Morgunblaðið - 06.02.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. FEBRUAR 1973
17
Umræður i sænska þinginu:
Ríkiseinokun á
útvarpi afnumin?
Stokkhólmsbréf
frá Hrafni Gunnlaugssyni
AÐ undanförnu hafa farið fram mikl-
ar umræður um það i sænska þinginu
hvort rétt sé og tímabært að afnema
einokun rikisins á útvarpi og sjón-
varpi. Helzti upphafsmaður þessara
umræðna er inn ágæti ri'thöfundur
Per Olof Sundman, sem á sjálfur
sæti i útvarpsráði en hann er jafn-
framt þingmaður sænska Miðflokks
ins. Sundman hefur lýst yfir þeirri
skoðun sinni, að tíimi sé till kominn
að athuga hvort rétt sé að afnema
einokun ríkisins á þessum fjölmiðl-
um, þar sem þeir séu löngu staðnað-
ir í gamatgrónu formi og
breyttar þjóðfélagsaðstæður skapi
möguleika á miktu fjölþættari
og áhugaverðari rekstri slí'kra fjöl-
miðla. Þá hefur Sundmann ráðizt
harkalega á sænska sjónyarpið og
útvarpið, fyrir slappleika og and-
legan ræfiidóm. Sundman segir, að
það samband sem áður hafi verið
nauðsynlegt milli þessara fjölmiðla
og ríkisiins, sé nú löngu úrelt, og ætti
að hverfa úr sögunni í lýðræði'sþjóð
félögum.
Þess má geta hér til gamans að út-
reikningar benda til að rekstur ltít-
ifflar útvarpsstöðvar sem næði
til meirihluta Svía yrði ódýrari en
rekstur dagblaðs af minnstu gerð.
Tækninni hefur fleygt svo fram á
undanförnum árum, að útvarpsrekst-
ur er aliur annar í dag en fyrir ára
tugum.
Athyglisverðast við þessar umræð
ur er það, að Sundmann hefur feng-
ið til liðs við sig Jan-Erik Wi'kström
sem á sæti í útvarpsráðinu sænska,
og er auk þess þingmaður fyrir Folk-
partiet.
Þessir tveir þingmenn hafa nú haf-
ilð samei'ginlega baráttu, og ásaka
sjónvarpið fyrir „hugmyndaleysi
í málflutningi og s-kort á frumleika
í dagskrárgerð — apahátturinn sé
þar allsráðandii".
Ef l'i.tið er til baka kemur i ljós
að í greinagerð þingsins frá 1966 var
gert ráð fyrir, að með því að hafa
tvöfaldar sjónvarpsútsendingar
(tvær rásir) skapaðist samikeppnis-
grundvölQur, sem hefði jákvæð áihrilf
á efnisval og flutning. Að áliti þing-
ma.nnanna hefur þetta ekki gerzt,
heldur éta rásirnar hverja tugguna
upp eftir annarri.
Gagnrýni á útvarpið hefur vald-
ið meiri blaðaskriifum hér í Sviþjóð
en flest önnuf menningarmál í ára-
raðiir. Sýnist sdtt hverjum, en aug-
ljóst er að aimennur áhugi er rikj-
andi á þvi að gefa útvarpsflutning
frjátean. Þeir sem mæla helzt á móti,
eru auðvitað kommúnistar og önnur
afturhaldsöfi.
Stefna þingmannanna tveggja er
auðvitað sú að einhvern tíma í fram-
tiðinni verði útvarp og síðar sjón-
varpsrekstur öilum frjális, og hann
þá væntanlega háður sömu réttarregl
um og biaðaútgáfa. Til að byrja með
hafa þeir lagt fram tviliðaða tillögu
varðandv sjónvarpið, sem' er á þessa
leið:
1. Stofnað verði algerlega sjáltf-
stætt félag serri sjái um rekstur ann-
arrar sjónvarpsrásarinnar. Fyrirtæk
ið iiúti eigin stjóm, en njóti rikis-
styrks og megi innheimta afnota-
gjöid.
2. Dreifing fjöimiðlanna. Rek-
iin verði sjónvarpsrás sem kaupir til
búi'ð utanaðkomandi efni frá eins kon
ar dótturfyrirtækjum. Þessi
sjónvarpsrás á ekki að framleiða dag
skrárliði sjálf, en sér eingöngu um
innkaup á efni og raðar því niður
tii útsendingar.
Að síðustu hafa þingmenniirnir bor
ið fram tillögu i þinginu um stofn-
un nefndar, sem vinni að uppkasti
að riýjum útvarpslögum í Ijósi þeirra
umræðna er verið hafa á döfinni.
Er gert ráð fynir að nefndin skili
áliti innan tveggja ára,
Á síðustu árum hefur tækninni
fleygt fram á sviði útvarps og sjón-
varps. Það er því ekki siður na.uð-
synlegt fyrir okkur íslendinga
að endursikoða þessi mál. Auðvitað
verða menn að sníða sér stakk eftir
vexti, en hins vegar mæíir fátt á móti
því að gefa útvarpsrekstur frjálsan
á íslandi, þó sjónvarp verði að sjáltf-
sögðu enn um sinn í höndum ríkis-
ins. Ástæðulaust er að óttast einok-
un einkaaðilja á útvarpsrekstri ef
rétt er haldið á spöðunum. Verði rík
i'sei'nokun útvarps afnumin má setja
lög þess efnis að ekki komi til ein-
okunar éinkaaðiila. Rekstur sjáLf-
stæðra útvarpsstöðva hlýtur tvimæla
laust að byggjast að mikiu leyti á
auiglýsingum og þá er sú hætta fyrir
hendi að fjársterkir aðiljar sitji ein-
i'r að kökunni. Þetta má koma i veg
fyrir með háum auglýsiiigaskatti er
rynni í sérstakan sjóð, sem veitt
yrði úr ti'l hinna ól'íku ’ út-
varpsstöðva, eftir efni og ástæðum.
