Morgunblaðið - 12.05.1973, Qupperneq 14

14
MOR.GUNBT.AE>IÐ. LAUGARDAGUR 12. MAl 1973
Dr. Bjarni Jónsson yfirlæknir:
Hugsanir út af grein borgar-
læknis um hj úkrunardeildir
Dr. J6n Sigurðsson, borgar-
læknir, skrifar grein í Morgun-
blaðið þ. 5. þ. m. Er þessari
grein væntanlega ætlað að
skýra viðhorf heilbrigðisyfir-
vaWa Reykjavikur til spítala-
mála og þá fyrst og fremst
þarfa lianglegusj úklánga, en
vandamál þeirra hafa nú verið
lítillega til umræðu í fyrsta
síkipti á opinberuim vettvaingi
svo mér sé kunmugt. Segir
borgarlæknir réttilega, að allir
séu sammála um, að það sé
eitt mesta vamdamáiið í heil-
brigðismálium Reykjavfkur.
Borgariæknir spyr: „Af
hverju vamtar þá þessar deild-
ir?“ Og hann svarar: „Orsökin
er of lítil fjárveiting til spítala-
byggimga." f>etta er skýrt og
afdráttarlaust. Fj ármátastj órn -
ir ríkis og borgar skammta
ákveðna fjárhæð til bygginga
sjúkrahúsa. Ef hún ekiki hrekk-
ur fyrir þörfum — þá það.
Útgjöld ríkis og borgar eru
fjölþætt, þar er i mörg hom
að l'ífca og sýnist ekki öllium
eitt hvað kalli mest að. Þó trúi
ég, að margt megi frekar sitja
á hakanum en heilibrigðismál.
Vér skulium vera minmug
þess, að stjómvöld þjóðarimnar
eru ekki herrar hennar, heldur
þjónar, kosnir af alþýðu manna
til þess að stjóma sameignar-
fyrirtækiniu ísliandi, eftir þvi
sem geta þeirra frekast leyfir
og samvizkan býður þeim.
Heiibrigðisyfirvöld eru engin
undantekniing frá þessari reglu.
Þeim ber að nýta það fé, sem
þeim er Skammtað þann veg,
að það verði sem flestum lands-
búum til mestrar hagsældar.
Flestir í Reykjavik vita, að
hér er spítalaskortur. Nú eru
— þ. 8. þ. m. — á biðMsta á
Landakotsspítala einum, 419
sjúfciingar.
Væntanlega er ástandið líkt
á hinum spítöiunum tveimur,
Landspítala og Borgarspítala.
1 útvarpsþætti þ. 29. apríl sl.,
kom fram, að iangt á annað
hundrað sjúklinga iigg.ja í þess-
um spítölum, sem gætu eins
vel verið annars staðar. Það
gefur þvi auga leið, að eitt-
hvað þarf að gera til þess að
bæta úr spitalaskortinum og
ailt er komið í eindaga með
það. Þar sýnist mér vera um
tvær leiðir að velja. Önnur er
sú að stækka einn eða fleiri af
spítölunum þremur í Reykjavík
í sömu veru og nú er, og er
þá ekki aðeins um að ræða
sjúkradeildir, heldur þarf Mka
að bæta við miklu af „stoð-
Geildum". Það kostar mikið fé
bæði í byggingu og refestri.
Hin leiðin er að byggja hjúkr-
unarspítaia, sem ekki kostar
nema brot af hinum í byggingu
og má reka fyrir minna en
þriðjung, miðað við dýru spít-
alana.
1 greinarkomi í Morgunblað-
inu þ. 3. marz, benti ég á þessa
leið.
Nú segir borgarlæknir í grein
sinni, að þessu reikningsdæmi
mínu hafi verið haldið nokkuð
á loft „og vantar þó alveg for-
sendur fyrir dæminu. Kostnað-
ur af 100 rúma hjúkrunardeild,
sem reist yrði, kæmi ekki fram
sem spamaður, heldur mundi
kostnaður af henni bætast of-
an á þann sjúkrahúskostnað
sem fyrir er. Spítalamár, sem
starfræktir eru, myndu reknir
áfram með sama rúmafjölda
og ekki minni tilkostnaði".
Að „forsendur skorti" þýðir,
að ég hafi farið með fleipur og
vil ég ekki uma því.
