýjað gömul kynni. Það er
einnig mjög skemmtilegt að
starfa með læknunum úti á
landsbyggðinni."
— Ekki er þetta frambúð-
arlausn á þessu vandamáli?
„Nei, það þyrfti auðvitað
að fá lækni til að ferðast
reglulega um þetta svæði svo
og alit landið um nokkurra
ára skeið í samvinnu við land
læknisembættið, en það verð
ur erfitt að fá mann til slíkra
starfa. Það er þó hugsanlegt
að starfið verði fýsilegra, ef
hægt er að koma upp góðum
tækjabúnaði á stöðunum og
skapa góða aðstöðu.
— Hefur árangur þessara
ferða verið góður?
„Maður veit auðvitað ekki
hvað fólkið hefði gert ef eng
inn læknir hefði komið á stað
inn, en við teljum sterkar lík
ur á að sjútedómar hafi
uppigötvazt fyrr en ellta hefði
orðið, þó að ekki sé hægt að
fuilyrða um það. En við höf-
um orðið varir við að minna
er um alvarleg tilfelli og við
vitum að við höfum náð til
fólks, sem annars hefði ekki
leitað til læknis. Með þetta
í huga tel ég að þessar ferð-
ir, sem landlæknir skipu-
lagði, hafi fýllilega sannað
réttmæti sitt og gildi og ætti
að mínum dómi að skipu-
leggja slíkar ferðir á öðrum
sviðum.
Talið er að landnámsmemn
hafi í upphafi flutt með sér
talsvert af ómótuðu silfri og
það verið notað sem gjaldimdð-
iil milli manina, en þó einkum
í viðskiptum við útlönd. Bn
silfrið hvarf sujiám saman úr
umferð og í staðinn kom skipti
verzlun. Þessi skiptiverzlun
fékk á sig lögbumdið form,
svonefndan ! andis'/ísurei kndin g,
sem gilti lanr't firam eftir ö’d
tim.
Að sjálfsögðu fluttist erlend
íslenzk mynt frá upphafi í safni Seðlabankans.
200 ár liðin frá sláttu mynt-
ar með nafni íslands
Hálf öld frá útgáfu sjálf-
stæðrar myntar á Islandi
Ræða Birgis Kjarans,
formanns bankaráðs Seðla-
banka íslands á ársfundinum
HÉR fer á eftir að meginefni
tii ræða sú, sem Birgir Kjaran,
formaður bankaráðs Seðla-
banka íslands, flutti á árs-
fundi Seðlabankans í gær:
„Mér fininist ástæða til þess
að geta þess að í ár eru nokk-
uir tímamót í sögu islenzkrair
mynitar. Nú mun að mestu
vera lokið nýskipun íslenzkrar
myntar og peniinigasláttu og
jafnfiraimt vill svo til, að um
tvö hu.ndruð ár eru liðin frá
því að fyrst var slegim mynt
með nafni íslands á, en það
var árið 1771 og jafnframit er
hálf öld síðan ísland hóf að
gefa út sjálfstæða mymt. Það
getur því varla talizt út í hött,
að stiklað sé hér í mjög stór-
um dráttum á báttum íslemzlkr
ar myntsögu
mynt til landisins, en í svo
litlum mæli, að um almennt
gangsilfur var efcki að ræða.
Heimildir eru til fyrir því, að
emskir „Half-Crowin“ gullpen-
ingar, þýzfciir Kreuzthaler,
Carolusthaler, daniskar Gull-
rósenóbluir og fleiri tegundir
frægra mynta hafi borizt hing
að til lands og verið hér eitt-
hvað í umferð.
Þegar Dan'ir komu til sög-
uninar var kaupmönmum gert
að skyldu að sjá íslenzfcu efma-
hagslífi fyriir mauðisynlegum
gjaldmiðli. — En ekki verður
sagt, að hinár erlendu kaup-
menin hafi ávallt rækt skyldur
3Ínar í þessu efni, enda var
hér stöðugur gjaldeyirishörg-
ull. Flestum mun hafa verið
ljóst, hvaða erfiðleikum slikur
gj aldmiðilsskortur olli. Muin
það ásamt öðru, hatfa leitt til
þess, að stjórnin lét setja í um-
ferð á íslandi damsika Courawt-
seðla á árunum 1780 til 1804.
Var íslenzk áletrun á bakhlið
þeirra, senmilega til þess að
vekja traust landsmaimna. Tölu
vert var af þessum seðlurn hér
lendis í umferð og urðu all-
margir íslendinigar fyrir fjár-
hagstjónd þegar pendingalhrue-
ið varð í Danmörku árið 1813,
að lokmum Napóleoms-styrjöld-
unum. Þá urðu þessir seðlar
sem næst verðlausdr.
Eftir þvi sem atvinnuvegum
íslendinga óx fiskur um hrygg
og viðskipti og verzluin færð-
ust í auka, varð gjaldimiðils-
þörf meiri og skortur han/s til-
fimn/aimlegri. Reyndu þá ein-
stafclinigar með einhver j um
hætti að leysa vandainin og um
miðja síðustu öld tóku ýmisir
kaupmenm að gefa út svo-
nefnda varupeninga. Carl
Franz Siemsen, kaupmaður í
Reyfcjavík, reið á vaðið árið
1846. Gaf hanin út tvo peniruga,
16 skildimga og 4ra skildinga.
Voru þeir og í notkun í Fæir-
eyjum, en þar rak hanin einimig
verzlun. Fleiri kaupmenn fet-
uðu í fótspor hanis og kunn-
astir urðu hinlr svonefndu
Bíldudalshlumkar, sem gefndr
voru út á vegum verzlunar
Péturs J. Thorsteinissamair á
Bíldudal. Sdðustu vörupening-
arnir murau hafa verið gefnir
út af Lefoliis-verzluninni á
Eyrarbafcka um aldamótin.
Þessi einkamyntslátta olli
Birgir Kjaran.
nokkrum ruglingi í peninga-
kerfiinu, svo ófullkomið sem
það var. Því var með löguim
frá Alþingi árið 1901 lagt
barun við einfcamynitsláttu.
Hins vegar mátti enn halda
áfram að slá svokallaða brauð-
peninga, enda raotkun þeirra
álitin aramans eðlis. Muinu hiiniir
síðustu þeirra hatfa verið í
gangi á vegum Karls Eyjólfa-
sonar í Boluragarvík, fram til
ársins 1932.
Árið 1873 voru hiraar forrau
norrærau myrateiniinigair lagðiar
niðuir og sameigiiralegur miynit-
fótur tefciran upp fyirir öll Norð
uirlöcrad. Stofrauðu þau með sár
mynitsamband, svonefnit Sfcand
iniavisk Montunion. Var þá
tekin upp sameiginleg fcrónu-
mym/t og áfcveðið, að úr eimu
kílógrammi af gulli miættá slá
2480 krómur. Jafrufiramit vair
ákveðið, að hver mymtslátta
um sig skyldi vera lögleguir
gjaldimiðill á öLlum Norður-
löndum, og þair með talið Is-
land, enda talið hluti Dana-
veldis. — Norðurlandafcróniur
uirðu því héir ekki fáaéðlaír, etft-
iæ þvi sem auiraráð julfcust, en
Framhald á blls. 12.