Morgunblaðið - 06.02.1973, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. FEBRÚAR 1973
Félag íslenzkra iðnrekenda 40 ára
FÉLAG íslenzkra iðnrekenda verður 40 ára í
dag. Félagið var stofnað 6. febrúar 1933. Fyrsti
formaður þess var Sigurjón Pétursson á Ála-
fossi, en aðrir formenn hafa verið Kristján Jó-
hann Kristjánsson, Sveinn Valfells og núverandi
formaður, Gunnar J. Friðriksson. Stofnendur
félagsins voru 14 og eru sjö þeirra enn á lífi.
Haftastefnan var
iðnaðinum mestur
fjötur um fót
— Rætt við Gunnar J. Friðriks-
son, formann F.Í.I.
Gunnar J. Friðrf^ison, for-
maður Félags íslenzkra iðn-
rekenda sagði m.a. er blaðið
ræddi við hann í tilefni af af-
mæli F.I.I.:
Á tímamótum sem þessum
er eðlilegt að horft sé um öxl
og reynt að gera sér grein
fyrir hvað áunnizt hefur og
þá jafnframt hvert gildi sam-
tök sem Félag íslenzkra iðn-
rekenda hafa fyrir fé-
lagsmenn sína og hvaða áhrif
þau hafa haft á þróun iðnað-
ar á íslandi.
Félagið hefur að sjálf-
sögðu haft mikil samskipti
við þær rikisstjórnir, sem við
völd hafa verið, hverju sinni.
Eins og gefur að skilja hef-
ur ekki tekizt að fá öllu því
framfylgt, sem félagið hefur
borið upp. Fyrst framan af
voru iðnaðarmál ekki talin
það mikilvæg, að ástæða væri
talin til þess, að helga þeim
sérstakt ráðuneyti.
Að því kom þó, að iðnaðar-
málin voru talin mikilvægari.
Það var árið 1957, sem þá-
verandi iðnaðarráðherra,
Gylfi Þ. Gislason, fór að
skrifa allt, sem fjallaði um
iðnaðarmál, í nafni iðnaðar-
málaráðuneytis. Þegar sett
voru lög um Stjórnarráð ís-
lands árið 1969, beitti þáver-
andi iðnaðarráðherra, Jó-
hann Hafstein, sér fyrir því,
að stofnsett var sérstakt iðn-
aðarráðuneyti.
Þau mál, sem voru helztu
viðfangsefni félagsins á
fyrstu árunum og tóku mest-
an tíma, voru annars vegar
kaup- og kjarasamning'ar við
Iðju, félag verksmiðjufólks í
Reykjavík og hins vegar
þrotlaus barátta við stjórn-
völd og opinberar stofnanir
vegna hafta, tolla, skatta og
síðar verðlagsmála.
Sú barátta hefur nú staðið
linnulaust í þessi 40 ár og
stendur enn og ekki sér fyr-
ir endann á henni.
HÖFT OG KVRRSTAÐA
Allt frá upphafi félagsins
og til ársins 1960 var allur
innflutningur að meira eða
minna leyti háður leyfum.
Baráttan stóð við stofn-
un, sem að vísu skipti nokkr
um sinnum um nöfn en mun
þó sennilega hafa orðið óvin
sælust undir nafninu Fjár-
hagsráð. Það dró þó nokkuð
úr hinum neikvæðu áhrifum
þessarar stofnunar gagnvart
iðnaðinum, þegar fram-
kvæmdastjóri félagsins, Páll
S. Pálsson, tók sæti i stjórn
hennar fyrst sem vara-
maður og síðar sem aðalmað-
ur. Það má segja að allt hafta
tímabilið, að undanskild-
um stríðstímanum, þegar
nokkuð losnaði um, hafi ver-
ið samfelld eyðimerkurganga
fyrir islenzkan iðnað. Iðrv».ð-
inum var haldið i algjöru
svelti um kaup á nauðsynleg
um hráefnum, vélum og bygg
ingu verksmiðjuhúsa. Hæfi-
leikar manna til þess að fram
leíða góða vöru eða hafa
góða stjórn á sínum fyrir-
tækjum fengu ekki að njóta
sín undir þessu kerfi heidur
vegnaði þeim bezt, sem mesta
hæfileika höfðu til þess að
laga sig að þessum kringum-
stæðum og lærðu að spila á
kerfið, ef svo má segja. Þess-
ari haftastefnu má kenna um
að allt frá stríðslokum og
fram til ársins 1960 var um
að ræða nær algera kyrr-
stöðu í þróun iðnaðar á Is-
landi og tel ég að þar sé að
finna meginorsök þess, að iðn
aður á íslandi er af ýmsum
talinn vera allt að 10 árum
á eftir í þróun, ef borið er
saman við iðnað hinna Norð-
urlandanna.
