Morgunblaðið - 24.06.1972, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. JÚNl 1972
13
Draumurinn
Eftir Valdemar Einarsson
Árið 1924 í októbermánuði
dreymdi mig eftirfarandi draum.
Ég var vakinn af værum svefni
við það að kvenmaður opnar
dyr á herbergi er ég svaf í, og
segir við mig. „Ætlar þú ekki
að fara á fætur, fólkið er kom-
ið."
Herbergið sem ég svaf í var lít
ið ferhyrnt herbergi, panel-
klætt. Engin húsgögn voru þar
nema rúmið sem ég svaf í, rétt
innan við dymar hægra megin
er inn var gengið. Á útvegg
vinstra megin er inn var gengið
var gluggi, er vissi út að hlaði
á stórum sveitabæ.
Ég þóttist klæðast í snatri,
og varð litið út um gluggann,
og sá þá fólk streyma heim að
bænum, og hverfa innum dyr,
hægra megin við gluggann, sem
ég leit út um.
Allt í einu var ég kominn
upp á loft, í sömu byggingu er
ég var í. Kom ég þar að herberg
isdyrum, og gekk inn. Herberg-
ið var rúmgott, panelklætt, ekk
ert var inni í herberginu nema
löng tréborð, og langir trébekk
ir sinn hvoru megin við hvert
borð, og voru borðin nokkuð
mörg. Á miðjum vegg hægra
megin er inn var gengið voru
dyr inn í annað herbergi, jafn
stórt og hið fremra. Móti dyr-
unum á innra herberginu, sem
voru hurðarlausar, var gluggi á
útvegg fremra herbergisins, sem
vissi út að hlaði á stórum sveita
bæ.
Allt í einu voru bæði herberg
in þétt setin af mönnum, frekar
eldri mönnum úr öllum stéttum
þjóðfélagsins. Allt í einu stend-
ur maður upp í innra herberg-
inu, og segir: „Er ekki bezt að
byrja á því að lesa bæn, áður
en fundurinn byrjar." Fundar-
menn voru allir samþykkir því,
en enginn fundarmanna virtist
geta framkvæmt það, þegar til
kom. Það sló óhug á alla fund-
armenn, og þeir horfðu hver á
aiman, í þeirri von að úr rætt-
ist, en sú von brást. Ég sat á
bekkjarhorni rétt innan við
dyrnar í fremra herberginu. Við
hliðina á mér sat prestur, af
Norðurlandi, sem ég kannaðist
við. Mér varð litið til prestsins,
honum var brugðið, en hann gat
eklki farið með neina bæn, af
þvi, að hann hvorki mundi
neina bæn, eða gat sett saman
neina bæn. Allt í einu stökk
presturinn upp á tréborðið, sem
við sátum við, þrútinn í framan
áf ákefð, gekk fram og aftur um
borðið, en gat ekki komið upp
nokkru orði. Mér brá er mér
varð Ijóst hvernig komið var og
spurði sjálfan mig hvort ég
kynni ekki einhverja af barna-
bænum mínum, eða hvort ég
gæti ekki sett saman einhverja
frambærilega bæn, en ég fann
að ég gat ekkert í þá átt þarna
inni, ég yrði að komast út fyrst,
til þess að fá næði til þess að
setja saman bæn. Stóð ég því
upp, og gekik eimn út úr herberg-
inu niður stiga, og var allt í
einu kominn út á hlað á stórum
sveitabæ.
Veðri var svo háttað, að úti
var himnesk sumarbliða, eins og
bezt getur verið síðast í júní-
gróandanum, þegar vel vorar.
Iðgrænt túnið teygði sig i allar
áttir út frá bænum, var það mar
flatt og byrjað að gróa. Ég sá
Valdemar Einarsson.
stórt fjárhús úti í túninu, og
gekk í áttina þangað. Er að fjár
húsinu kom, gekk ég inn í það.
