Morgunblaðið - 03.12.1972, Blaðsíða 9

MORGUINBLAÐIÐ, SUNNUOAGUR 3. DESEMBER 1972
41
Upp úr
pokahominu
EFXIR BRAGA KRISTJÓNSSON.
ameriskra slökkviliðsmanna
fengin til hjálpar. Fjölda sjálf-
boðaliða dreif og á vettvang.
Gifurlegur hiti var frá þessu
hræðilega báli. Rúður sprungu 1
öllum næstu húsum, t.d. í bóka-
verzlun Finns Einarssonar, verzl
un Ásgeirs Gunnlaugssonar,
Björnsbakarii og Hótel Vik og
verzlun B. H. Bjarnasonar. Hlið
hússins B. H. Bjarnasonar sviðn
aði mjög og skemmdist nokkuð.
ÁRÆÐI STARFSFÓLKSINS
Það var starfsstúlka á efstu
hæð hússins, Rósa Vigfúsdóttir,
sem fyrst varð eldsins vör. Vakn
aði hún og fannst eitthvað vera
að. Sá hún við athugun, að eld-
ur var kominn í veggi á geymslu
herbergi á sömu hæð. Stökk hún
fáklædd fram úr herberginu og
vakti alla á hæðinni, sem hún
náði til. Þar bjó líka áðurnefnd
dóttir eigandans, Esther Rosen-
berg. Hún hljóp niður á skrif-
stofu hótelsins og hringdi strax
i slökkviliðið. Allt starfsfólkið
gekk síðan mjög vasklega fram
í þvi að vekja gesti alla og aðra
íbúa hússins.
GESTUR IIÆTT KOMINN
Einn gesta hótelsins var Tóm-
as Hallgrímsson verzlunarmað-
ur. Hann bjó í herbergi á ann-
arri hæð. Hann var ekki sofn-
aður, þegar eidsins varð vart.
Heyrði hann aðvaranir um eld-
inn og brá yfir sig fötum. Þeg-
ar hann kom fram á ganginn,
var þar engan eld að sjá. Þar
mætti hann Helga Rósen-
berg, syni eigandans. Helgi bað
hann koma með sér upp á efstu
hæðina. Gripu þeir hand-
slökkvitæki og hlupu með þau
upp á loftið. Þegar þangað kom
var þar enn litill eldur, aðal-
lega í þiljum og upp með fata-
skáp við geymsluherbergið.
Tæmdu þeir úr slökkvitækjun-
um á eldinn, en það virtist eng-
in áhrif hafa.
Tómas flýtti sér þessu næst
aftur til herbergis sins og tindi
saman dót sitt og setti i töskur
og fór i föt. Tók þetta um það
bil fimm minútur. Þegar hann
kom fram á ganginn aftur var
þar allt svart af reyk. Var svo
dimmt á ganginum, að Tómas
taldi að ef hann hefði ekki ver-
ið þarna gagnkunnugur, hefði
hann alls ekki komizt að stig-
anum. Flýtti hann sér þvi niður
stigann, en svo mikill var eld-
urinn þá orðinn á þessum stutta
tíma, að föt hans sviðnuðu og
hann brenndist á höndum. Tal-
ið var, að Tómas hefði verið
hinn siðasti út úr hótelinu nið-
ur stigana — aðrir, sem enn
voru innan dyra, urðu að varpa
sér út um glugga eða af þak-
inu.
ÁTTRÆÐUR BÓNDI
B.IARGADI SÉR í KAÐEI
í flestum herbergjum hótels-
ins voru björgunarkaðlar eða
reipi. Hafði hóteleigandinn jafn
an séð um að hafa þau i góðu
lagi og var einn sá fyrsti, sem
setti slikan öryggisbúnað upp
hérlendis. Aðeins einn mað-
ur notaði sér þetta björgunar-
tæki. Það var áttræður bóndi,
Guðmundur Þorbjarnarson á
Stóra-Hofi. Hann bjó I þakher-
bergi. Þegar honum var gert að
Framhald á bls. 47
Hugleiðingar sjónarvotts
ÓGIEVMANLEG NÓTT
Þeir Reykvikingar, sem
voru á ferli aðfaranótt 3.
febrúar 1944 miili klukkan 2
og 5 — og þeir voru furðu
margir — munu seint gleyma
þeirri næturstund. Við Reyk
vikingar, sem ekki vorum þá
eldri en 35—40 ára höfðum
heyrt okkur eldri menn lýsa
nóttinni er Hótel Reykjavik
brann og húsaþyrpingunni við
Hafnarstræti og Póst-
hússtræti. Við munum vafa-
laust i framtíðinni segja frá
þvi þegar Hótel Island brann
á likan hátt og okkur hafði
verið skýrt frá hinum mestu
eldsvoðum, sem hér hafa
komið fyrir. Þeir sem komu
að Hótel íslandi um þrjúleyt-
ið um nóttina hafa ábyggi-
lega ekki gert sér neina von
um að hægt yrði að bjarga
einu einasta húsi allt frá
Austurstræti 10 vestur í Að-
alstræti og þó virtist einkum
timburhúsaþyrpingin suður
af Hótel íslandi frá Hótel Vík
suður að Bæjarfógetagarði
vera í mestri hættu. Þegar
eldtungurnar fóru að sleikja
utan Fjalaköttinn við Bröttu-
götu, hristu hinir svartsýn-
ustu meðal áhorfenda höfuð
in og töluðu um — og ekki
alveg að ástæðulausu —
að svo gæti farið að Grjóta-
þorpið yrði eldinum að bráð.