VERÐLAGSÁKVÆÐI og
hAir tollar
Einn angi af þessari hafta
stefnu er verðlagsákvæði og
verðstöðvun og þau afskipti,
sem iðnaðurinn verður að
Núverandi stjóm Félags is-
lenzkra iðnrekenda. Talið frá
vinstri: Haukur Eggertsson,
Björn Guðmundsson, Davíð
Scheving Thorsteinsson,
Gunnar J. Friðriksson, for-
maður, Pétur Pétursson,
Björn Þorláksson og Kristinn
Guðjónsson. — Á veggnum
eru málverk af þremur fyrr-
verandi formönnum féiags-
ins.
sæta enn í dag, af hálfu op-
inberrar stofnunar, um verð-
lagningu vöru sinnar. Þessar
hömlur hafa, ekki síður en
innflutningshöftin, lamandi
áhrif á þróun iðnaðar.
Af hálfu félagsins var einn
ig mikil vinna lögð í það að
reyna að fá lagfæringu á toll
skránni. Tollar á hráefnum
og vélum hafa alla tið frá
stofnun félagsins verið mjög
F.Í.I. átti að vekja
þjóðina til skilnings
á gildi iðnaðarins
— Rætt við Svein Valfells,
fyrrv. formann félagsins
— Félag íslenzkra iðnrek-
enda var stofnað 6. febrúar
1933, sagði Sveinn, er Mbl.
ræddi við hann í tilefni af
40 ára afmæli félagsins. —
Að stofnun þess stóðu for-
ystumenn í hinum ýmsu grein
um iðnaðarins. Oft var búið
að ræða um það áður en til
endanlegrar stofnunar þess
kom, að koma þyrfti á fót
slíku félagi. — Það, sem rak
endahnútinn á félagsstofnun
ina, var það viðhorf, að far-
ið var að Mta á þá, sem störf-
uðu í þessari atvmnugrein
sem eina stétt og þar með
kom þörfin fyrir það, að þess
ir aðilar kæmu fram sem einn
samningsaðili í launadeil-
um en ekki væri ver-
ið að semja við þá hvern út
af fyrir sig.
Aðilum að félaginu fjölg-
aði, eftir að samtökin höfðu
verið stofnuð, því að menn
sáu það fljótt, að þau verk-
efni voru mörg, sem bezt var
að vinna á félagslegum
grundvelli. Viðskiptakreppan
mikla, sem gekk yfir allan
heim eftir 1930, hafði i för
með sér mikið verðfall á is-
lenzkum útflutningsvörum og
mikinn gjaldeyrisskort af
þeim sökum. Jafnframt óx at-
vinnuleysið í kaupstöðum
landsins mjög mikið.
Ýmsir, sem höfðu skilning á
þessu ástandi, sáu að þjóð-
inni myndi verða það mjög í
hag að geta nýtt þenn-
an mikla vinnukraft og
reyna að vinna eitthvað af
þeim vörum í landinu, sem áð
ur voru fluttar inn fullunn-
ar. Það hafði þann tvíþætta
tilgang að verðnýta starfs-
krafta atvinnulauss fólks i
landinu og spara gjaldeyri
fyrir sams konar vinnu, sem
unnin væri erlendis.
Þetta ýtti mjög undir menn
til þess að hefjast handa um
framkvæmdir á ýmsum svið-
um og vegna þess að flest-
ar nýjungar eiga gjarnan erf
itt uppdráttar, þá varð það
eitt af mikilvægustu viðfangs
efnum félagsins að vekja
þjóðina dl skilnings á þjóð-
hagslegu gildi þessarar starf-
semi.
