Morgunblaðið - 23.08.1973, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐTÐ, — FIMMTUDAGUR 23. ÁGÚST 1973
23
Minning;
Eiríkur Áki Hjálm
arsson, kennari
F. 9. 3. 1908. — ö. 16. 8. 1973.
VIÐ, sem í sviipinin erum hérna
megiiin gralar, eins og svo oft er
orðað, vitum fæst nokkuð um
það, sem hiinum megiin er. Ekki
vitum víð heMur hvað morgun-
daguriinin ber í skauti smu, en
fflestdr gera sér þesisa vanþekk-
ingu ljósa, er þeir hugaa málið.
Fraimittðim er okkur huliim, og við
getum iítið semr ekkert gert við
því.
Svona er þefita a.m.k. hvað
fllest okkar snertir. Hitt, sem er
að gerast í samtíðiinmi og meðai
okkar, höfum við möguleika til
að vita, t.d. það hverniig okkar
mámiuistu eða samistarfsfóllki líð-
ur. Svo er þó oft allis ekki, þvi
miöuir, Mklega af því að hver og
eimm er of áhugasiamur um eig-
im hiag.
Eiríkur Áki Hjálmarssom,
kemnari við Iðnskólamm í Reykja-
viik, er mú iátiinm. Við, saimstarfs-
fól'k hams við skólainn, vissurn
ekki, þegar skóla var sliltlið í vor,
að hanm hefði kemmit sjúklei-ka
uim nokkurn tímia sl. vetur,
sjúkdóms, sem hamrn hafði ekki
á orði og hann gaf sér ekkd tima
tS9 að simma sjálfur fyrr en
skyMuatörf væru af hendi leyst
við lok S'kólaársins i miðjum
júní. Það áttt ekki að baka öðr-
um óþægimdi með fjarvistum,
þaminig að þeir þyrftu að leggja
á sig aukið erfiði eða áhyggjur,
heldur áftí að nota fríttma sum-
arins til að sinna eigin veilkind-
m
SMkur viar hugsunarhátitur
Eiriks Áka og aldrei mam ég til
þess, að hainn hafi vantað eða
komið of seint itffil starfa þau 20
ár, sem við höfum nú verið sam-
starfismenn við skóliamm. Aðals-
merki traustra, góðra dremgja.
Eiiríkur Áki Hjálmarsson var
fæddur hinm 9. marz 1908 að
Tungu, Örlygshöfn, sonur hjón-
ainma Guðm. Hjálmars Péturs-
sonar, bónda þar Hjáknarssonar
frá Selfliátramesi við Paitreksfjörð
og Klásinu Eiriksdóttur Eiríks-
sonar bónda í Tungu. Klásína
var sysittr Helga Hermanns
Eirítkssamar, fyrrv. skólastjóra
Iðn'skóilia.ns.
Eiríkur Áki ólist upp í örlygs-
höfn þar tii hanm var 13 ára, síð-
am á Patreksfirði, em hélit til
Reykjaivíkur ti'l náms i Kennara-
skólanuim 19 ára. 1930 fer hann
tid námis í Menntaskólamum á
Akureyri, lýkur þa.r gagnfræða-
prófi, er síðan við frekara nám
þar og x Menintaskólanuim í
Reykjavík, þar tiil hann verður
að hætta námi sökum veikinda.
Efifiir það stundaði hann ýmsa
vimmu, sem heiflsa harns leyfði,
m.a. síMarmatssítörf á sumrum
árin 1932—35. Hann var utn tima
starfsmaður hjá Hagstofu ís-
lamds.
Hugur Eiriks Áka beimdist
snemma að læknisfræði og stærð-
fræði. Vegna veiikiinda sinna
gafst honum ekki kostur á að
læra iflil lækniis, e:ms og hamm
hafði ætlað sér, og smerisit hugur
hans því meira að stærðfræði-
legum vfiðfainigsefmium, enda gerð-
ist hann kennari i þeirri grein
og stulndaði það starf til dauða-
dags. Hann var stund'akennari
bæði við Verzlunarsikóla Islands
í mörg ár og við Iðniskólanm frá
1935, en 1944 var h'ann eiinn af
þremur, sem fyrstír voru fast-
ráðmir kenmarar við þanin skólia.
