Morgunblaðið - 23.10.1973, Qupperneq 30

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 1973
30
Jón Asgeirsson
skrifar um tónlist
2. tónleikar Sinfóníu-
hljómsveitar Islands
Stjórnandi:
Karsten Andersen.
Einleikari:
Kjell Bækkelund.
Páll Isólfsson:
Inngangur og passacaglia
I f-moll.
Joseph Hayn:
Sinfónía f G-dúr, nr. 88.
Georg Gershwin:
Pfanókonsert f F-dúr.
Maurice Ravel:
„Daphnis et Chloé“
svfta nr. 2.
ÞAÐ var Olav Kielland, sem I
eina tíð tamdi þessa hljómsveit,
tuskaði spilarana til, svo allir
urðu þeir fegnir er hann fór, en
fegnari þó er hann kom aftur.
Þeir vissu, að undir hans stjórn
hlytu þeir þá ögun, er tryggði
hljómsveitinni framtíð. Síðan
hafa margir stjórnendur komið
og farið og hljómsveitin vaxið
með hverju nýju viðfangsefni.
Því mætti skjóta hér inn f,
hvort ekki sé tímabært að rita
sögu hljómsveitarinnar, til
fróðleiks og skilnings á þeirri
undarlegu áráttu okkar íslend-
inga, að vita ekki takmörk sín,
klífa þrítugan hamarinn eins
og ekkert sé.
NU er leiðsögn hljómsveitar-
innar í höndum Karsten Ander-
sen og bjóðum við hann vel-
kominn.
Tónleikamir hófust með
passacaglíu Páls tsólfssonar.
Ekki var ég að öllu leyti
ánægður með flutning verks-
ins, þótt margt væri vel gert.
Það er engu líkara en hljóð-
færaleikurunum finnist ekki
ástæða til að vanda sig, eða með
öðrum orðum, taka á honum
stóra sínum, þegar fluttar eru
Islenzkar tónsmíðar. Páll á
sannarlega inni hjá fsl. hljóð-
færaleikurum sömu vinnu-
brögð og komu fram í öðrum
verkefnum þessara tónleika,
t.d. í Sinfóníu Haydn. Heildar-
mynd verksins var látlaus og
fremur einlit, bæði í styrkleika-
og hraðabreytingum. Má vera,
að fámenni og reynsluleysi
margra f strengjasveitinni hafi
valdið nokkru. Ritháttur Páls
er frekar þykkur og á móti stór-
um hópi blásara er því erfitt
fyrir litla strengjasveit að
halda sínu án þess að ofgera
hljóðfærunum.
Það hefði, að mfnum dómi,
farið vel á því, að lýsa verkinu í
tónleikaskrá, því passacaglfa er
mjög sérstætt form, bindur tón-
skáldið og gerir kröfur til hlust-
enda. Þetta tilbrigðaform er
grundvallað á stefi, sem að
mestu er leikið af bassahljóð-
færunum, en yfir það ofnar
myndbreytingar verksins. Með
því að lýsa í fáum orðum gerð
hvers tilbrigðis, hefðu hlust-
endur áreiðanlega notið verks-
ins betur.
I sinfóníu nr. 88 eftir Haydn,
var hljómsveitin f essinu sínu
og mótun stjórnándans frábær,
t.d. í Largo-kaflanum. Hröð tón-
hugsun Haydns var vel mótuð
og auðheyrt að hljóðfæraleikar-
arnir nutu þessarar stundar,
ekki sfður en áheyrendur.
Kjell Bækkelund lék einleik í
F-dúr píanókonsert eftir Gers-
hwin. Bækkelund er, ef svo má
að orði komast hörku góður
píanisti. Konsertinn er sundur-
laus i formi, þar sem skiptast á
snjallar og á margan hátt ný-
tfskulegar hljóðfallshugmyndir
og væmin dægurstef, útfærð á
sama hátt og tíðkaðist í kvik-
myndatónlist fyrir nokkrum ár-
um. Það hefði ekki breytt
miklu, þó skotið hefði verið inn
sem „kadensu", smá „djamm-
sessjón“ yfir lagið Lady be
good, já, svona rétt til að gefa
gamalgrónum jazzleikurum í
sveitinni smá „breik".
Það sem helzt var ábótavant í
flutningi verksins verður að
skrifa á reikning slagverks-
mannanna.