ÞEGAR HÓTEL ÍSLAND
BRENNtJR — ÞÁ FER
MEÐBÆRINN
Þegar menn hafa rætt um
eldhættuna í timburhúsum
við miðbæinn hefur oft
heyrzt þessi setning: Þegar
Hótel ísland brennur — þá
fer miðbærinn eins og hann
leggur sig. Nú er Hótel fs-
land brunnið, en miðbærinn
stendur, þó að all ljót sár séu
á nokkrum húsum i kring. Ef
athugull áhorfandi að
eldsvoðanum yrði að
þvi spurður, hvað hann
teldi að bjargað hefði ná-
grenni Hótel íslands frá því
að verða eldinum að bráð,
finnst mér líklegt að hann
myndi svara: Dugnaður
slökkviliðsmannanna, sem
settu sig í bráða lífs-
hættu við slökkvistarfið. Góð
og örugg stjóm Péturs Ingi-
mundarsonar slökkviliðs
stjóra, sem gaf ákveðið og
hiklaust sínar fyrirskipanir.
Og síðast en ekki sizt heppi-
legir duttlungar veðurs og
vinda. Það var allhvasst er
eldsins varð vart og stóð
hvassviðrið lengst af meðan
húsið var að brenna. En svo
undarlega vildi til, að vind-
urinn var sífellt að breyta
sér á áttinni með nokkurra
minútna millibill. Stundum
var hann nærri á hánorðan
og stundum á norðvest-
an. Þetta varð til þess, að eld
tungurnar frá hinu brenn
andi stórhýsi, beindust ekki
stöðugt í sömu átt og veitti
það næstu húsum nokkra
hvíld frá eldinum við og við.
HROLLKÖLD ALVARA
Hvað hugsar fólk, sem vak
ið er upp um miðja nótt í
brennandi húsi og bjargast
nauðuglega á náttklæðunum
út í hörkufrost? Það eru
vafalaust misjafnar hugsanir,
sem koma upp í hugum hvers
einstaklings, en hrollköld
hlýtur sú alvara að vera, sem
flýgur i gegnum hugi manna,
sem þannig er ástatt fyrir.
Þarna stóðu konur og karl-
ar á götunni þessa örlaga-
nótt I Aðalstræti. Sumar kon
urnar voru berfættar. Fólkið
virtist ekki finna til kuld-
ans. Það starði bara á hina
æðisgengnu loga læsa sig um
húsið og magnast með hverri
mínútunni sem leið. Þannig
stóðu flestir þar til lögreglu-
menn og aðrir komu og fóru
með það i næstu hús. Það
var enginn órói, óp né köll.
Mun ekki mörgum, sem þarna
voru hlutlausir áhorfendur,
hafa orðið á að hugsa augna-
blik út í heim, til borganna,
sem nótt eftir nótt verða fyr
ir ógnum ófriðarins. Þar sem
hundruð eða jafnvel þúsund
ir húsa á stærð við Hótel Is-
land og miklu stærri, brenna
til ösku og ibúarnir í þús-
undatali, standa ráðþrota á
köldum götunum. Eða varð
ekki fleirum það á en mér að
ímynda sér þá hörmung, sem
af þvi hefði getað leitt, að
Reykjavík yrði fyrir loftárás
og tugir eldsvoða eins og
þessi hefðu orðið á víð og
dreif um bæinn.
MISMUNANDI ÁHRIF
Einkennilegt er að fylgjast
með því, hver áhrif alvarleg
ir atburðir eins og þessi
mikli eldsvoði hafa á áhorf-
endur. Sumir hugsa um það
eitt að geta orðið að liði við
björgunarstarf. Fjöldi sjálf-
boðaliða var þegar boðinn og
búinn að aðstoða við að
bjarg£\ út úr húsum,
sem rýmd voru og gekk öt-
ullega fram í því starfi. Aðr
ir horfðu á eldsvoðann
eins og skemmtun eða sýn-
ingu.
Á einum stað hallaði frið
stúlka sér upp að myndarleg
um erlendum liðsforingja og
andvarpaði: Er þetta ekki
agalegt, darling? Á víð og
dreif stóðu hópar manna og
veltu vöngum yfir hvernig
fara myndi. Sumir létu i ljós
ánægju sína. Aðrir brostu
kaldranalega og fannst bezt
að allir fjandans kofam-
ir færu I einu. Það væri
hreinsun í þvi. Það var svo
sem ekkert frá þeim tekið.
SLÖKKVILIÐIÐ
Ekki er hægt að ljúka svo
við hugleiðingar um þennan
eldsvoða, að ekki sé minnzt
þeirra manna, sem björguðu
miðbænum frá þvi að brenna
til ösku þessa köldu nótt.
Það voru bæði islenzkir og
amerískir slökkviliðsmenn á
staðnum og hver og einn
gerði sína skyldu þegjandi og
hljóðaiaust. Af slökkviliði
Reykjavíkur, eru tiltölulega
fáir fastamenn. Meirihlutinn
eru menn sem vinna ýmiss
konar störf. Sumir eru verka
menn, iðnaðarmenn eða verzl
unarmenn Þeir koma, þegar
þeir eru kallaðir á nóttu eða
degi. Slökkvistarfið hlýt-
ur að vera ákaflega erfitt og
ekki á færi néinna veifiskata.
Um 7 leytið morguninn eftir,
þegar ég gekk framhjá þvi,
sem eftir var af Hótel Is-
landi voru þeir enn að berj-
ast við eldinn. Margir voru
eins og íshrönglar. Föt þeirra
og hár allt frosið.
Þegar ég kom aftur niður
í bæinn nokkrum klukku-
stundum síðar, voru margir
sömu slökkviliðsmennim-
ir enn að starfi sinu og sást
enginn munur á þeim og fyrr
um morguninn — nema ef
vera skyldi að töluvert meiri
ísing hafði hlaðizt utan á þá.