Morgunblaðið - 01.12.1972, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1972
Olgefandi hf Árvakiín, R'éykjavík
Fra'mkvæmdastjóri Haraidur Sveinsson.
firtsíjórar Matthías Johannessen,
Eyjólifur Konráö Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
RrtS'tjórnarfuiit.rúi Þorbjörn Guðmundsso-n
Fréttastjón Björn Jóthannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Rítstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 1Ö-100.
Augilýsingar Aðaistraeti 6, sími 22-4-80
Ás/kriftargjal'd 225,00 kr á 'móniuði innaniand*
I teusasöTu 15,00 ikr eintakið.
Árið 1948 voru á Alþingi,
eins og- kunnugt er, sett
lögin um vísindalega verndun
fiskimiða landgrunnsins. Með
þeim lögum lýstu íslending-
ar yfir eignarrétti sínum á
öllum auðæfum á hafsvæðinu
yfir landgrunninu. Er þessi
löggjöf orðin aldarfjórðungs-
gömul, og hefur stefna Is-
lendinga í landhelgismálinu
miðast við það að ná öllum
þessum rétti. Að vísu var það
glapræði framið af vinstri
flokkunum að víkja frá þess-
ari stefnu með ákvörðun um
50 mílna útfærslu fiskveiði-
takmarkanna í stað þess að
miða við landgrunnið allt,
eins og Sjálfstæðisflokkurinn
barðist fyrir.
Nú hefur þráðurinn hins
vegar góðu heilli verið tekinn
upp að nýju og íslendingar
náð samstöðu við 16 aðrar
þjóðir um flutning tillögu,
sem er í anda þeirrar stefnu,
sem við mörkuðum okkur
1948. Tillagan er lögð fram á
Allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna, en einmitt á þeim
vettvangi hefur okkur orðið
mest ágengt að vinna málstað
okkar fylgi. Ber vissulega að
fagna því, að samstaða hefur
náðst um að fylgja fast eftir
hinni hefðbundnu stefnu okk-
ar að miða útfærslu fiskveiði-
takmarkanna við landgrunn-
ið allt, en ekki að einskorða
hana við 50 mílur.
Árið 1945 lýsti Truman, þá-
verandi Bandaríkjaforseti, yf-
ir eignarrétti Bandaríkjanna
á hafsbotninum undan strönd
um þess ríkis. Síðan hafa
flest strandríki fetað í fót-
sporið, og löndin, sem liggja
að Norðursjó, hafa skipt öllu
hafsvæðinu upp á milli sín.
Og hafa Bretar þar ekki ver-
ið eftirbátar annarra.
Stórblaðið New York Tim-
es fjallaði í fyrra um yfirlýs-
ingu Bandaríkjaforseta frá
1945 og komst að þeirri niður-
stöðu, að með þeirri ákvörð-
un hefðu Bandaríkjamenn í
raun réttri lýst yfir því, að
ekki einungis landgrunnið,
heldur hafið yfir því yrði
eign strandríkjanna, því að
fráleitt væri að ætla að skilja
þetta tvennt að. Þess vegna
fer ekkert á milli mála, að sú
stefna, sem við íslendingar
höfum fylgt, er rétt. Land-
grunnsstefnuna á að bera
fram til sigurs, og það er
unnt, ef hvergi er hvikað frá
settu marki. Illu heilli lýstu
núverandi stjórnarflokkar
því yfir fyrir kosningar, að
jl.fagnús Kjartansson, trygg-
ingaráðherra, hefur á Al-
þingi flutt frumvarp, sem
m.a. felur það í sér, að stofna
eigi víða um land umboðs-
skrifstofur fyrir Trygginga-
stofnunina og taka þessi um-
boðsstörf úr höndum sýslu-
manna. Frumvarp þetta er
flutt sem stjórnarfrumvarp,
en að óreyndu verður því þó
ekki trúað, að samstarfsflokk-
ar kommúnista í ríkisstjórn
láti enn einu sinni undan
þeim og fallist á samþykkt
þessa frumvarps.
Með tillögum sínum um
fjölmargar umboðsskrifstofur
víða um land hyggst Magnús
þeir hygðust einskorða út-
færslu landhelginnar við 50
mílur og héldu síðan við þá
stefnu, þrátt fyrir marg-
ítrekaðar aðvaranir Sjálf-
stæðisflokksins. Nú hafa þeir
hins vegar á alþjóðavettvangi
fallizt á landgrunnsstefnuna
og það ber að þakka.