Mér er næst að halda að
borgarliæknir hafi ekki lesið
grein mína til enda. I næst
síðustu málsgrein hennar segir
svo: „Nú ber ekkii að skilja
orð mín svo, að ég haldi að
þetta sé fundið fé. Að sjál'f-
sögðu yrðu spítaiamir þrír
rekinir áfram með sama rúma-
fjölda. En mér sýnist þetta
(þ. e. bygging hjúkrunarspít-
ala) vera einfaldasta, fljót-
virkasta og langódýrasta leið-
in til þests að bæta úr spítala-
skortinum nú og nokkuð fram
í tímann." Ég held þá ekki, að
útgjöldin yrðu færri krónur í
heild. SpítalamálMn krefjast
lausnar. Með byggingu hjúkr-
unardeilda má í raun stækka
spítaliama um langt á annað
hundrað rúm íyrir lítinn hliuta
af því, sem kostar að stækka
spitaiama sjálfa, með öliiu sem
þar til heyrir. Mér firanst þá
þetta vera spamaður og hann
ekki lltill. Hitt er svo annað
mál, að sá spamaður er fuli-
kominn að hafast ekkert að, en
hvort landsfólkið sættir sig við
það er annað mál.
Enn segir borgariækndr:
„Forsendur fyrir útreikningum
eru þær, að til standi að byggja
dýrar legudeildir með miiklium
liegukostnaði (i stað ódýrari
hjúkrunardeilda), en dýrar
legudeildir em aBs ekki fyrir-
hugaðar og forsendur dæmis-
ins því engar.“
Ég hefi fregnað, að af 180
rúmum í fyrirhugaðri B-álmu
Borgarspitaíians, hafi 120 verið
ætluð fyrir bráða sjúkdóma.
í Morgunblaðinu 24. marz sl.
er frásögn af borgarstjómar-
fundi þ. 15. marz. Þar er haft
eftir formannd heilbrigðisráðs
borgarinraar: „Ég tel þvi, að ef
velja ætti á miM B- og G-álmu,
þá yrði G-álman að hafa for-
gang, þvi án hemmar verður B-
álman ekki rekin. Væri fjár-
magnsþörfinni aftur á móti
fullnægt, mætti byggja báðar
í einu, en til þess þarf senni-
liega 1500 milljónár." Mér finnst
þetta dýrar deildir og stangast
þá á ummæíi borgarlæknis og
formanns heilbrigðisráðs borg-
arinnar.
En sé það ofam á hjá heil-
brigðisyfirvöldum borgarinnar
nú að byggja eigi hjúkmnar-
deildir, ódýrar í byggingu og
rekstri og hraða beri fram-
kvæmdum, svo sem unnt er, þá
gleðst ég yfir þeim málalokum.
Nokkru síðar seg'r í grein
borgarlæknis: „Við uppbygg-
ingu í sjúkrahúsmálum hér i
borg síðusitu tvo áratuigina,
sem báðir niefndir læknar (þ.e.
Friðrik Einarsson og Bjami
Jórasson) hafa verið virkir
þátttakendur í, hafa hjúkrun-
ardeildir verið liátnar sitja um
of á hakanum fyrir deildum,
sem ætlaðar eru sjúklingum
með bráða sjúkdóma."
Dr. Friðrik Einarssom mun
hafa átt sæti í byggingameínd
eða undirbúningsnefnd fyrir
Borgarspítala. Hverjar hafa
verið tiliögur hans þar eða
hvórjar þeirra hafa náð fram
að ganga, er mér alisendis
ókunnugt. Hitt er mér fuil-
kunnugt, að ég hefi aldrei
komið nálægt áætlanagerð um
spítaJiaþörf, endia aldrei orðað
við mig. Ég á þvi engan þátt
í því, sem gert hefir verið í
spítalamálum borgarinnar. Ber
ekki að þakka mér það sem
gott er og vil ég þá heldur ekki
láta eigna mér það sem miður
fer.
Borgarliæknir segir: „Skömmu
eftir að byggmgarframkvæmd-
ir við Borgarspítaianin hófust
árið 1953, var farið að undir-
búa nýbyggingar við Landspít-
ala og nokikru síðar við Landa-
kotsspítala." Og enn segir
hann: „Þrjú sjúkrahús i
Reykjavík stóðu nú í byggingu
samtímis og fyrir sams konar
sjúkradeildir og hlaut það að
dreifa fjármagni tiil þessara
mália og tefja framkvæmdir."
Nýbyggingar við Landspít-
ala voru stækkun á sjúkrahús-
irau og sýnist nú ekiki hafa
verið vaniþörf á þeirri stækikiun.
Fé tid Landspífcaia og Borgar-
spítala kom frá opimberum að-
ilurn og má þá ætla að það
hafi dreift fjármagni og tafið
framkvæmdir, að heilbrigðis-
yfirvöld ríkis og bæjar gátu
ekki komið sér saman um það,
sem hagkvæmast var fyrir
fóllkið í landinu. Hvað bar á
mil'li um skynsamdega lausn,
hefir mér vitaralega aldrei verið
látið uppi.
Af byggingu Landakotsspít-
aia er al'lt önnur saga og er
hún það kunn yfirmanmi heil-
brigðismála Reykjavikurborg-
ar, að ekki þarf hann að nefna
hana í sömu andrá og hina
spítalana tvo.