Sjálfur hafði ég annazt inn
kaup erlendis á ýmsum teg-
undum fatnaðar og kynnt
mér framleiðsluhætti þar.
Gerði ég mér þá grein fyrir
því, að margt mætti vinna á ís
landi til hagsbóta fófkinu
sjálfu, og þegar kreppan
skall á með sínum afleiðing-
um, sá ég, að nú var tækifær-
ið til þess að reyna þetta.
Það var helzta hvöt mín til
þess að snúa mér að iðnaði,
en ekki að hann stæði mér
nær en aðrar atvinnu'greinar.
Fyrsta skrifstofa Félags
ísl. iðnrekenda var til húsa
í kjallaraherbergi í bakhúsi
í Bankastræti og var hún op
in tvisvar í viku, 2—3 tíma
í senn. Það var því mikill
munur á þeim húsakynnum
og þeim ágætu húsakynnum,
sem félagið hefur nú í Iðnað-
arbankahúsinu. Það var við
ærin verkefni að glíma en við
teljum, að það, sem áunnizt
hefur, hafi allt verið til þjóð-
hagslegra bóta.
Eitt örðugasta vandamálið
var að fá fjármagn til þeirra
framkvæmda, sem menn
höfðu áhuga á. Ástæðan var
tregða lánastofnana landsins
við að viðurkenna giidi þess
arar atvinnugreinar. Einmitt
þess vegna var ráðizt i að
snúa sér beint til fólksins og
koma á fót lánastofnun, sem
þjónaði þeim tilgangi að afla
iðnaðinum lánsfjár. Iðnað-
arbankinn var stofnaður
1953. Hann hefur ekki bara
verið ómetanleg lyftistöng
fyrir iðnaðinn í landinu
vegna eigin starfs, heldur hef
ur hann með samkeppni sinni
einnig opnað augu annarra
lánastofnana fyrir gildi iðn-
aðarins.
Verkleg menntun þjóðar-
innar hefur farið stórbatn-
andi á þessu tímabili. Heill
herskari ungra manna hefur
á undanfömum árum aflað
sér mikillar og góðrar tækni
menntunar hér heima og er-
lendis, þannig að það lofar
mjög góðu urn framtíðína, en
við eigum eftir langa leið
ófarna til þess að geta náð
leikni og afkastagetu eldri
iðnaðarþjóða.
Róm var ekki byggð á ein-
um degi. Eins og ísilending-
ar hafa stundað fiskveiðar
öldum saman, þá hafa sumar
þjóðir lagt stund á iðnað kyn
slóðum saman og það tekur
langan tíma að standa jafn-
fætis þeim, rétt eins og þess-
ar þjóðir myndu varla verða
ötulir fiskimenn í fyrstu kyn
slóð.
Sá iðnaður í landinu, sem
bezt hefur náð sér á strik,
er sá, sem starfar í tengslum
við náttúrlegar aðstæður hér
— það er að segja að hrá-
efnin eru fyrir hendi — eins
og vinnsla ullar og skinna
svo og hvers konar vinnsla
matvæla úr sjávarafurðum.
Með bættri flutningatækni
og meðfylgjandi lækkandi
flutningskostnaði, þá er það
ekki goðgá að ætla, að við
getum í vaxandi mæli flutt
inn erlent hráefni til vinnsiu
hér en til sölu á erlendum
markaði. Slíkt gæti hvort
heldur orðið sem sérstakt ís-
lenzkt framtak eða i sam
vinnu við erlenda aðila, sem
dreifðu slikri framleiðslu í
sínum löndum.
Ég vona, að það verði allt-
af til menn á ísiandi, sem
hafa þann kjark og þá hug-
kvæmni til brunns að bera,
er þarf til þess að leysa öll
þau vandamál, sem upp
kunna að koma á hverjum
tíma og eru fylgifiskar
allra framfara. Þá mun ís-
lenzkum iðnaði og þjóðinni í
heild farnast vel, sagði
Sveinn Valfells að lok«m.