Morgunblaðið - 03.12.1972, Blaðsíða 5

MORGUtNBLAÐIÐ, SUiN'NUDAGUR 3. DESEMBER 1972
37

TÚEIST
GUÐMUNDUR EMILSSON
Kirkjubaejarklaustur, Jón
Hjartarson: Hér stendur auð ný
og mjög vel tækjum búin söng-
stofa, en enginn íinnst tóniist-
arkennarinn og senniiega
enginn í allri sýslunni.
Raufarhöfn, Angantýr Einars
son: Ég fullyrði að eng-
inn menntaður tónlistarkennari
er starfandi í aHri sýslunni.
Hólmavik, Vígþór Jörunds-
son: 1 þau þrettán ár, seim ég
hef starfað hér, mainnist ég þess
ekki að menntaður tónlist-
arkennari hafi nokkru sinni stig
ið fæti inn fyrir sýsluimörkin og
þvi síður kennt. Er það miður
því geysiiegur á'hugi er á tón-
iist, ekki síður hér en annars
staðar. Vöntun á kórstjómanda
hamlar ailri kórstarfsemi
o.s.frv. o.s.frv.
Neskaupstaður, Þórður Jó-
hannsson: Ég gizka á að á Aust-
fjörðum starfi ekki fleiri en þrír
eða fjórir menntaðir tónlistar-
kennarar, ef þeir eru þá svo
margir.
Sauðárkrókur, Eyþór Stefáns
son: Hvort hér vanti tónlistar-
kennara? Já sannariega.
Hér skortir söngkennara, organ
ísta, lúðrasveitarstjóra og hljóð
færakennara. Ekki skortir hins
vegar áhugasama nemendur. Það
hefur mikið verið reynt að fá
hingað kennara en ...
Bíldudalur, Pétur Bjarnason:
Hér uim sióðir hefur ekki sézt
tóniistarkennari í fjögur ár. Þar
aí leiðandi hefur engin tón
imennt verið kennd í skólum.
Vík í Mýrdal, Sigurlaug Gunn
arsdóttár: Hér starfar eng-
inn menntaður tónlistarkennari.
Grindavík, Ólafur R. Þorvarðs-
son: Hér hef ur engin tón-
mennt verið kennd í tíu ár a.m.k
Með tilkomu nýstofnaðs tón
skóia stendur þetta til bóta . .
Höfn í Hornafirði, Árni Stef
ánsson: Við barnaskólann kenn
iir fullorðinn maður börnunum
ljóð og lög og er það vel, jafn-
vel þótt hann sé ekki sérmennt
aður tónlistarkennari. Tónmennt
í miðskóla er engin, enda eng-
an kennara að fá. Nú er verið
að byggja sérstaka sönigstofu í
nýjuim skóla. En það er til lítils
ef enginn fæst kennarinn.
Patreksfförður, Jón Ó. Sig-
urðsson (tónlistarkennari): Því
miður er mér ékki Meift að
kenna tónmennt við bairna- og
gagnfræðaskólann hér á staðn
um því daglega biða min verk
efni á öðrum vettvangi (Jón
kennir kvölds og morgna um
fimmtíu nemendum hljóðfæra
leik við Tónskólann auk þess að
þjálfa þrjá kirkjukóra og gegna
starfi organista við sjö kirkjur
sýslunnar). Ekki veitti af
þrern tónlistarkennurum til
starfa í sýslunni auk min.
Ég innti Jón Nordal
skölastjóra Tónlistarskólans í
Reykjavik eftir þvi hvað ylli
kennaraskortinum í landinu
Jón, sem er manna fróðastur um
þessi efni, segir: „Þau þrettán
ár sem tónimenntakenn
anadeild hefur verið starfrækt
innan Tónlistarskólans (að til
hlutan menntamálaráðuneyt
isins) hefur það háð okbur mest
og gerir enn hvað kennaraefn
in sem sækja um skólavist hafa
yfirieitt takmarkaða undirbún
ingsmenntun í tónlist eða hæfni
til kennaranáms. Að loknum inn
tökuprófum hefur deildin
því sjaldnast verið fullsMpuð,
Það sem raunar ræður úrslitum
er algjört áhugaleysi tónlistar
nema á þessari starfsgrein enda
hefur hún ekld verið álit-
in freistandi starfsvettvangur
Af sömu orsökum hafa braut
skráðir tónmenntakennanar
margir hverjir leitað út fyrir
iandsteinana til framhaldsnáms
og sérhæft sig í hljóðfæraleáik
eða á öðrum sviðum og þvl
aldrei hafið kennslustörf svo
nokkru nemi (þ.e. almenn
kennslustörf).“
E)n með hvaða ráðum má auba
aðsókn að kennaradeild Tónlást
arskðlans?