Lokaverkið var hljómsveitar-
svfta, sú seinni, úr Daphnis et
Chloé. Verkið er, eins og reynd-
ar öll verk Ravels, að miklu
leyti leikur að blæbrigðum. I
tveimur fyrstu þáttunum voru
blásarar ekki nógu dempaðir,
svo að ffngerð litbrigði verksins
komu ekki fram.
Jón Ásgeirsson.
Alíslenzkur píanóleikari
LAUGARDAGINN, 6. október s.l.
hélt Gísli Magnússon pfanóleikari
píanótónleika á vegum Tónlistar-
félagsins í Austurbæjarbíói fyrir
fullu húsi áheyrenda. Þar sem
enn hefur engin blaðagagnrýni
birzt (Þetta er skrifað að morgni
12. október) í neinu dagblaðanna,
get ég ekki lengur setið á mér.
Ástæðan fyrir því, að ég sendi
þessa grein til Morgunblaðsins er
einfaldlega sú, að það er stærsta
dagblað hérlendis. Mér hefur
verið það alger ráðgáta, hvernig á
því stendur að slík endemis deyfð
ríkir á dagblöðunum hér á sviði
tónlistarmála. Hér eru haldnar á-
gætar málverkasýningar, leiklist
stendur með miklum blóma, að
ekki sé talað um bókmenntir, en
gera ritstjórar dagblaðanna sér
Ijóst, að hér er lifandi, mikið og
gott tónlistarlíf? Allar listgreinar
hafa sinn fasta sess í dálkum dag-
blaðanna, nema tónlistin. Þar
birtast greinar með höppum og
glöppum. Undanfarin ár hafa að-
eins tvö dagblaðanna, þ.e. Vísir og
Morgunblaðið birt tónlistargagn-
rýni. Vfsir er hér í forystu og ekki
unnt að gagnrýna hann. En
Morgunblaðið, sem er stærsta
blað landsins hefur þvf miður
sýnt tónlistinni, vægast sagt, mjög
litla virðingu. Það koma að vfsu
fyrir einstöku þýddar greinar um
tónlíst, en gagnrýni hefur verið
mjög bágborin. Tónleikar eftir
tónleika og þá oft mjög góðir,
fyrsta flokks, fara fram — og al-
gjör þögn rikir í blöðunum. Svona
ástand er fyrir neðan allar hellur
og er hin mesta óvirðing við tón-
listarmenn, jafnt innlenda sem
erlenda.
Nú heldur okkar ágæti píanó-
leikari Gísli Magnússon píanótón-
ieika eftir dálítið hlé. Hann hefur
komið fram nýlega með Sinfónfu-
hljómsveit Islands, þar sem hann
lék Pfanókonsert Stravinskfs af
miklum glæsibrag. Einnig hefur
hann leikið talsvert í kammer-
músik og jafnan sannað ágæti sitt
með mjög vönduðum leik. Nú
heldur hann pfanótónleika eftir
nokkurt hlé, eins og áður sagði, og
er það því nokkur atburður, ekki
sízt þar sem efnisskráin var ekki
af léttara taginu. I verkum Moz-
arts, Schumanns og Chopin sýndi
Gísli sfna fáguðu og menningar-
legu túlkun eins og hún bezt ger-
izt. En hann lék einnig verk á
þessum tónleikum, sem enginn
íslenzkur píanóleikari hefur áður
leikið á opinberum tónleikum:
Petrúska-svftuna eftir Strav-
inskí. Ég vil meina að það eitt, að
leika þetta níðþunga og stórkost-
lega verk í útsetningu Stravinskís
sjálfs fyrir píanó, sé að brjóta
blað f sögu íslenzkra pfanóleik-
ara, ekki sfzt þar sem það var af
slíkum glæsibrag. Til hamingju
Gísli!
Hvað meina nú dagblöðin með
þögn sinni? ELkí aðeins Gísla,
heldur öllu tónlistarlífi á Islandi
er sýnd hin mesta óvirðing. Gísli
er ekki sá eini, sem fær slíka
þögn. Hver ágætis-konsertinn af
öðrum hefur verið algjörlega
hundsaður hér undanfarin ár. Ef
tónlistarlíf væri hér fátæklegt og
á lágu stigi, væri þessi deyfð blað-
anna e.t.v. skiljanleg. En gera
menn sér grein fyrir þvi að ís-
lenzkir tónlistarmenn hafa sí-
fellda samkeppni af fyrsta flokks
erlendum listamönnum? Hér
kemur fram erlendur virtúós í
píanókonsert eða á sólótón-
leikum. Síðan kemur annar ís-
lenzkur. Menn mega ekki gleyma
því, að engin önnur listgrein
hefur slíkan samanburð — og þvf
verða íslenzkir tónlistarmenn að
Sýna enn meiri „standard" heldur
en kannski ýmsar aðrar list-
greinar.