Fjárhúsið var svalt, kyrrlátt og
rökkvið. Fór ég að ganga fram
og aftur um aðra fjárhúskróna,
og reyndi að koma saman fram-
bærilegri bæn. Ég hafði gengið
nokkrum sinnum fram og aftur
um króna og komið saman fyrri
parti af þolanlegri bæn, að mér
fannst. Einu sinni þegar ég var
á leiðinni fram króna, og var
kominn nokkuð langt fram
króna, birtist mér allt í einu
maður í fjárhúsdyrunum. Mað-
urinn var hár og tíguleg-
ur, klæddur prestsskrúða,
svartri hempu skósíðri og með
rykkilin um hálsinn. Hann var
hátíðlegur og einbeittur á svip-
inn. Þegar við mættumst fremst
í fjárhúskrónni, hóf hann strax
mál sitt og sagði:
„Kirkjan er ekki það sem hún
á að vera.“
VALDBEITINGARLÖGMÁLIÐ
OG VALDBEITINGAKKENN-
INGIN
Það, sem draummaður minn
sagði mér, mundi ég ekki er ég
vaknaði um morguninn. En þessi
draumur hefur aldrei liðið mér
úr minni, og alltaf skotið upp í
huga mér með stuttu millibili,
allan þennan tíma.
Seinnipart ævinnar hef ég
haft hann í huga á hverjum
degi, meira eða minna. Nokkur
síðustu árin hafa rifjazt upp í
huga mér fyrstu atriðin af því,
sem mér var sagt i draumnum,
en aðeins fyrstu atriðin.
Draumimaður mimn sagði er
hann tók til máls:
„Kirkjan er ekki það sem hún
á að vera.“
Valdbeitingarlögmálið er
æðsta þroskalögmáL tilverunnar,
en orsakalögmálið er afleiðing
þess.
Erfðasyndin er valdbeitingar
hneigð mannsins, en yfir henni
á hann að drottna.
Þróunarferill mannsins á að
byggjast á minnkandi valdbeit-
ingu og valdbeitingarhneigð.
Þroski einstaklingsins og
frelsi er mikilvægast. Maðurinn
verður að þroskast þannig í
frjálsu (opnu) þjóðfélagi, þar
sem takmarkað er vald einstakl
inga og hópa, að valdið dreifist
um þjóðfélagið, svo að ein-
staklingarnir eða hópamir verði
ekki valdbeitingunni að bráð,
og þannig blindir í sinni eigin
sök.
Valdbeitingarlögmálið og vald
beitingarkenningin er undir-
staða veraldlegs og andlegs
þroska. Andlegan og veraldleg-
an þroskaferil má ekki aðskilja.
Fjölbreytni á öllum sviðum er
nauðsyn og menntun einstakl-
inganna.
Hinn gullni meðalvegur er tak
markið. Maðurinn á smám sam-
an að þokast í áttina að meðal-
veginum og jöfnuði í andlegum
og veraldlegum efnum
Bænin, sambandið við Guð og
altilveruna er óaðskiljanleg and
legum þroska og jafnvægi, tengi
liður mannsins við hið upphafna
svið tilverunnar sköpunarsvið-
ið.
Réttlæti og sannleikur eru til
samans hinn sanni kærleikur.
Maðurinn valdbeitir aðra menn,
umhverfi sitt og sjálfan sig. Hér
mætast trú og vísindi, og þau
eiga síðan að haldast í hendur,
þar til fullkomnun er náð.
Allt það bezta í tilverunni
getur einnig orðið það versta, ef
það fer út í öfgar, eða er mis-
notað. Sólin er lífgjafi alls lífs
á jörðinni, veitir yl og birtu,
gefur öllu líf, þroska og unað.
En ef lítil breyting yrði á orku-
gjöf sólar (aukning eða minnk-
un) visnaði allt líf og eyddist.
Svona eru næstum þvi að segja
hámákvæm skilyrði fyrir því
að líkamlegur og andlegur
þroski geti átt sér stað á jörð-
inni.