Svar Alls engum, meðan ekk
ert er gert, til að gera störf tón
menntakennara eftirsóknarverð-
ari. Eins og málium hefur verið
háttað er engin námsgrein við-
liika hornreka og tónmennt. Eig
inlega hafa tónimenntakennarar
orðið að vera gæddir yfimárt-
úrulegri þolinmæði og seiglu til
að tolla í starfi. Margt kemur
til en fyrst og fremst aðstöðu-
leysi (aðstöðu til kennslu má
greina í ólika þætti, þ.e. kennslu
tæki, kennslutíma, kennslubæk-
ur og ýmsan ytri aðbúnað, svo
sem miðlunarstofnanir (söfn) og
svo framvegis. Ef við athugum
hvem þeirra skýrist myndin).
KENNSLUTÆKI
Eflaust finnst mörgum skóla-
stjóranum það virðingarvert veg
lyndi af sinni hálfu að fóma
heilii kennarastöðu í jafn
,óþarfa“ námsgrein og
tónmennt. Þar með þykjast þeir
einnig hafa keypt syndaaflausn
fyrir fullt og allt og hreinsað
sig af öllum ásökunum um að
bera ekki skyn á iistræn verð-
mæti og þar fram eftir götun-
um. En svo ódýr er aflausnin
ekki því tónmennt verður
hvorM kennd né nurnin án nauð
synlegustu kennslutækja. 1 ein-
um fjölmennasta skðla höfuð-
borgarsvæðisins er til dæmis
starfandi kennari, sem tjáði mér
að i tvö ár hefði hann kennt sitt
fag, án þess svo mikið sem að
hafa píanógarm sér til fullting-
is hvað þá heldur hljómflutnings
tæM. Þá sjaldan hann áræddi
að kvarta var svarað um hæl að
hann mætti þakka fyrir að tón-
mennt væri yfirleitt kennd við
Skólann, að kennarinn mætti
m.ö.o. prísa sig saslan fyrir stöð-
una og bugta sig og beygja i
hvert sinn er að honum væri rétt
tréspil eða tromima. Þvi miður er
þetta ekM einsdæmd þótt aðstað
an sé víðast hvar eitthvað
skárri. Skðlastjórar okkar, sem
flestir eru af „miMð lif-
andi skeifdngar ósköp“ kyinslóð
inni, eiga ákaflega erfitt með að
skilja að tónmennt sé nokkuð
aninað en vllkullegt húil'umhæ. 1
þeirra augum er þessi náms-
grein, þegar allt kemur til alls,
ekki nauðsynleg, ekki hagnýt
og kennsIutæM annarra náms-
greina þvi látin .sitja í fyrir-
rúmi þegar á reynir.
Persónulega vann ég það af-
rek siðastliðinn vetur að kenna
tónmennt við 9 skðlastofnanir,
bæði í Reykjavik og úti á landi.
Fyrirmyndar skólar að öðru
leyti en þvi að engimn þeirra
var búinn sérstákri tónkennslu
stofu frekar en aðrir skólar yf-
irieitt. Notazt var við hana-
bjálka, loftdausa kjallara og sam
komusali. Eiiíflega þurfti að
hlaupa eftir kennslutækjum í
allar áttir, ef viðkomandi skóli
bjó þá svo vel að eiga einhver,
og ekki ótitt að drösla þyrfti
níðþunigum píanóbáknum (fölsk
um) upp og niður og út um allt
að morgni hvers skóladags. Við
Slíkar aðstæður skynja kennar-
ar og nemendur að engin
áherzla er lögð á viðgang náms-
greinarinnar. Við slikar aðstæð-
ur næst eniginn ánamgur
og kennslan er allt að þvi verri
en erngin. 1 blaðagrein frá þvi i
vor segir: „að tónmennt hafi
hin'gað til verið óvinsælasta
skólagreinin". Ef satt er, hverju
sætir það? Eru tónmenntakenn-
arar áhugalausari en aimennt
gerist, eða er þeim fyrirmunað,
sökum skilnings- og aðstöðuleys
is, að sjá nokkurn árangur strits
sínis?
KF.NNSMTÍMI
í dag er tónmenmtakenmurum
ætluð ein kenniustund á vlku
Skólahljómsveit Kópavogs.
til að koma máld sinu á fram-
færi, þ.e. fjörutíu mínútur. Raun
verulega eru þessar f jörutíu min
útur aðeins þrjátiu, ef frá er
dreginn tíminn, sam óhjákvæmi-
lega fer í að koma nemendum
fyrir í kennslustofunni, kanna
timasókn o.s.frv. Til samanburð
ar má nefna að kennurum mynd
íðar, leikfdmi og handavinnu er
ætlaður helmingi lengri timd þ.e.
tvær kennSiustundir á viku. Það
bætir ekki úr skák að nemend-
ur þurfa yfirleitt að gera sér
sérstakar ferðir tdl að sækja
þessa einu kennslustund. Eins
og að líkum lætur mælist þetta
fyrirkomiulag illa fyrir meðal
nemenda og eykur sizt á vinsæld-
ir greinarinnar.