Kjartansson og sálufélagar
hans koma á stofn kommún-
istahreiðrum á kostnað al-
mennings. Ráðherra á að
skipa vini sína og samherja
til að reka kommúnistaáróð-
ur frá þessum umboðsskrif-
stofum Tryggingastofnunar-
innar.
Auðvitað yrði mikill auk-
inn kostnaður samfara því
að setja fjölda slíkra nýrra
skrifstofa á stofn. En það er
þó ekki aðalatriðið. Hitt er
verra, ef lýðræðissinnar láta
kommúnista teyma sig út í
það fen, sem stofnun umboðs-
skrifstofa kommúnistaflokks-
ins um allt land væri.
AUÐLINDIR LANDGRUNNSINS
KOMMUNISTA
HREIÐUR
Björn Bjarnason — Þróun evrópskra öryggismála II:
Hindrunum rutt úr vegi
SVO var komið vorið 1969, að endarn-
ir höfðu náð saman milli austurs og
vesturs að bví leyti, að vilji var til
samningaviðræðna hjá báðum aðil-
um. Enn þurfti þó að draga úr við-
sjám og sætta hagsmuni bæði innan
bandalaganna sjálfra og þeirra i
milli. Innan Atlantshafsbandalagsins
voru ýmsir bræddir við að ganga of
langt til móts við Sovétríkin. Enda
hljóta því ávallt að vera takmörk
sett, þegar hafðar eru í huga yfir-
lýsingar eins og sú, sem Brezhnev,
leiðtogi sovézka kommúnistaflokks-
ins, gaf á flokksþingi deildar komm-
únistaflokksins í Moskvu 29. marz
1968. En þá sagði hann m.a.: „Flokk-
ur vor hefur ávallt gert ljóst,
að á hugmyndafræðilega sviðinu get
ur aldrei orðið um friðsamlega sam-
búð að ræða, aiveg eins og það get-
ur aldrei orðið stéttafriður milli ör-
eiganna og borgarastéttarinnar."
Slíkar yfirlýsingar eru raunar enn í
gildi þar í landi og enduróma frá
talsmönnum Brezhnevs um allan
heim, eins og sjá má af skrifum Þjóð-
viljans og heyra á tali þeirra, sem
hæst krefjast varnarleysis Islands.
Vorið 1970 komu utanríkisráðherr
ar Atlantshafsbandalagslandanna
saman til fundar i Rómaborg. Eins
og venjulega gáfu þeir út yfirlýs-
ingu að fundi sínum loknum, og þar
segir m.a.:
„Á fundi sinum í Washington í
apríl 1969 samþykktu ráðherrarnir
að kanna með Sovétríkjunum og öðr-
um ríkjum Austur-Evrópu, hvaða sér
stök málefni stuðli bezt að árangurs-
ríkum samningaviðræðum til að
draga úr spennu og efla samvinnu í
Evrópu, auk þess sem stigin yrðu
ákveðin stref í þessa átt Ráðið kann
aði síðan þessi mál gaumgæfilega. Og
á fundi sínum i desember 1969 lýstu
ráðherramir því yfir, að ríkisstjórn-
ir bandalagsríkjanna mundu efla og
halda áfram viðræðum sínum og
samningum eftir öllum tiltækum leið
um, bæði tvihliða og fjölþjóðlega.
Og þær myndu fylgjast náið með öll-
um viðbrögðum Sovétríkjanna og
annarra ríkja Austur-Evrópu varð-
andi þátttöku i slíkum viðræðum.
Þeir sögðu, að það færi eftir fram-
gangi þessara viðræðna óg samn-
inga, hver yrði árangur hvers kon-
ar ráðstefnu, sem efnt yrði til i því
skyni að ræða og semja um grund-
vallarvandamál samvinnu og örygg-
is í Evrópu. Ráðherrarnir töldu sjálf
sagt, að aðilar bandalagsins í Norð-
ur-Ameríku tækju þátt í slikri ráð-
stefnu.“
Þarna er í fyrsta sinn getið um
„ráðstefnu" um öryggi Evrópu í yfir
lýsingum ráðherrafundar bandalags-
ins. En annað nýtt orð, eða réttara
sagt skammstöfun, bættist við orða-
forða slikra yfirlýsinga á fundinum í
Róm, en það var skammstöfunin á
heiti Alþýðulýðveldisins Þýzka-
lands, GDR á ensku, eða DDR á
þýzku fyrir Deutsche Demokratische
Republik. En þessi skammstöfun
kom einmitt fyrir, þegar ráðherrarn
ir fjölluðu um þá samninga og þær
viðræður, sem þeir geta í tilvitnuðu
orðunum hér að framan. Því að í
Róm lýstu þeir yfir stuðningi sínum
og skilningi á frumkvæði Sam-
bandslýðveldisins Þýzkalands að við
ræðum við Sovétríkin, Póiland og
DDR til að bæta ástandið í Mið-
Evrópu. Lýsa þeir von sinni á þann
veg, að þessar viðræður verði árang-
ursríkar og þeim verði ekki spillt
með óaðgengilegum kröfum. Voru
þessar tilraunir til að leysa helztu
vandamál Evrópu og efla tengslin
milli beggja hluta Þýzkalands talin
mjög merkur skerfur til öryggis og
samvinnu í Evrópu. Ráðherrunum
varð fljótlega að von sinni, því að
þann 12. ágúst 1970 var griðasátt-
máli milli Sambandslýðveldisins og
Sovétrikjanna undirritaður og þann
Willy Brandt.