Eiríkur Áki mun i æsku hafa
verið tápmikilil og ákveðinn í
skoðunurq, en varð eims og marg-
ur, sem orðið hefur að heyja
baráfltu við sjúkdóma, að haga
Mfermi sínu með tifflibi tí'l hemn-
ar, enda mum hann hafa losað
sig undam því fargi, sem æsiku-
árasjúkdómur hans laigði á hamrn.
Hann bjó lengst af einsamalll og
reyndi fyrr á árum ýmislegt tíl
eflingar á rýrum fjárhag og til
að auka margbreytiileiika Mfsins.
M.a. fékkst hamm um tima við
aMfuiglabú í fristundum sinum.
Hann hafðd lolts, fyrir fáuim
árum, komið sér hagamilega fyr-
ir í íbúð'sinini að Sólvallagöit'u 64,
þar sem hamn undi hag sinum
vel og gat femgizt við stærðfræði
úrlausnir, er tóku hug hams
mjög. Hanm mun hafa tekið bók
um stærðfræði, eima bóka, með
sér á spíltaila, er hatnm fór þang-
að hið fyrra skipti nú í surnar
tiíl ramnsóknar, og hafði orð á
því við vimi síma þá, að nú hefði
homum tekizt að leysa tilteknar
stærðfræðiþrauitir, er hann haffti
áður sett sér, en ekki haft tíma
til að eimfoeita sér að.
Eiríkur Áki var „ekki allra“,
svo sem sagt er stumdum um
memm, er ekki hegða sér eins og
fjöldimm. Hamrn var sem fyrr á
árum ákveðiinn í skoðunum og
stramgur við nemendiur siina —
sem og aðra — ef honum fannst
ekki vel ganga, og sagði þá
gjarnan meinimgu sína óblíðum
orðum. En hitt er jafin vist, að
hjálpfýsi og drenglund bjuggu á
bak við og einlægur ábuigi fyrir
því, að nememdur liærðu að beáita
hugamum till úrlausnar á vamda,
hvort sem var við stærðfræði
eða aninað. Hamn var Hka strang-
ur við sjálfan siiig og þoldi því
iLMa, ef iiinka virtist standa í vegi
fyriir því, að nememdur iærðu, en
hann þekkt Mka miiskunnsemi og
hjálpsemi og notaði þá eiiginleika
sína, þá er honum famnst þeir
munidiu farsælastir t'i hjálpar.
iEríkur Áki varnn sér traust
og itrúnað samstarfemanna simma
og var m.a. einm af stofnendum
Kenmarafélags Iðnskólans I
Reykjavík og í fyrstu stjóm
þess. Þegar utamfararsjóður
kenmara var stoifnaður og kemm-
uruim boðið að efla hann með
fraimiögum, tók hanm þátt i því,
em bar aldrei fram beiðni um
framlag sér til handa úr sjóðn-
um. Hann ta.Mi ekkert á þvi að
græða að „gana“ t:i útlanda, þar
var ekkert umfram Island flii efil-
imigar amdamum og heiibrigðri
hugsum, sagð'i hainn. Hins vegar
hafði hainn ekkert á móti því að
styrkja sjóðinm, svo að aðriir
gætu notið gagnsemi hans.
Við, samstarfsfólk Eiríks Áka,
söknum vimar í stað, sérkemni-
legs maons með hreina lund og
hispunslaiusa framkomu. Við
vottum systikimuim hains og ætt-
irigjum einlæga samúð og von-
um að það, sem Eiinar Áki hi'btiiir
fyrir handan við dularfulla tjaild-
ið, sé eimmiiitt það, sem hamn mat
mest í þessu Mfi og trúði á.