KENNSLUBÆKUR
Nær engar kennslubækur fyr
irfinnast í landinu og Mtið gert
mér vi'tanlega til að bæta úr
>ví. Notazt er við nokkrar úr-
eltar og samhengislausar bækuir,
svo sem Skólaljóðin gömHu, sem
eitt sinn þótti bragð að. Því má
bæta við að efcki ein einasta,
segi og skrifa ekfci ein einasta,
kennslu- eða nótnabók, hef-
ur verið gefin út á Islandi tdl
notkunar í gagnfræða- og mið-
Skólum landsins. Þær örfáu bæk
ur, sem til eru, eru ætlaðar
yngstu kynslóðinni og venjuiega
samdar af áhugasömum kennur-
um, sem hvorM hafa haft tíma,
aðstæður né fjánmagn til
að vanda útgáfu þeirra
sem skyldi. Hvernig hver ein
stök kennslustund teksit er því
algjörlega undir hugmyndafl'ugi
kennarans komið og aðstöðu
hans tii að viða að sér kennslu-
efni, en eins og sést ai eftir-
farandi er ekki auðhlaupið að
>ví.
MIÐLUNARSTOFNANIR
Binhver nauðsynleguistu hjálp
argögnin í tónmennt eru hljóm-
platan og hljómffluitniingstæMð.
Með einu handtaM má breyta
hversdagslegri kennsiustofu i
tónleiikasal eða óperuhús. 1 ná-
grannalöndum okkar, í bæjum
og borgum, eru yfirleitt starf
rækt hljómplötusöfn þar sem
kennarar geta nálgazt edinstakar
og sérstaMega útbúnar hljóm
piötur til notkunar við kennslu.
Er þessi þjónusta óspart notuð
enda verð á hljámplötum svo
hátt að ógjömingur er fyrir
hvern skóla að eiiga nema tak-
markað magn. 1 Reyikjavik, höf-
uðborg Islands, er ekkert um
talsvert hljóinplötusafn, ef frá
er talið hljómplötusafn Uppiýs
ingaþjónustu Bandarikjanna
Tónmenntakennurum er þvi
uppálagt að nota sínar eigin
hljómplötur, keyptar dýrum dóm
um. Nótnasafn fyrirfinnst ekki
heldiur og tómenntakennurum
er þvi nauðugur sá kostur að
grafa úr eigin fórum kómótur,
píanónótur, lúðrasvedtamótur,
flautunótur, almenn sönglög og
svo framvegis með misjöfnum ár
angri. Nótnaverzlun er engin, og
þó að leiitað væri með logandi
Ijósi um alla höfuðborgina vsari
ógjöriegt að finna í verzlunum
raddskrár frægustu verka tón
bókmenntanna, svo sem sinfóni
ur Beethovens, en það
er i sjálfu sér áffika fáránllegt og
ef ekM fyndist einták af Biblí-
unni i kristnu landi.
Það blandast nú vonandi eng-
um hugur um að það er fyrr-
greint aðstöðuleysi, sem háir tón
mennt og fælir um leið áhuga-
sama tónlistarnema frá þessari
námsbraut og starfi. Eðli-
lega hryllir þá við tilhugsun-
inni um að eyða beztu árum æv-
innar í svo vonlaust hálfkák.
Og þa.r við situr.
RAUNHÆFT GILDI
TÓNLIST ARN ÁMS
En hvað veldur? Stefán Edel-
stein skólastjóri Bamamúsikskól
ans skrifar: Tóniistin, hvort sem
á hana er litið sem skólafag eða
sem þjónustu við þjóðfélagið i
formi skipulegs tónleikahalds,
er enn álitin hálfgeirður miunað-
ur, sem við höfum ekki ráð á;
í bezta tílfeHi er hún látin ffljóta
með til að friða vonda samvizku
okkar. Þessi afstaða mótast að-
aliega af þeirri staðreynd að
þeir, sem við stjómtækán sitja
(skólayfirvöld, fjárveitinga-
valdið, opinberir stefnumótandi
aðilar o.s.frv.) hafa hvorki gert
sér grein fyrir því, i hverju hið
raunhæfa gildi tónlistarmennt-
unar liggur (sem e.t.v. ekki er
hægt að ætlast til heldur . . .)
né hafa þeir viljað leggja eyr-
un við ráðleggingum og kröfum
fagmanna um að betur sé búið
að listuni i skólakerfinu í heild.“
Og hverjar eru t.d. ráðteggimig
ar tónlistarmanna? Þær, að
hverju einasta skólabami lands
ins sé gefið tœkifsari til að iðka
tónlist sér til þroska og ánægju.
