Morgunblaðið - 23.10.1973, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÖBER 1973
17
Baldur Guðlaugsson:
Landhelgismálið — Atlantshafs-
bandalagið og Haagdómstóllinn
TÖLUVERÐUR ágreiningur virðist nú
með íslenzku stjórnmálaflokkunum um
það hvað ráðið hafi þeirri ákvörðun Breta
að kalla herskip sín út fyrir íslenzka fisk-
veiðilögsögu. Var það hótun ríkisstjórnar-
innar um að slíta stjórnmálasambandi við
Breta eða var það þrýstingur annarra
aðildarríkja Atlantshafsbandalagsins?
Undirritaður leyfir sér að leggja nokkur
orð í belg.
★
Það var áreiðanlega ekki ótti Breta við
stjórnmálaslit af okkar hálfu, sem fékk þá
til að kveðja herskip sin á brott. Bretar
vissu sem var.að stjórnmálaslit kæmu sér
miklum mun verr fyrir íslendinga en
fyrir þá sjálfa. Þá var öllu fremur ótti
annarra aðildarríkja Atlantshafsbanda-
lagsins og ef til vill Breta sjálfra við, að
stjórnmálaslit myndu auka ýfingar með
okkur og samstarfsþjóðum okkar í banda-
laginu og lykta meðbrottvísun bandaríska
varnarliðsins og jafnvel úrsögn úr
Atlantshafsbandalaginu, sem réð úrslitum
um ákvörðun þeirra.
★
Þegar rikisstjórn Ólafs Jóhannessonar
settist að völdum sumarið 1971 gerði hún
hvort tveggja f senn: að lýsa yfir, að
fiskveiðilögsaga Islands yrði færð út f 50
mílur eigi síðar en 1. september 1972 og að
varnarsamningurinn við Bandaríkin yrði
tekinn til endurskoðunar með það fyrir
augum, að vamarliðið hyrfi úr Iandi fyrir
lok kjörtímabilsins. Aðspurðir hafa tals-
menn rfkisstjórnarinnar ávallt sagt, að
hér væri um tvö óskyld og aðskilin mál að
ræða og um þau yrði fjallað hvort í sínu
lagi. Þetta hafa þvf miður reynzt orðin
tóm. Innanlands hefur landheglisdeila
okkar við Breta og Vestur-Þjóðverja svo
sannarlega verið notuð til að reyna að
reka fleyg milli íslands og annarra vestr-
-ænna þjóða. Farið hefur verið að með
hinni mestu slægð. Alþýðubandalagið
lagðist til dæmis gegn því, að við kærðum
herskipaihlutun Breta til Atlantshafs-
bandalagsins, þar sem um væri að ræða
íslenzkt innanríkismál, sem væri banda-
laginu óviðkomandi. En á sama tíma
reyndi Alþýðubandalagið að gera sér mat
úr íhlutun Breta með því að halda því
blákalt fram, að íhlutun Breta væri gerð
að undirlagi Atlantshafsbandalagsins og
skortur á aðgerðum af bandalagsins hálfu
(sem þeir mótmæltu í hinu orðinu) væri
aðeins enn ein' sönnunin fyrir haldleysi
aðildar okkar að bandalaginu og tilgangs-
leysi varnarliðsins. Þessi aðferð bar góðan
ávöxt á tímabili, meðan tilfinningar voru
skynseminni yfirsterkari, enda nutu Al-
þýðubandalagsmenn dyggrar aðstoðar
ýmissa þeirra ráðamanna hinna stjórnar-
flokkanna, er segja það eitt, sem fjöldinn
vill heyra. Nú hefur vonandi tekizt að
stemma þessa á að ósi.
★
Ut á við hafa landhelgismálið og ör-
yggismálin svo sannarlega fléttazt saman.