Blessuð sé míinmimg hans.
Þór Sandholt.
— Rætt við tvo
norska sér-
fræðinga
Framhald af bls. 17.
í öryggis- og utanríkismálum
sinum. 1 sjálfu sér er ekkert
óeðli'legt að taka til skoðumar
samming, sem giit hefur um
langa hríð í því skyni að kanma,
hvort samniinguriinn hafi að
geyma ákvæði, sem æskilegt
væri að breyta. Og ég get á
sama hátt og Anders Sjaastad
vel gert mér í hugarlund, að
þess háttar endurskoðun geti
leitt til, að islenzkt starfslið
taki við einhverjum þeim störf
um, sem Bandarikjamenn hafa
nú með höndum, þannig að
unnt reynist að fækka Banda-
rxkjamönnunum á Keflavikur-
fflugvelli. Hliðstæðar athuganir
hafa farið fram á þvl, hvort
unnt sé að fækka í bandaríska
herliðiinu í Evrópu, t.d. starfs-
mönmum bandariskra flug-
stöðva, eimkum I Vestur-Þýzka
land'i. Niðurstaðan hefur orðið
sú, að óbreyttir vestur-þýzkir
starfsmnenn gætu annazt ýmis
störí bandarisku hermann-
ainna. Ég álít, að hér sé um að
ræða atriði, sem sæta eigi stöð-
ugri endurskoðun, bæði út frá
etfnahagislegum og póliitóskum
sjómairtióli.
Ég held einnig, að breytimg-
ar gættx komið til athugunair
að þvi er varðar rekstrarmáta
herstöðvarinnar. Það hefur til
dæmis slegið mig þau skiptí,
sem ég hef heimsótt Island, að
þurfa að fara í gegmum banda-
niska varðstöð á leið minni út
af aðalfl'Ugvellli landsmanna.
Ég gæti látið mér detta í hug,
að reynt yrði að aðskilja sjálfa
varnarstöðina, sem Bamdarxkja-
menn eru ábyrgir fyrir og
rekstur Kefiavíkurflugvallar.
Ég hef áður mimnzt á mikiil-
vægí þeirrar starfsemi, sem
fram fer á Kef 1 avikurfl u g velli,
bæði fyrir öryggi Islands, ör-
yggi Evrópu, öryggi Bandarikj-
anna og að minu viti einnig
fyriir stöðugfeikann í sambúð
risaveldanna tveggja. Nú er ég
þeirrair skoðunar, að engin
varnantiálatólböguin eigi að
vera ævarandi og að sjálfsagt
sé maiuðsynfegt, að fram-
kvæma stöðugt gagnrýna at-
hugun á þvx, hvort forsenduir
fyrri tilhögunar séu tengur fyr
iiir hendi. Hvað Keflavíkurstöð-
ina áhrærir þá vil ég undir-
strika það, sem ég sagði áðan,
að sá möguleiki er huigsanlegur
að i hönd fari tímabil, þar sem
skipan evrópskra öryggismáia
verði í vaxandi mæli ákveðin
með gagnkvæmri þátttöku aust
urs og vesturs í sjálfri tilhög-
un'nni. Rætist þær vonir tel ég
horflur á, að sú starfsemi, sem
fram fer í Keflavík verði í æ
ríkari mæli, bæði af austri og
vestri skoðuð sem mdkiilvægur
liður í sk'pan og tryggingu ör-
ygigis í áHfunmi.
Er þá hugsanlegt, að komið
gæti til samvinmx rlsaveldanna
um eftirlit frá fslandi, og eru
likur á, að alþjóðastofnun svo
sem Sameinuðu þjóðima gæti
haft siíkt eftirlit með höndnm?