Ég vona innilega, að fslenzk dag-
blöð reyni nú að bjarga við sóma
sínum og gera stórátak í að sýna
tónlistinni a.m.k. sömu virðingu
og öðrum listgreinum með því að
sjá um það, að góðir gagnrýn-
endur verði fengnir til að skrifa
um tónleika. Þið berið e.t.v. þvf
við, að enginn vilji skrifa, en
hafið þið virkilega reynt ykkar
bezta? Ef þið viljið raunverulega
hafa gagnrýni, þá gerið þið það.
Það sýnið þið með íþróttagreinum
ykkar, sem eru upp á margar
síður. Ég er ekki að áfellast ykkur
fyrir íþróttir og aðra gagnrýni, en
hvers vegna er tónlistin alveg
höfð útundan?
Að lokum: Gjörið svo vel að líta
þetta vinsamlegum augum. Ég gat
ekki setið á mér og það eru
margir, sem eru jafn furðu lostnir
og ég. Reynið nú ykkar bezta til
að svona atburðir endurtaki sig
ekki.
Með kærum þökkum fyrir birt-
inguna.
Hveragerði 12. okt.
Einar Markússon.
Athugasemd ritstjóra.
Morgunblaðið hefur jafnan haft
fasta tónlistafgagnrýnendur úr
fremstu röð fslenzkra tónlistar-
manna. Fullyrðingum greinarhöf-
undar um virðingarleysi Mbl.
gagnvart tónlist er vfsað til föður-
húsanna og er ekki einu sinni
umræðuverðar.
Þjófur
gripinn
í glugga
AÐFARARNÓTT sl. sunnu-
dags var hringt til lögregl-
unnar og tilkynnt um
innbrot f Kjötbúð-
ina Borg við Laugaveg. Er lög-
regluþjónar komu á staðinn,
sáu þeir f fyrstu engin merki
um innbrot og engan á ferli
inni f verzluninni. En er þeir
fóru upp á þak hússins, sáu
þeir, að brotinn hafði verið
upp þakgluggi. Var þá ákveðið
að bíða við gluggann — og
innan stundar kom maður þar
upp og var vitanlega handtek-
inn með það sama. Ekki var
hann þó með neitt þýfi f fórum
sfnum, enda ekkert annað en
matvöru að finna f verzlun-
inni.
Humarinn
ekki alltaf
á boðstólum
ÞAU timabil hafa komið, að við
höfum átt í erfiðleikum með að ná
i humar, og það sem verra er,
humarinn fer alltaf smækkandi,
og verður þar af leiðandi ekki
eins góður, sagði Ib Wessman, yf-
irmatreiðslumaður á Naustinu,
þegar við spurðum hann um
hvernig gengi hjá veitingahúsun-
um að nálgast þetta lostæti.
Hann sagði, að humar yrði
sífellt eftirsóttari matur á veit-
ingahúsum hér, en um leið gengi
verr að fá hráefnið og alltaf færi
það hækkandi. Ef humarveiðarn-
ar eiga enn eftir að dragast sam-
an, þá má búast við, að innan
nokkurra ára verði humar illfáan-
legur á veitingahúsum hér, og þá
sjálfsagt ekki nema fyrir okur-
verð.
---♦♦♦-----
4 konur meiddust
FJÓRAR konur meiddust í um-
ferðaróhöppum f Reykjavík á
laugardag. Um kl. 11 var bifreið
ekið aftan á aðra á Grensásvegi,
við Fellsmúla, og voru þrjár
konur fluttar á slysadeild til rann-
sóknar eftir áreksturinn. Meiðsli
þeirra voru þó ekki talin alvar-
legs eðlis. Um kl. 17 var ekið á
konu á mótum Kringlumýrar-
brautar og Háaleitisbrautar, en
hún var ekki talin hafa slasazt
alvarlega.
Landhelgismálið
Framhald af bls.17.
ingum um hið gagnstæða. Sjálfstæðis-
menn hefðu kosið aðra meðferð land-
helgismálsins. Sökum aðildar sinnar að
gerð landhelgissamninganna 1961 hefur
flokkurinn legið undir brigzlum um land-
ráð og landsölu. Skyldu augu manna ekki
fara að opnast fyrir því, að leið laga og
réttar og milliganga Alþjóðadómstólsins
hefði verið skilvirkust og affarasælust?
