Morgunblaðið - 27.06.1973, Qupperneq 16

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGU'R 27. JCNI 1973
16

Otgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrói
Fréttastjórl
Auglýsingastjóri
Ritstjóri og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald 300,00 kr.
I lausasðlu
hf. Árvakur, Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sfmi 10-100.
Aðalstræti 6, slmi 22-4-80.
á mánuði innanlands.
18,00 kr. eintakið.
Þá var gerður samningur
um friðsamlega notkun á
kjarnorku, og samkomulag
varð um að stefnt skyldi að
því, að viðræðunum um tak-
mörkun kjarnorkuvígbúnað-
ar lyki með samkomulagi fyr
ir árslok 1974.
Mikilvægt samkomulag
náðist um að hefja í haust
viðræður um jafnan og
gagnkvæman samdrátt her-
afla í Mið-Evrópu. í ljósi
þessara staðreynda mætti öll-
um vera ljóst, hversu óráð-
legt það er að gera einhliða
ENGIN FORSENDA FYRIR
UPPSÖGN
O íkisstjórnin hefur nú form
** lega farið þess á leit við
Atlantshafsbandalagið, að haf
in verði endurskoðun á varn-
arsamningnum við Banda-
ríkin, samkvæmt 7. grein
samningsins. Ef þessi endur-
skoðun leiðir ekki til þess,
að þjóðirnar verði ásáttar
um breytingar geta þær hvor
um sig sagt samningnum upp
að sex mánuðum liðnum.
Ástæða er til þess að ítreka,
að enn hefur endanleg á-
kvörðun um brottför varnar-
liðsins ekki verið tekin. Ut-
anríkisráðherra hefur lýst
yfir því, að hún verði ekki
tekin nema í samráði við Al-
þingi.
En í þessu sambandi er
vert að hafa í huga, að utan-
ríkisráðherra sagði á sínum
tíma, að hann hefði látið
kanna sérstaklega stöðu og
gildi varnarliðsins. Niður-
stöður þessarar könnunar
hafa enn ekki verið birtar.
Ekki verður séð, að forsend-
ur séu fyrir þessari endur-
skoðun meðan niðurstöður
könnunarinnar liggja ekki
fyrir. Hins vegar liggur fyr-
ir greinargerð sænsks sér-
fræðings um þessi efni, þar
sem bent er á vaxandi þýð-
ingu varnarstöðvarinnar á
Keflavíkurflugvelli.
Um þessar mundir virðast
samskipti austur- og vestur-
veldanna vera að taka breyt-
ingum. Fundur Brezhnevs,
aðalritara sovézka kommún-
istaflokksins og Nixons
Bandaríkjaforseta, sýnist
hafa borið talsverðan árang-
ur að þessu leyti. Samningar
tókust m.a. um leiðir til þess
að koma í veg fyrir kjarn-
orkustríð og samvinnu, er
einhver önnur þjóð ógnar
friði og öryggi í heiminum.
nokkuð það, sem veikt getur
stöðu Vestur-Evrópuþjóða í
þeim samningum, er nú eru
framundan. Með því móti
væri verið að stefna í hættu
þeirri þróun, sem nú örlar
á í samskiptum þjóðanna í
Evrópu, er búa við ólík
stjórnkerfi.
Sú hreyfing, sem nú er á
þessum málum hefur ekki
tekið á sig fasta mynd og
allsendis er óljóst eins og nú
standa sakir, hver framvind-
an verður. Vel er hugsanlegt,
að hin nýju viðhorf í þessum
efnum geti síðar leitt til þess,
að rétt verði að gera ein-
hverjar breytingar á núver-
andi fyrirkomulagi vamar-
og öryggismála landsins. En
eins og nú horfir eru breyt-
ingar ekki tímabærar. Þess
er og að vænta, að Alþingi
taki ekki ótímabærar ákvarð-
anir í þessum efnum.
FURÐULEGAR
FULLYRÐIN GAR
R0GERS
A fundi, sem William Rog-
ers, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, hélt með
fréttamönnum í Kaupmanna-
höfn um miðjan þennan mán-
uð, sagði hann, að það hefði
verið eitt af baráttumálum
núverandi stjómarflokka á
íslandi í síðustu þingkosn-
ingum, að taka herstöðva-
málið til athugunar. Hér er
um furðulega fullyrðingu að
ræða hjá utanríkisráðherran-
um, sem hefur við engin rök
að styðjast.
Eins og mönnum er enn í
fersku minni fóru engar um-
ræður um öryggis- og varn-
armál fram fyrir alþingis-
kosningamar 1971. Enginn
stjórnmálaflokkanna lagði á-
herzlu á þetta málefni í mál-
flutningi sínum fyrir kosn-
ingarnar. Jafnvel kommún-
istar þögðu þunnu hljóði.