Enginn einstaklingur eða
hópur manna kunna eða geta
farið með of mikið vald í þjóð-
félaginu, án þess að af hljótist
böl, og andleg og veraldleg nið
urlæging fyrir þá sjálfa og þjóð
arheildina.
Einstaklingar og eða hópar
manna þola nokkuð misjafnlega
vel að fara með völd, en enginn
einstaklingur eða hópur manna,
hvað vel eða mikið menntaðir
sem þeir eru, þola að fara með
of mikið (eða algert) vald í
þjóðfélaginu. Ástæðan er sú, að
mennimir breytast, án þess að
verða sjálfir varir við það,
smám saman (eða allt í einu)
við það að ná of miklum völd-
um, þannig að þeir verða meira
og meira sólgnir í völdin, allar
framkvæmdir snúast eingöngu
um það að ná í meiri og meiri
völd, og leiðir þetta ávallt að
síðustu til meiri eða minni sturl
unar. Valdið tekur allt, en gef-
ur ekkert. Þetta gildir um alla
einstaklinga undantekningar-
laust. Þannig erum við öll að
nokkru leyti á sama bát.
Allir þeir menn, er sýna ein-
hverja viðleitni í þjóðfélaginu
girnast anmaðhvort fé og völd
eða völd og fé.
Þeir menn er lifa eingöngu
Framhald á bls. 20.
Dr. Sveinn Þórðarson:
Embættismannahrok-
inn og gikkshátturinn
í algleymingi
Óverjandi vinnubrögð stjórnar
lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins
SEM betur fer hefir með bætt-
um lýðræðisstjómarháttum síð-
ari ára mikið dregið úr þeim
hroka og yfirgangi, sem emb-
ættisimenn áttu til að sýna al-
menndngi í viðskiptum hans við
þá, en þá afstöðu þeiira má trú-
lega rekja til arfleifðar frá
vaklatímum danskra eiinvalds-
konunga hér á landi.
Til orða hefir oft komið, að
hér á landi sé full þörf urnboðs-
manns eða málssvara almenn-
inigs í viðskiptum hans við
jöfra skrifstofus.tjórnarkerfisins
á svipaðan hátt og tíðkazt hefir
í ýmsum öðrum löndum um
árabiL
Að ennþá þekkist dæmd þess
hér á landi, að embættismanna-
hrokinn og tillitsleysi þeirra,
sem fyrir völdum er trúað
brjótisít fram I algleymingi, sann
ar eftirfarandi fráisögn á ótví-
ræðan hátt.
Þann 7. febrúar s.l. ritaði is-
lenzkur menntamaður, sem
undanfarið hefir dvalið vestan-
hafs, stjóm Lífeyrissjóðs starfs-
manna rikisins og fór fram á
að sér yrði leyft að endurgreiða
með vöxtum og vaxtavöxtum
greiðslur þær, sem hann hafði
greitt í Lifeyrissjóð starfsmamna
níikisins á árunum frá 1944 til
1959 tii þess þarmeð að öðlast
sjóðsréttindi þar á ný í sam-
bandi við opdmbert starf, sem
til mála kom að hann tækist á
hendur hér á landi. En fyrir
rúmum 10 árum, eða þ. 6. júlí
1961 hafði hann af fjárhags-
ástæðum fengið tillag sitt i
sjóðinn borgað út.
Hafði umsækjandinn fengið
til athugunar lög nr. 29, 1963
og nr. 23, 1967 um Lífeyrissjóð
starfsmanna ríkisins og bera
þau ekki með sér að siík end-
urheimt fyrri sjóðsréttinda sé
óheimil og gerði hann sér þvi
góðar vonir um jákvætt svar
sjóðsstjómarinnar, en án þess
sá hann sér tæplega fært að
hefja starf hér á landi á ný þar
sem þarmeð væru lífeyrissjóðs-
réttindi hans mjög óviðunandi
miðað við starfsaidur hans í
þágu þess opiinbera hér á landi.