Vissulega hafa stjórnarliðar í orði kveðnu
sagt þessi mál ólíkrar náttúru. Engu að
síður er deginum ljósara, að rfkisstjórnin
hefur notað öryggismál landsins sér til
framdráttar f landhelgismálinu. Rfkis-
stjórnin var sér meðvitandi um mikilvægi
Keflavíkurflugvallar fyrir varnarkerfi
vestrænna ríkja og hefur slegið á þá
strengi. Sagt hefur verið berum orðum og
þar hefur forsætisráðherra verið í farar-
broddi, að framvinda landhelgismálsins
og einstakra þátta þess myndi ráða stefnu
þjóðarinnar í öryggismálum. Þess hefur
þó verið gætt, að taka ekki dýpra í árinni
en svo, að bandalagsþjóðir okkar gæfu
ekki upp alla von um, að við værum til
viðræðu um sameiginlega öryggishags-
muni, hefðum við okkar fram í landhelgis-
málinu. Það hefur þvf miður gleymzt í
hita baráttunnar, að aðild okkar að At-
lantshafsbandalaginu og vera vamarliðs-
ins eru ekki einungis annarra þjóða
vegna. Okkar eigin hagsmunir hafa verið
taldir bezt tryggðir með þessum hætti. En
nú hefur rikisstjórn Islands einfaldlega
sagt við bandalagsþjóðir okkar: Ef við
fáum ekki okkar fram í landhelgismálinu,
má einu gilda um sameiginlega öryggis-
hagsmuni okkar.
Hér hefur vissulega verið lagt út á
hættulega braut. Ef skipan öryggismála
þjóðarinnar á að ráðast af framvindu ann-
ars og eðlis ólfks málaflokks, er vá fyrir
dyrum. Slíkt má ekki henda, jafnvel þótt
það tryggi stundarsigur f landhelgismál-
inu.
★
Rfki, stór og smá, freistast eðlilega til að
nota þau meðul, sem þau eiga handhæg til
að tryggja hagsmuni sína á alþjóðavett-
vangi. Okkur hefur nú tekizt að koma
brezku vopnavaldi út úr landhelginni. Er
það endilega vísbending um, að rétt hafi
verið að málum staðið? Ég held ekki. Við
höfum að vísu unnið orustu, en striðið er
enn óútkljáð. Sá möguleiki virðist ekki
fjarri lagi, að Bretar og aðrar bandalags-
þjóðir okkar vilji fá eftirgjöf við okkur í
landhelgismálinu endurgoldna með bein-
um eða óbeinum vilyxðum þess efnis, að
varnarstöðin í Keflavfk verði ekki lögð
niður. Þvílíkt og annað eins hvarflar
áreiðanlega að Heath forsætisráðherra
Breta þessa dagana, að maður tali nú ekki
um, hversu mjög líkur á slíku aukast, ef
Bretar bjóða íslendingum efnahagsaðstoð,
eins og lausafregnir herma nú. Hvað ætlar
ríkisstjórn íslands að gera undir þeim
kringumstæðum? Ætlar hún að nota
varnarmálin sem skiptimynt og víkja
þannig frá fyrri yfirlýsingum sínum? Eða
ætlar hún að leiða hjá sér þau tengsl
þessara tveggja stjórnmálaflokka, sem
hún hafði sjálf forystu um að skapa, f
trausti þess að undan verði látið í land-
helgismálinu í þeirri von, að til satnkomu-
lags leiði í varnarmálunum? Hvorugur
kosturinn er stórmannlegur. Þótt undir-
ritaður sé að óbreyttum aðstæðum hlynnt-
ur áframhaldandi veru vamarliðsins, vill
hann ekki, að dvöl þess sé tryggð með
hrossakaupum. Það kann ekki góðri lukku
að stýra og getur endað með ósköpum.
Þegar framtíðarskipan öryggismála okkar
er ráðin, eiga öryggishagsmunir einir að
ráða, ekki niðurstöður slíkra viðskipta.
★
Tilgangurinn með ofangreindum Ifnum
var ekki að efna til óvinafagnaðar, nú
þegar vonandi hillir undir lausn í land-
helgismálinu. Ætlunin var einungis að
Denda á þann hála fs, sem ríkisstjórnin
lagði út á með því að tengja landhelgis-
málið svo mjög öryggismálum þjóðarinn-
ar, hvað sem líður reglubundnum yfirlýs-
Framhald á bls. 30.
Jón Þórðarson:
Kæru landar.