Johan Jörgen Holst:
Vissufega getur framtiðin bor
ið ýmisfegt í skautí sér, en
samt tel ég, að þess muni tölu-
vert langt að biða, að sam-
komulag takisit á milíi Rússa
og Bandarikjamanna um sam-
eiiginfegt eftirUt á hafsvæðinu
i krimgum Island. Mér virðist,
að forsenda hinnar minnkandi
spennu sé sú, að aðilamir not-
færi sér aðstöðu sina til að
treysta grundvöllinn fyriir batn
andi sambúð sín i milli án þess
að nota hana tíi einhMða ávinn
ings, en teggi þess í stað á-
herzlu á það sem eru sameigln-
fegdir hagsnxuniir.
Að komið getl tii þeiirar
skipunar öryggismáda einhvem
txma í framtíðinni, sem gerði
ísil'anid að mikiilvægum hlekk í
al'þjóðlegri keðju, er að sjáilf-
sögðu mögutegt, en ég tel ekki,
að sá möguleiki geti verið af-
gerandi teiðarljós við endurskoð
un varnarsamningsi'ns næstu
árin.
ÞÖRF AUKINS SAMSTARFS
NOREGS, ÍSLANDS OG
KANADA
Em horfur á einhverjum
breytingum á næstunni á sam-
vinnu Vestur-Evrópu og Banda-
rikjanna í öryggismálum?
Anders Sjaastad:
Það er ýmistegt sem bemdir
tll, að samvinna Vestur-Evrópu
og Bandaríkjanna mund taka á
sig nýja mynd, svo sem óvissan
um áframhaldancM veru banda-
risks herliðs í Evrópu og fjár-
framlög til varna Evrópu, tog-
streitan í efnahags- og gjald-
eyrismálum og tiliögur Kiss-
ingers um nýjan Atlantshafs-
sáttmála.
Sýnt er nú þegar, að sam-
skipti Bandarikjanna og Vestur-
Evrópu munu í vaxandi mæli
fara fram á tvíhliða grundvellii,
þ.e.a.s. með Bandaríkin sem
annan aðiliann og Efnahags-
bandal’agsríkin níu sem hinn að
ilann. Þetta hefur að sjálf-
sögðu viss vandamál i för með
sér fyrir þau aðiddarríkd Atlants
hafsbandalagsiins, sem ekkd eru
aðilar að Efnahagsbandalaginu.
Miki'Il hluti þeirra viðfangs-
efna, sem txl úrfeusnar eru,
miun i reynd verða til umfjölliun
ar á vettvangi Efnahagsbanda-
lagsins, þannig að Efnahags-
bandalagsrikin munu samræma
afstöðu sina og standa síðan
sameinuð í viðræðum við Banda
ríkln. Spumingin sem xis er,
hvernig hin aðildarriki Atlants
hafsbandalagsins eigi að láta
rödd sína heyrast og tryggja
sem mest áhrif sin. Ég tel, að
það verði þau að gera með þvi
að vekja ötultega máls á úr-
lausnarefnum innan Atiants-
hafsbandalagsins sem ella
kæmu ekki tíi umraiðu á þeim
vettvangi fyrr en mdfldu sdðar.
Þetta er fyrst og frenxst við-
fangsefnd Noregs, íslandis og
Kanada og krefst stóraukinnar
samvinnu og frumkvæðis land-
anna þriggja, vilji þau ekki
verða utanveltu í ákvarðana-
tekt, um mál er varða þau
sjálf.
En gæti liugsazt að Atlants-
hafsbandalagið yrði lagt niður
áður en langt um liði og Vest-
Hús — Helln, Hvolsvöllur
Til söki eru einbýlishús í smiðum á Hellu og Hvolsvelli.
Afhendast fokheld og frágengin að utan.
Gott verð og greiðskiskilmálar.
Upplýsingar hjá GEIB EGILSSYNI,
simi 99-4290. Hveragerði.
ur-Evrópa tæki að öllu leyti að
sér sínar eigin varnir?