Efast nokkur íslendingur lengur um
niðurstöðu dómstólsins, nú þegar fréttir
hafa borizt af stuðningi 80—100 þjóða á
undirbúningsfundum Hafréttarráðstefn-
unnar við 200 mílna landhelgi. Hér á vel
við að vísa til niðurstöðu virts bandarísks
lögfræðiprófessors, sem nýlega birti ítar-
lega og vandaða ritgerð um fiskveiðideilu
Breta og íslendinga. (Richard B. Bilder:
The Anglo-Icelandic Fisheries Dispute.
Wisconsin Law Review. No. 1 1973)
Höfundurinn, sem er prófessor við Wis-
consin-háskóla telur líklegt, að Alþjóða-
dómstóllinn muni álfta Breta hafa sönn-
unarbyrðina fyrir því, að alþjóðalög banni
eins og sakir standa ríki, sem eins sé ástatt
um og ísland, að færa fiskveiðilögsögu
sína í 50 mílur. Þar sem ekki sé neinum
viðhlítandi alþjóðasamningi til að dreifa,
verði Bretar að sýna fram á tilvist alþjóð-
legrar venjureglu, sem banni slíka út-
færslu. Höfundur álítur, að Bretum muni
reynast þetta örðugt. I fyrsta lagi rekist sú
röksemd, að alþjóðalög mæli fyrir um
12 mflna hámarksstærð fiskveiðilögsögu,
á þá staðreynd, að mistekizt hafi á Haf-
réttarráðstefnunni 1960 að ná samkomu-
lagi um þau mörk. I öðru lagi leiði hin
mikla fjölbreytni, hvað stærð fiskveiðilög-
sögu varðar, til þess, að dómstóllinn geti
trauðla kveðið upp úr með, að nokkur skýr
regla um stærð fiskveiðilögsögu fyrir-
finnist, svo ekki sé þá minnzt á vandkvæði
þvf samfara, að tilgreina, hver sú há-
marksstærð sé. Höfundur segir, að það
væri einkar torvelt fyrir dómstólinn að
komast að þeirri niðurstöðu, að f gildi sé
regla, sem snfði fiskveiðilandhelgi þröng-
ar skorður, þegar litið sé til þess, að a.m.k.
20 rfki, þ.á m. flest strandríki Römönsku
Ameríku hafi lýst yfir stærri fiskveiði-
landhelgi og meira en 10 rfki til viðbótar
lýst stuðningi við lögmæti slfkra fiskveiði-
marka. Yfirlýsingar ýmissa ríkja á undir-
búningsfundum Hafréttarráðstefnunnar
auki enn á erfiðleika Breta í þessu sam-
bandi. Af þessum ástæðum sé ólíklegt, að
dómstóllinn muni reiðubúinn að telja al-
menn viðhorf ríkja vera þau, að þau sé
bundin samkvæmt alþjóðlegri venjureglu
við þröng fiskveiðimörk. (Innsk. B. G.: Rit
gerðin var rituð fyrri hluta árs, áður en
kunnugt varð um hinn almenna stuðning
við víðáttumikla landhelgi, sem kom i ljós
í sumar, svo ekki ætti að þurfa að spyrja á
leikslokum í dag.) Þessu til viðbótar
bendir höfundur svo á hinar sérstöku að-
stæður Islands, sem sé jafn háð fiskveið-
um og raun ber vitni, auk þess sem þess
sjáist a.m.k. einhver merki, að fiskistofn-
arnir séu í hættu. Telur hann, að Alþjóða-
dómstóllinn gæti jafnvel með hliðsjón af
ákveðnum ályktunum Genfarráðstefnunn-
ar 1958 og dómsorði sínu í fiskveiðideilu
Breta og Norðmanna 1951, dæmt Islend-
ingum f hag á slfkum forsendum, vilji
dómstóllinn koma sér undan að taka
endanlega afstöðu til leyfilegrar stærðar
fiskveiðilögsögu.
En um efnislega niðurstöðu dómstólsins
efast höfundur ekki. Það gerir enginn
sannur Islendingur. Málstaður okkar er
sterkari en svo að fylla þurfi upp í eyður
verðleikanna með hótunum um að stefna
öryggi okkar og annarra f hættu, sé ekki
látið að kröfum okkar í einu og öllu.
Austurströnd Bandaríkjanna,
12. október.