TILEFNI þessa bréfs eru tvær
greinar, er birtust f Morgun-
blaðinu 27. sept ’73, bls, 10—11
og bls,. 20. Þó að nokkuð sé um
liðið síðan greinarnar birtust
þá efast ég ekki um, að ein-
hvern reki enn minni til fyrir-
sagnanna „Það er góð fjárfest-
ing að auglýsa Island" og „Is-
land getur tvöfaldað tekjur af
ferðamönnum”.
Ég vil taka það fram strax, að
með þessu bréfi er ekki ætlun-
in að henda skft í einn eða
neinn nema síður sé.
Mig langar aðeins að drepa á
fáein atriði varðandi erlenda
ferðamenn á Islandi, þó með
það í huga, að kynni mín af
slíku fólki eru mjög takmörkuð
— og í flestum tilvikum góð. Og
einnig að þekking mín á ferða-
málum landsins almennt er
mjög takmörkuð. Eftir að hafa
búið innan um steinkastala og
glerhallir stórborgarinnar með
öllum þeim hávaðaog látum, er
slíkum stöðum fylgja — jafn-
framt árangurslausum tilraun-
um til þess að finna staði,
ósnortna mannlegri skipulagn-
ingu og lagfæringum, hér á eyj-
unni, þá get ég ekki látið hjá
líða að gera heiðarlega tilraun
til að opna augu einhverra
landa fyrir þeirri hættu, sem
getur fylgt því, þegar reynt er
að auðgast á sinni eigin land-
spildu.
Eg tel, að Islendingar hafi
lifað allþokkalegu lífi án þess
að til komi fjöldinn aliur af
erlendum ferðamönnum með
þá aura, sem af þeim má ná.
Landið okkar er ekki stórt, en
það er með fádæmum fallegt,
hreint og hefur að geyma staði,
sem alls ekki er hægt að borga
með neinum peningum fyrir að
fá augum litið.
Island
°g
erlendir
ferða-
menn
En — það er einnig sannfær-
ing min, að þessir staðir verða
einskis virði, þegar einhverjir
spekúlantar af einni eða ann-
arri gerð hafa „virkjað” þá í
þágu t.d. ferðamála. Hér á ég
við, að komið sé upp viðunandi
aðstöðu — öl- og pylsusjoppum,
náðhúsum og slfku — þannig,
að fært geti talizt að aka fullum
langferðabílum af misjafnlega
áhugasömum ferðalögum til
viðkomandi staða.
Eg er áhugamaður um stang-
veiðar, eins og fjöldinn allur af
góðum íslendingum og get því
nefnt dæmi um sorglegar stað-
reyndir, er orðið hafa, m.a.
vegna þess, að treyst er á er-
lenda ferðamenn sem fasta við-
skiptavini.
Heyra má og lesa, að fyrir fá-
einum árum hafi áhugamenn
um stangveiði getað notfært sér
allflestar ár landsins, er lax
hafa að geyma, án þess að borga
fyrir það hlægilegt okurverð.
Menn gátu fengið að vera í friði
með sitt tjald og sina veiðistöng
og farið sínar eigin leiðir í
flestu. Þessu er lokið. Nú borga
menn drjúgan hluta mánaðar-
launa fyrir einn til tvo daga, og
fá I staðinn það, sem kallað er
góð laxveiðiá, og síðan er staðið
með skeiðklukku yfir þeim og
sérstakur maður hafður í send-
ingum til að fylgjast með því,
hvort einhversé að svindla.
Þessar góðu laxveiðiár eru
allar með fegurstu ám landsins
— með fullri virðingu fyrir
þeim, er ekki hafa hlotið titil-
inn ennþá.
Ég sé, að í seinni greininni, er
vakti þetta bréf mitt upp, er
talað um að „miklu meiri mögu-
leikar væru á aukningu inark-
aðar fyrir silungs- og sjóstanga-
veiðar en laxveiðar". Þetta á að
sjálfsögðu við markað fyrir er-
lenda gesti. Ég gæti vel trúað,
að flestir stangveiðiáhugamenn
væru sammála þessu. En ég er
illa svikinn, ef það er bara ég,
sem fæ kaldan hroll við tilhugs-
unina um, að þetta eigi e.t.v.
eftir að verða staðreynd. Ég ef-
ast ekki um, að þá geti allmarg-
ir farið að ganga frá veiðidót-
inu sínu í hinzta sinn.