Bent er á fjöiþætt, jákvseð áihrif,
vitsmunaleg og tilfinnmgaleg ein
staMingnum sem félagsheildinni
til heilla. 1 hverju eru þessi já-
kvæðu áhrif fölgim? Stefán Ed-
elstein heldur áfram: „Á
síðustu árum hafa farið fram at
huganir og rannsófcnir, sem gefa
til kynma, að kerfisbundin og
vel skipulögð tóniistarkennsla
hafi í för með sér viss yfir-
færsluáhrif á önnur svið, sem
eru sameiginlegur grumdvöllur
fyrir allt náim.“
Það hefur m.ö.o. verið vísinda
lega sannað í seinnd tið að tón-
Hst á fylilega rétt á sér sem
námsgrein, ekki aðeins fyrir þá
sök að hún er burðarás félags-
Hfs, og ekM aðeins fyrir þá sök
að hún þroskar fegurðartilfinn-
ingu þeirra sem hennar njóta,
heldur einnig fyrir að þjálfa
eiribeitingarhæfni, minni og eift-
irtekt, undirstöður ails náms, á
heilbrigðan og óþvinigaðan hátt.
Og maður spyr sjálfan sig hvort
íslenzk æska hljóti ekki að fára
einhvers á mis. Vist er um það
að tónlistarmenntun á ekki að
vera séreign broddborgara,
ekki stöðutákn, heidur abuenn-
ingseign. Er hún ekM svarið við
mörgum óieystum félagsvanda-
málum skóla og uppalenda?
LOFSVERÐAR
FYRIRMVNDIR
Kem ég þá loks aftur að til-
efni þessara hugleiðimga.
Hversu megum við ekki þakka
það sem vel er gert.. Hversu meg-
uim við ekM t.a.m. þakka Bimi
Guðjónssyni Og bæjanstjóm
Kópavogs og fleirum fyrir að
stofna og stuðla að viðgan.gi
Skólahljómsveitar Kópavogs.
Með sameiginlegu átaki hefur
nú verið komlð á fót
tónlistaruppeldisstofnuin, sem
með tið og tíma mun bera ávöxt,
sem um munar. Ég leyffl mér fyr
ir hönd tónleikagesta í Kópa-
vogsbíói áð þakka þessu unga
upprennandi UstafóIM fyrir
ágætan tónlistarflutniinig og óska
því góðs gemgis I framtiðimni.
Mig langar einni'g í þessu sam-
bandi að geta artnarra tónleika
frá þvi í sumar, svipaðs eðiis.
Á ég þar við ágleyimarílega'n sam
sömg Stúlknakórs ÖldutúnsskóQa
(Hafnarfirði) undir stjóm Bgáls
FriðOeifssonar. Em mér sem öðr-
um, er í fersfeu minmd sú natni
og það Hstfengi, sem eirikenndi
tónleikana frá upphafi til emda.
Stuttu seinna bar þessi samrd
stúlknakór hróður Islands affla
leið til Túnis, þar sem hann tók
þátt í alþjóðlegu kóramóti váð
miMnn orðstir. Hvers er ekld
frjósanmr jarðvegur megnugur.
KRÖFUGANGAN
Fram til þessa hafa hamdahófs
kenmd vimmiubrögð íjárveiitimigia-
valdsins, þá sjaldam öWar
á þeim, miðað að þvi að
skreyta toppimn á annars krækl
ótbu tré. Við referum simfómáu-
hljómsveit með ærnum tilkoistn-
aði (heildarveltan er yfir 30
miHj. króna árlega) á sama tima
og tónlistarskóiar landsinis berj
ast i bökkum og bitast um þær
fátæMegu 12 mifllj. króna, er
hrökkva a-f borðum yfirvaldsins
þeim táfl styrktar. Við höfl<ium
stórkostlegar listahátíðir með til
heyrandi orðagjáílfri á sama tima
og afligjör vöntun er á nótna-
safni, hljómpiötusafni og nótma-
verzlum, svo ekki sé talað um
kemmaraskortimm í landiniu. Mót-
sagnimar eru fleiri og sýndar-
mennskan meiri, en ég læt hér
staðar nuimið í þeirri von að
kröfugöngunni vaxá fiskur um
hrygg þannig að hin „óréttfláta,
óáþreifanlega forsjón, sem öfllu
ræður en ekkert gerir“ sjáá sátt
óvænna.
Nýtt - Nýtt
ITALSKAR ANGORAPEYSUR
ULLARPEYSUR - DRALONPEYSUR
BLÚSSUR FRA SVISS.
GLUGGINN, Laugavegi 49.