Það var fyrst eftir að ríkis-
stjórnin var mynduð og
stjórnarflokkamir höfðu birt
málefnasamning sinn, að um-
ræður hófust um varnarliðið
og gildi þess fyrir ísland.
Það er alrangt að halda því
fram, að síðustu alþingis-
kosningar hafi að nokkru
leyti snúizt um vamarmál-
in; á þau var ekki minnst.
Ástæða er til þess að
spyrja, hvaðan utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna fær
slíkar upplýsingar, sem al-
gjörlega eru úr lausu lofti
gripnar. Utanríkisráðherra
íslands hefur átt viðræður
við embættismenn í Was-
hington fyrr á þessu ári og
síðan við Rogers hér í lok
maí og aftur í júní á fundi
utanríkisráðherra Atlants-
hafsbandalagsins. Því verður
ekki trúað að óreyndu, að
íslenzk yfirvöld hafi komið
þessum röngu upplýsingum á
framfæri.
í þessu sambandi er einn-
ig rétt að vekja athygli á
því, að við komu forseta og
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna og Frkklands í lok maí-
mánaðar sl. var leiðtogum
stjórnarandstöðuflokkanna
ekki gefinn kostur á að
ræða við hina erlendu gesti.
Hér var um mistök að ræða,
enda jafn nauðsynlegt að
sjónarmið þeirra komi frarn
við slík tækifæri eins og
skoðanir valdhafanma. Betur
hefði farið á því, að annar
háttur hefði verið hafður á í
þessu tilviki.
En full ástæða er til þess
að mótmæla röngum fullyrð-
ingum utanríkisráðherra
Bandaríkjanna um íslenzk
málefni, sem greinilega má
rekja til vamþekkingar eða
rangra upplýsinga.
57 ára stjórnmálaferli
Eamons de Valera lokið
The four Courts í Dublin.
Dublin —
EAMON de Valera hefur nú
látið af embætti forseta Irska
lýðveldisins og; er þar með
lokið 57 ára litríkum stjórn-
málaferii þessa merka manns,
sem í dag; stendur á níræðu.
De Valera kvaddi þegna sína
formlegra sl. sunnudag; ogr þá
fiutti hann stutt ávarp af svöl
tnrn forsetasetursins í Phoenix
grarðimun i Dublin.
Mikill fjöldi fólks hafði safn
azt saman í g-arðinum tii að
hylla hinn aldna forseta, sem
var elzti ríkjandi þjóðhöfðingi
heims. Þetta var fólk á öllum
aldri og úr öllum þjóðfélags-
stéttum. Synir og dætur mann
anna, sem börðust með honum
í lýðveldiíshemum í páskaupp
reisininni 1916. Það var upp-
hafið að því að hann valdist
tfl forystu á írlandi. Hann var
síðastá herforinginn, sem
gafst upp og sá eini, sem ekki
var tekinn af iifi.
í ræðu sinni af svölunum
sagði hajnn þótt varla heyrðist
De Valera.
í honum, því að hann neitaði
að beygja sig niður að hátal-
ara; „Ég óttaðist einu sinni,
að ég myndi ekki lifa það að
sjá Irland sameinað. Nú held
ég að ég muni lifa það. Ég
hef alltaf verið trúr Irlandi og
tungu þess.“ De Valera mælti
á keltneska tungu.
Hinn langi stjómmálaferiE
de Valera hefur táknrænt
gilldi. Flest stórmennin í nú-
timasögu Irlands brugðust á
einn eða annan hátt og voru
gerð að píslarvottum. De Val
era li'fði þá alla og honum
tókst að gera Irland að virku
þjóðfélagi.
Hann fór hinn gullna meðal
veig í deilunni milli hermanna
og stjómmálamanna. Þó tók
hann þátt í páskauppreisninni
þrátt fyrir fortölur hægfam-
sinnaðra majnna. 1 baráttunni
gegn Bretum 1919—1921 var
það bann sem gerði vopnahlés
samjninginn, en fordæmdi lýð
veldisstofnunina, sem fyiigdi í
kjölfarið.
Þegar lýðveldisher hans var
gersigmður í borgarastyrjöld-
inni 1922—23 fékk bann her-
metm'na ti'l að leggja niður
vopn. Hann beindl þeim síðan
inin í stj örnmálastarf, sem
leiddi tiil stofnunar Fianna
Fail flokksins árið 1926. Þrátt
fyrir stöðugan aðskilnað og
erfiðleika á N-írlajndi hafa her
skáu menniimir í Irska lýð-
veldinu verið einangraðir.
Verjendur stofnenda Irska
lýðveldisins hafa eðlilega æ-
tíð verið andsnúnir de Valera,
eftir að hann fordæmdi lýð-
veldiisstofnuniina. Þetta kom
greinilega í ljós á sunnudags-
kvö'ldið, því að eniginn maður
úr stjórn Liam Cosgraves for
sætisráðherra úr Fine Geal
flokknum var viðstaddur at-
höfnina í Phoenixgarði.