Johan Jörgen Holst: Nei, ég
tel ekki lfflcur á því í fyrirsjá-
anltegrd framitíð, að Vestur-
Evrópa muni koma sér upp
vörnum, sem verði óháðar
vörmuim Bandarikjanna, enda
tel ég það hvorki æskilegt út
frá evrópskum né bandarískum
sjónarhóli. Ég fæ ekkd séð, að
þróundn stiefni í þá átt. Hún
stefinir fremur í þá áttina,
sem Anders Sjaastad lýsti,
sem sé þá, að samskiptin inn-
an Atlantshafsbandalaigsins fær
isit í nýtt horf og breyting er
fyrirsjáanteg á hluitfalli
ábyrgðar og skyldna. Þetta
setur eiinlkum þrjú ríki, þ. e.
Noreg, Island og Kanada í
vissan vanda, þar sem þau
murnx að nokkru leyti standa
utan við meginramma sam-
starfsins. Mótteiikur þeirra
hlýtur að vera og vérður að
vera aukið samstarf innan
Atilantshafsbandalagsins tid að
himdra að þau verði í eins kon-
ar auikahlutverki við ákvarð-
anatekt, sem emgu að síður
snertir þau. Hér við baetist
síðan hin hernaðarlega mikil-
væga lega þessara landa allra,
sem er mjög áþekik og veldur
þvd að löndin eiga öll mikið
undir árangri af viðleiitninni til
bættrar sambúðar risaveldanna
tveggja. Með samráði og sam-
stöðu á vetitvangi Atóamtshafs-
bandalagsins gættx þessi ríki
reynt að hafla áhrif á fram-
vindu sannm ingaviðræðna risa-
veldanna tveggja og tryggja
þannig hagsimum sína. Þetta
tel ég, að verði eitt helzta
framtíðai'ver'kefni þeirra setn
með utanríkismál fara í
Ottawa, Reykjavik og Osló.
LANDHELGISDEILAN
OG UTANRÍKISSTEFNA
ÍSLANDS
Sjást þess einhver merkl, að
landheigisdeila íslendinga við
Breta og Vestxir-Þjóðverja Uafl
haft, eða muni geta haft í för
með sér breytingar á utanríkis-
stefnu landsins að öðru leyti?
Anders Sjaastad: Það er
ekki auðvelt fyriir útlending
að svara slíkri spurndngu. Ef
tiil vidl er einfaldara að lýsa
einungis þeim vonum, sem
maður ber í brjósti. Persónu-
lega vona ég, að þessi deiia
teysist sem fyrst og á þann.
hátt sem ístendimgar gera sig
ánægða með.
Síðan vonast ég tid, að gott
og frjótt samstarf getd tekizt
að nýju á vettvangi Atlants-
hafsbandalagsiins og að íslenzk
utamrí'ki'sstefna verði óbreytt i
þeim skilnsingi, að ísiendingar
telji sig þrátt fyrir allt eiga
miest sameiginlegt með Vestur-
Evrópu og Bandaríkjunum og
vera temgd'a þeim heimshl'Ut-
umn sterkustum bömdum.
Ég mumdd harma það mjög,
ekki sízt frá norræmum sjómar
hóli, ef landheilgisdeiilan ledddi
til breytingar á þeirri stefnu
sem ísland hefur fylgt í utan-
ríkismáium allt frá lokum síð-
ustu heimsstyrjaldar þaninig
að landið ræki i bókstaftegum
skilningi enn lengra burt frá
öðrurn Norðurlanda- og Evrópu-
ríkjum.
Baidur Guðlaugsson.
Iðnaðarhúsnœöi ^
til sölu eða leigu í Hafnarfirði.
Húsnæðið er tveir skálar hvor 420 ferm. að flatar-
máli og 5 m lofthæð. Húsinu fylgir 9600 ferm. Ió5.
Upplýsingar gefa
Lö G M E N N
Vesturgötu 17
Símar 11164 og 22801.
Eyjólfur Konráð Jónsson
Jón Magnússon
Hjörtur Torfason
Sigurður Sigurðsson
Sigurður Hafstein.