Saga St. JósefsspítaJa er fá-
um kunn. Ailir Reykvikingar
vita, að á Landakotshæð stend-
ur stór spítaii. Hann rúmar nú
u. þ. b. 190 sjúklinga. Elztu
menn muna ekki leragra en að
þar hafi verið sjúkrahús og ölil-
um finnst það sjálfsagt. En hef
ir nokkur lieitt huga að þvi
hvort það sé svo sjálfsagt?
Kannski er ekki úr vegi að
rifja upp í örfáum orðum sögu
þessa spítaia, sem er eirastæð í
íslenzkum heilbrigðismálum og
þó víðar veeri leitað. Það er
saga af nokkrum sjálfboðalið-
um, sem hafa notað alla starfs-
orku sína og þekkiragu til þess
að Islendingar gætu fengið við-
hlítandi spítalaþjónustu. Hefði
þeirra ekki notið við, væru
spítalamál landsins i öngþveiti
og hefðu verið það í sjö ára-
tugi. Launin, sem hafa komið
fyrir þetta starf, eru nauð-
þurftir, stundum stirfni yfir-
valda, stunduim svikin loforð.
1901 lá fyrir Alþingi frum-
varp um 24 rúma landsspítala
og átti hamn að kosta 118 þús.
krónur eða nærri 5000 krónur
á rúm. Hafði staðið í lands-
stjóminni í hálfa öld að koma
upp spítala. Bauðst þá systra-
regla heilags Jósefs til þess
að byggja spítala, eftir kröfum
kennara Læknaskólans, ekki
minni en 35 rúm og gæti farið
þar fram kennsla læknaniema.
Jafnframt fóru systumar þess
á lieit að fá 60.000,00 króna lán
með 6% vöxtum, sem greiddist
upp á 28 árum og 3.000,00
krónia styrk á ári til rekstrar
spítalans. Þessu var vel tekið og
f járhagsnefnd Alþingis mæiti
með lánsbeiðninni og var örlát-
ari á styrkiran, sem hún mælti
með að yrði 4.000,00 krónur á
ári. En Al'þingi sló tvær fliugur
í einu höggi, felldi landsspítala-
frumvarpið og synjaði láns-
beiðni og styrk. Systumar
byggðu samt. Þær byrjuðu á
byggingunni í april 1902 og í
október sama ár, stóð fullgerð-
ur 40 rúma spítali á Landa-
kotsihæð og hafði hann kostað
80.000,00 króraur eða % af því,
sem lamdsspítali átti þá að
Bjarni Jónsson.
kosta fyrir hvert rúm. Var
þetta eini kennsluspitali iamds-
imis í 28 ár. Síðan hefir smám
saman verið aukið við spital-
arnn, 1933—1935 var vesturálm-
an byggð og 1956 var byrjað
á austurálmu spítalans, en það
er sú bygging, sem borgar-
iæknir víkur að.
Timburhúsið, sem reist var
1902 og var þá fullframbæri-
legl, eins og Íesa má í blöðum
frá þeim tima, var, þegar hér
var komið, orðið algjörlega
óviðunandi, bæði fyrir sjúkldnga
og lœkna, auk eldhættunnar,
sem lá eiras og mara á stjórn
spitalans. En spítaliamálum var
þann veg háttað, að óhugsan-
legt var að leggja spítaiann
niður. Var þá horfið að því
ráði að byggja yfir sjúkling-
ana, sem voru til húsa í gamla
spítalanium, og er það austur-
álima spítalans nú, en ekki
fjölgaði sjúkrarúmum spítal-
ans við það. Ætlunin var að
byggja álmu norður úr spítal-
anum fyrir þjónustudeildir og
hefði þá sjúkrarúmum fjöligað
um 28, en þess var enginn
kostur sökum fjárskorts. Má
geta þess, að það sem systum-
ar fengu af opimbeiru fé
til byggingaframkvæmda voru
13.518.000,00 krónur samtals.
Varla hefir það tafið mikið
fyrir byggimgu hinna spital-
anna tveggja. Lágu þessir pen-
ingar þó ekiki á Lausu og þarf
ég eikki sagnir annarra um það.
Byggingarkostnaður Borgar-
spítaia mun hafa verið hátt í
500 mililjónir og liklega tilsvar-
andi við Landspítaia.