Þá er eiinnig hugsanlegt að rikið inn
heimti ákveðinn nefskatt til útvarps-
rekstiurs er yrði síðan skipt milli
stöðvanna. Þetta er síður fráleift, ef
haft er i huga að dagblöðin njóita nú
rikisstyrks.
1 dag þykir sjáltfsagt að hver og
einn fái að gefa út dagblað eða tSima
rit, sé ákveðnum reglum fylgt. Hið
sama ætti að gi'lda um útvarp. Tæknt
nútiimans gerir útvarpsrekstur auð-
veldari en blaðaútgáfu og hvers
vegna þá að hafa ríkiseimokun? Því
miður bindur oft vaninn menn í báða
skó, en yrðu ekki sumir skrít.nir á
svipinn ef rikinu einu yrði heimi'iuð
blaðaútgáfa? Það er knýja.ndi spurn
ing, hvort þeir aðiljar og stjórnmála-
samitiök er barizt hafa harðast fyrir
skoðanafreísi á íslandi, eigi ekki að
taka upp frjálst útivarp á stefnuskrá
sína.
Skemmtiferd á Stórhöfða:
Engin aska
á öllum
suðurhluta
Heimaeyjar
Frá Árna Johnsen, vísu ófá vikurtonnin, sem
Vestmannaeyjuin á föstu- þarf að flytja úr bænum, en
dag. til þeirra hluta eru stórir vöru
ÞAÐ er ekki allt jafnsvart í bíl'ar og mikilvirk ámoksturs-
Eyjum um þessar miundir. tæki. Vonandi verður þess
Fyrir utan þau 100 hús, sem ekki langt að biða að tugir
eru meira og minna skemmd, slíkra tækja a.m.k. verði flutt
bmnnin eða hulin ösku er hingað til Eyja, svo að hreins
ástand bæjarins í heild miklu un bæjarins geti hafizt.
betra en maður skyldi ætla að Við brugðum okkur suður
ókönnuðu máli. Það eru að á Stórhöfða í dag í björtu og
Oddur á Lyngfelli með hænsni sin í di-áttarvagninum.
góðu veðri. Strax og komið
var upp að Hivild var askan
að fjara út og við Olnboga var
aðeins grátt í rót. Ef vikur-
safn eykst ekki meira þar,
munu öll túnin á suðureynni
koma grösug að vanda undan
vetrinum. Það var satt að
segja aldeiiis hressandi að
koma suður á Eyju. V.ð stöldr
uðurn við í Suður-Garði, þar
hefur ekkert'verið hreyft og
á ekki að hreyfa, enda búast
þau hjónin þar, að þess verði
ekki langt að bíða, að það
verði farið að skerpa undir
könnunni áð vanda. Þar stóð
kleinubakki á borðinu okkur
til mik ll'ar ánægju.
Hjá Steinsstöðum hitt-
um við Odd á LyngfeHi.
Hann var á dráttarvélinni og
með heyvagninn fullan af pút-
um, 1000 stk., sem átti að
flytja flugleiðis og sjóleiðis til
Reykjavíkur. Þeir tfeðgar
höfðu femg ð fjósið á Vítfils-
stöðum fyrir púturnar. 1100
höfðu þeir fliutt fyrir nokkr-
um döigwm, en tæplega 1000
af þeim köfnuðu í lest báts.in's,
sem flutti þær. Þetta var á
fyrstu dögum gossins, þegar
kapp réð meira en forsjálni.
Oddur var hinn versti yfir því
að þurfa að flytja púturnar.
,,En,“ sagði hann, „við erum
alveg orðnir fóðurlausir."
Hann hafði sk lið eftir 2 pút-
ur og 2 hana í hænsnabúinu.
„Þétta eru tvær ágætar
álegupútur," sagði Oddur,
„og þær verða þá klárar, þeg-
ar búskapurinn hefst aftur.
Og ekki er vert að hafa þær
hanalausar.“
Iívergi á þessu svæði sést
vikurmoii. Og Breiðabakki
var eins og á vordegi. Við fór
um upp á Stórhöfða, þaðan
gátum við mælt, að nýja eld-
kei'an er u. þ. b. 65— 75 m
há. Það var að vísu gjóla og
og Lundinn er ekki kominn
ennþá. En við nutum þess að
setjast í grasið og horfa yfir
Eyjarnar, jökuiinn og frá
Stórhötfða séð, var gosið ekki
mikið að sjá. Nýja eldkeilan
hvarf á bak við Helgafell, það
var aðeins reykur undan aust-
urjaðrinum, enda hetfur eld-
gosið minnkað miklð síðustu
daga og engan v kur sent fm
sér svo að orð sé á gerandi.
En það biðu nóg verkefni í
bænum, skemmtiferðinni út í
Stórhöfða var lokið. Það þarf
ekki að taka til hendinni þatr
til þess að fá rétta litinn á
eyjarnar, en þeim mun frekar
í bænum.