18. nóvember 1970 lauk samnings-
gerðinni milli Sambandslýðveldisins
Þýzkalands og Póllands.
1 Rómaryfirlýsingu sinni geta ráð-
herrarnir einnig þess, að i samræmi
við rétt og skyldur sínar gagnvart
Berlín og Þýzkalandi öllu hafi fjór-
veldin, Bandaríkin, Bretland, Frakk
land og Sovétríkin þann 26. marz
1970 byrjað viðræður um endurbæt-
ur á ástandinu í Berlín og hindr-
unarlausar samgöngur við borgina.
Lausn Berlínar-vandamálsins var að
roatoi ráðherranna eitt helzta við-
fangsefnið, sem semja þurfi um á við
unandi hátt, áður en alvarlega yrði
hafizt handa um undirbúning örygg.
ismálaráðstefnu Evrópu á fjölþjóð-
legum grundvelii. í yfirlýsingu ráð-
herranna frá fundi þeirra í Brúss-
el í desember 1970 segir, að tvisýnt
sé um, að unnt verði að bæta sam-
búð austurs og vesturs í Evrópu, ef
niöurstöður þáverandi samningavið-
ræðna um Berlín verði ekki viðun-
andi. Með þetta í huga lögðu ráð-
herrarnir áherzlu á mikilvægi þess,
að tryggt yrði, að samgöngur við
Berlín yrðu ekki hindraðar, að um-
ferð innan Berlínar yrði bætt, og all
ir viðurkenndu þau tengsl, sem skap
azt hafa milli vesturhluta Berlinar og
Sambandslýðveldisins Þýzkalands
og Vesturveldin þrjú hafa samþykkt.
Samningar um þetta atriði náðust
þann 3. september 1971, þegar fjór-
veldin undirrituðu samning sinn um
stöðu Berlínar. í þeim samningi eru
framangreindar kröfur teknar til
greina.
Þannig hafði tekizt á rúmlega einu
ári að leysa þau mál með samningum
sem krafizt var af Atlantshafsbanda-
laginu. Á fundi sínum í Bonn 30. og
31. maí 1972 ákváðu siðan utanríkis-
ráðherrar Atlantshafsbandalags-
landanna að ganga til fjölþjóðlegra
undirbúningsviðræðna undir ráð-
stefnu um öryggi og samvinnu í
Evrópu, eins og segir í yfirlýsingu
þeirra. Og þar segir einnig, að þeir
taki með þökkum tilboði finnsku rík-
isstjórnarinnar, um að slíkar viðræð-
ur fari fram í Helsinki og í þeim
taki þátt forstöðumenn sendiráða
viðkomandi landa þar. Þessar viðræð
ur hófust 22. nóvember s.l.
Eins og sjá má af framansögðu
gegndi vestur-þýzka rikiisstjórnin iyk-
ilhlutverki við framkvæmd þeirra
mála, sem Atlantshafsbandalagið
taldi brýnust úrlausnar, áður en það
gengi að undirbúningi öryggismála-
ráðstefnunnar. Stefnan, sem rikis-
stjórnin í Bonn hefur fylgt allan
þennan tima, hefur mjög tengzt nafni
Willy Brandts. Hann gerði fyrst ítar
lega grein fyrir austurstefnu þýzku
ríkisstjórnarinnar í greiin, sem hann
ritaði i aprílhefti bandaríska tímarits
ins Foreign Affairs 1968. Er jafnan
vitnað til þessarar greinar, sem
stefnuskrár Brandts, en hún var rit-
uð á meðan hann gegndi embætti ut-
anríkisráðherra í samstevpustjóm
kristilegra demókrata og sósial-demó
Framhald á bls. 20.