Ég tók við yfirlæknisstörf-
um í Landakoti 1959. Var þá
löngu lokið öllum teiikndngum
af auistuirálmu og byggingm
komin vel á veg. Verður mér
því hvorki kennt né þakkað
neitt, sem þar var gert. Er þá
ljóst, að ég hefi hvergi
nærri spítalabyggingum kom-
ið í þessum bæ. Hitt er rétt, •
að ég hefi verið mieð í ráðum
um nýtimgu inman húss. Hefir
sumu þurft að breyta, en aðal-
tega að þrengja að sér, því
þrátt fyrir aðrar spítaiabygg-
ingar, hefir verið fuli þörf
fyrir Laindakotsspítala og starf-
semin aukizt þar á ýmsan veg,
og er nú svo komið, að húsrúm
spítalams er gjömýtt. Má gefca
þess, að við endurskipulagn-
ingu Röntgen-deildar spítalans
á síðasta ári, varð að taka
undir hana sjúkrastofu og var
það ekki gert með léttu geði,
eiras og raú er háttað spítalia-
málum. Röntgen-þjónusita I
bæmurn er ófuMraægjandi, þrátt
fyrir stóra og nýlega Röntgen-
deild Borgarspítala, sem ekJká
hefir anr 1 þörfum borgarbúa
eins og vonir stóðu til. Kemur
það niður á rjúklimgum utan
spítala, sem bíða eftir skoðum.
Sömu þremgsilin eru á raran-
sóknastofum Lamdakotsispítada.
Má segja, að þar sitji hver á
öðrum. Kvarta meimatækmar
sárian og vitna til rraeira hús-
rýmis í hinum spítöliumum.
Skiiist mér þó á borgariækni,
að þar sé lika þröngt setinn
1 ' ‘urinn.
Borgariæknir segir: „Nú er
erfitt að leiða getum að þvi,
hversu mifcil þörfin er raun-
veruliega fyrir liaraglegiurúm hér
í borg. Nákvæm kannun yrði
hér ssorn amnars staðar mjög
tímafrek og erfið.“ Þetta kann
að vera rétt, en eins og raú er
ástatt vitum vér, að lamglegu-
rúm vantar fyrir þá sjúklinga
þeirrar tegundar, sem nú liggja
í spítölum borgariranar —
framt að tveimur huradruðum.
Er efcki rétt að byggja strax
yfir þá og sjá svo hvað vantax?
Borgariaaknir teLur að oft sé
erfitt að draga mörk miMl
gamalmenma og langlegusj úkl-
inga og ér það rétt. Haran
mefnir tölur um rúmaþörf fyrir
þessa sjúklimga á Norðuriönd-
um og hve mörg rúm Rey'kvík-
ingar hafi til ráðstöfunar í
þessu skymi. Er ljóst af þeim
tölum, að Reykvíkingar hafa
mun flieiri rúm til ráðstöfunar
en a. m. k. Damir, Finnar og
Svíar og ætti þá, eftir mati
þessara þjóða, mörg af þessum
rúmum að stamda auð. En það
gegnir öðru máli hér og leyfi
ég mér að tilfæra orð borgar-
læknis: „Vist er um það, að
mikil þörf er fyrir flieiri hjúkr-
unar- og endunhæfingarrúm e<n
nú eru til ráðstöfunar hér í
borg. Þörfin lýsir sér einna
bezt í stöðuigum og oft örvænt-
imgarfulilium beiðnum aðstand-
enda sjúkiinga í heimahúsum."
Ber þá ekki á milld hjá oikkur
borgarlækni um þörfina fyrir
hj úkrunarspítala.
Af því, sem nú var sagt, er
auðséð að óvariegt er fyrir
oss að ieita til annarra þjóða
um það hve mörg langlegurúm
vér þurfum, þjóða, sem búa við
önnur skilyrði, þó skyldar séu
og rennir það stoðuim undir
ummæli min i fyrri grein.
Að lokum:
1. Nú eru á biðlistum spítal-
anna mörg hundruð manns,
á Landakotsspítala eiraum,
nofckuð á fimmta hundrað.
Það þarf þá ekki frekari
rannsókna við, að spítala-
sfcortur er í borginni.
2. 1 spítöLumum þremur liggja
nú Langt á annað hundrað
manns, sem eins vei mætti
vista í hjúkrunarspítölium
og er þá ekki þör. rann-
sókna á þvi, að oss vantar
hjúkrunardeildir.
3. Væru hjúkrunardeildir
byggðar fyrir þetta fóllk,
myndu losna þau sjúkrarúm
í spítölunum. Væri þá fljótt
að saxast á biðlistana og
hægt að gera sjúku fólfci í
landimu þau skil, sem Al-
mannatryggingar gera ráð
fyrir. Ég sé því ekki, að
„forsendur skorti" fyrir um-
mæLum i greinum minuim
tveimur. Þar stendur aMit
óhaggað.
Ég ber þá von í brjósti, að
yfirvöld rlkis og borgar —
þjónar þjóðarinnar — bregði
við hart og drengilega og byggi
hjúkrunardei'ldir svo hægt sé
að simna „örvæntingarfuUuim
beiðnum aðstandenda sjúklinga
í heimahúsum".
Reykjavík 9. mai 1973