Þegar komið var fram í miðj-
an marz og ekkert svar frá
sjóðsstjórninni hafði borizt, átti
hann sírntal við formann stjóm-
ar Lííeyrissjóðs starfsmanna
rikisins, sem tjáði honum að
umsókninni hefði verið synjað.
Óskaði umsækjandinn þá eftir
að fá skriflegt svar sjóðsstjórn-
arinnar við erindi sínu og hét
formaður sjóðsstjómar hon-
um, að það sikyldi hann fá fljót-
lega.
Þegar ekkert svar hafði bor-
izt þ. 20. apríl ritaði umsækj-
andinn formanini sjóðsstjómar-
innar bréf og itrekaði ósk sina
um skjótt skriflegt svar við er-
indinu.
Þegar ekkert slikt svar hafði
borizt mánuði siðar eða þ. 19.
maí fór umsækjandinn á fund
formanns stjórnar Lífeyrissjóðs
starfsmanna ríkisins og ræddi
um afgreiðslu erindisins og
hvers vegna sliíkur dráttur væri
á skriflegu svari sjóðsstjórnar-
innar og var synjunin þá ítrek-
uð munnlega en jafnframt því
heitið að skriflegt svar skyldi
berast skjótlega.
Er það hafði dregizt eins og
áður, var óskin um svar hið
bráðasta ítrekuð með símskeyti
til formanns stjórnar Lifeyris-
sjóðs starfsmanna ríkisins, og
var skeytið sent þ. 25. mai.
Þegar svo ekkert svar hafði
borizt þ. 7. júní gekk umsækj-
andinn á fund fjármálaráðherra,
sem Lífeyrissjóður starfsmanna
riklsins heyrir undir, og óskaði
eftir aðstoð fjármálaráðuneytis-
ins til þess að fá umbeðið skrif-
legt svar og fékkst það þá sam-
dægurs með bréfi sjóðsstjórnar-
innar dagsettu þ. 7. júni 1972
eöa réttum fjórum mánuðum
eftir að erindið ti'l sjóðsstjóm-
arinnar var ritað og sér hver
sem viil hvers konar afgreiðsla
og viðbrögð þetta eru.
Barst svarið svo seint að þá
var uimsóknarfrestur um starf
það, sem til greina kom að
sækja um liðinn, enda var svar-
ið eftir sem áður synjun.
Um þessar mundir er af mörg
um taii'ð æskilegt að Islending-
ar, sem um árabil hafa dvalið
erlendis, hverfi aftur til gamla
landsins en ekki verður séð að
stjóm Lifeyrissjóðs starfs-
manna ríkisins telji það mál
koma við sig á nokkum hátt,
né að erindum varðandi slíka
möguliedka beri að svara á
mannsæmandi hátf.
Hitt er svo antnað mál, sem
snertir fleiri en framangreind-
an umsækjanda, að ástæðan
fyrir synjun sjóðsstjórnarinnar
á þvi að leyfa manni, sem greitt
hefir í sjóðinn um árabil, er
hann var í þjónustu ríkisins, en
hefir hoffið frá slíkum störf-
um um sinn, að öðlast réttindi
sin á ný með endurgreiðslu til-
lagsins með vöxtum og vaxta-
vöxtum er hann gengur
i þjónustu ríkisins aftur,
virðist vera mjög hæpin.
Verður ekki séð, að sú túlkun
sjóðsstjómarinnar að neita\af-
dráttariaust um slíkt, eigi sér
stoð i lögum um Lifeyrissjóð
starfsmanna rikisisns né reglu-
gerð, heldur er eins og þetta sé
bókhaldsatriði, sem sjóðsstjóm-
in hefir fundið upp sér til hag-
ræðis, en vissulega er það mjög
vafasamt og væri fróðiegt að
sjá hver niðurstaða þessa máte
yrði fyrir dómstólum.
ex
WIDE FITTIIMG/ SHOES
Hinir vinsælu frúarskór komnir í fjölbreyttu
úrvali.
Sérstaklega mjúkir og þægi.egir, í mörgum
breiddum.

Austurstræti.