Einnig má lesa úr fyrri grein-
inni að „takmörk væru fyrir
þvf, hvað hægt væri að selja
útlendingum dýr veiðileyfi".
Þessu er ég algerlega ósam-
mála. Mitt álit er, að það sé
nákvæmlega sama, hvaða verð
er sett upp. Flestir þeirra út-
lendinga, sem koma í dag til að
veiða í íslenzkum laxveiðiám,
eru hreint ekkert að hugsa um
hvað það kostar, einfaldlega
vegna þess, að þeim finnst
þetta bara ekkert dýrt og þurfa
margir hverjir ekkert að hugsa
um peninga f þessu sambandi.
Nei, kæri félagi, það sem við
verðum að hugsa um, auk líð-
andi stundar, er börnin okkar
og síðar þeirra börn o.s.frv. Eg
er ekki svo eigingjam, að mér
standi á sama, hvernig umhorfs
verður eftir nokkra áratugi.
Við verðum að hafa hugfast, að
Island er eitt fárra landa, sem í
dag geta státað af óspilltri
náttúru sinni. Hvernig haldið
þið, að málin líti út eftir t.d. 50
ár, ef allt heldur áfram á sama
veg, og allar horfur eru á?
Ég álít það mikla fásinnu,
þegar menn eru að leggja á
ráðin um, hvernig hægt sé að
„plata" hina og þessa til að
heimsækja landið okkar með
þvf að framkvæma allsherjar
„propaganda" út um allar triss-
ur. Réttara væri að eyða fénu
til þarfari málefna innanlands
eins og t.d. skipulagðrar varnar
gegn ferðamönnum næstu ára-
tugina. Já, hlæið bara. Það
verður e.t.v. of seint eftir 20 ár
eða svo. „ísland verður aldrei
ferðamannaland á við stærstu
evrópsku ferðamannalöndin,"
las ég einnig í fyrri greininni.
Ég vona bara, að þeir íslend-
ingar, sem komið hafa á þessa
staði, viti hvað ég er að fara,
þegar ég skrifa þetta bréf og
hjálpist að við að benda hinum
á, sem enn hafa ekki haft
„gæfu“ til að upplifa herleg-
heitin, eftir hverju er að sækj-
ast.
Kæri landi. Ef þú hefur ekki
tekið eftir því, hvað landið okk-
ar er stórkostlegt og hvað það
er mikils virði fyrir menn að
geta komizt í nálægð ósnertrar
náttúru, þá vona ég, að það sé
vegna þess að þetta er hlutur,
sem þú hefur og getur ennþá
veitt þér, hvenær sem þér hent-
ar bezt, en ekki vegna þess, að
þú hafir séð fleiri ljósaskilti við
eina götu á einhverjum ferða-
manna stað en finnast í allri
Reykjavík og/eða að á hinu eða
þessu hóteli hafi verið fleiri
þjónar fyrir hvern gest en
starfandi eru á Hótel Sögu allri.
Ég vil ekki gleyma mönnun-
um, sem vinna að ferðamálum
landsins. Auðvitað gengur þeim
gott eitt til. Þeir vilja leyfa sem
flestum að upplifa ævintýri í
lifi sfnu, — en ég vil nú segja
þetta við ykkur, góðu menn —
þið vitið greinilega ekki hvað
þið eruð að gera löndum ykkar.
Að lokum. Bréfið mitt er þeg-
ar orðið of langt með e.t.v. of
fáum haldbærum rökum fyrir
þá, sem „lifa á ferðamönnum”,
en hvað um það, ég vona, að
enginn sé særður eða taki neitt
sérstaklega til sín persónulega
sem móðgun, þvf það var ekki
ætlunin, en hins vegar væri
gaman að vita, hvort ekki er til
sá Islendingur, betur ritfær en
ég, sem áður hefur séð meinið,
og vill láta álit sitt í ljós.
Kaupmannahöfn 5.10. ’73.
Jón Þörðarson, stud. pharm.