Morgunblaðið - 14.11.1973, Síða 7

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. NÖVEMBER 1973
7
ftskRækc
og ftsketöf
Eftir
Árna
*
Isaksson
fiski-
frœðing
MARKMIÐ með þætti þeim, sem hér hefur göngu sína, er að koma á framfæri ýmsum fróðleikskornum um
fiskrækt og fiskeldi, en áhugi á þeim málum hefur stóraukizt hér á landi á undanförnum árum, og má segja,
að mikil gróska riki á þessu sviði víða um land. Væntum við góðrar samvinnu við þá, sem á þessum málum
hafa áhuga og vinna að þeim á einhvern hátt. Greinina, sem hér fer á eftir, ritaði Ámi ísaksson
fiskifræðingur hjá Veiðimálastofnuninni fyrir skömmu, og hefur hann góðfúslega veitt leyfi sitt til, að hún
verði birt í þessum þætti.
— ihj.
Eldi laxfiska í sjó
Inngangur
Á undanförnum mánuðum hef-
ur mikið verið rætt um laxeldi í
sjó hér á landi. Ýmsar þjóðir eru
farnar að ala ýmsar laxfiskateg-
undir í sjó. Norðmenn byrjuðu að
gera tilraunir með regnbogasil-
ungseldi i sjó 1910. Þó var ekki
farið að stunda það fyrir alvöru,
fyrr en um 1955. Árið 1968 gerði
norskur vísindamaður, Leidolv
Berge úttekt á nokkrum sjóeldis-
stöðvum í Noregi. Valdi hann
þær, sem að hans dómi voru bezt
reknar. Hann komst að því að
aðeins 1 af 14 sjóeldisstöðvum,
sem hann kannaði, var með launa-
kostnað á kg. af framleiddum
fiski undir því, sem álíta mætti
eðlilegt, ef reka ætti stöðina með
hagnaði. Dag Möller (1972) komst
að þeirri niðurstöðu að eldi í
Noregi væri enn á þróunarstigi og
mjög væri mjótt á mununum milli
gróðaog taps.
Þótt það skiptist á skin og skúr-
ir i sjóeldismálum Norðmanna,
eru þeir bjartsýnir á framtíðina,
enda hafa þeir efni á þvi. Þeir
hafa að mörgu leyti einstakar að-
stæður til sjóeldis. Öll ströndin er
mjög vogskorin og því gott skjól
fyrir brimi. Golfstraumurinn
vermir ströndina, og fer því hita-
stig sjávar aldrei niður fyrir4° C.
Sfðast en ekki síst er þar mjög
lítill munur á flóði og fjöru (1.5
— 2.5m), sem gerir það að verk-
um að fiskeldiskvíar og annar út-
búnaður getur verið alveg uppi í
landsteinunum.
Eðlilegt er, að við ísiendingar
gerum tilraunir með eldi laxfiska
í sjó, en gerum okkur jafnframt
grein fyrir því, að aðstæður hér
eru á margan hátt frábrugðnar
þvf, sem er í Noregi. Hér á eftir
mun verða reynt að gera grein
fyrir því, hvar möguleikar til sjó-
eldis eru mestir á landi, og hvaða
aðferðir munu gefa bezta raun.
Byggist sú álitsgerð á upplýsing-
um frá Hafrannsóknarstofnun,
Veðurstofu svo og athugunum á
aðstöðu, sem framkvæmdir hafa
verið á undanförnum árum vegna
V eiðimálastofnunar.
Aðferðir
Norðmenn hafa aðallega notað
þrjár aðferðir við eldið:
a) I flotkvíum;
b) í afgirtum víkum og sundum;
c) I þróm á landi, sem sjó er dælt
Tvær fyrstu aðferðirnar hafa
það sameiginlegt, að þær eru ekki
framkvæmanlegar, nema þar sem
öldugangs gætir mjög lítið.
Þriðja aðferðin er ekki eins háð
veðri og vindum. Hún hefur þann
ókost, að stofnkostnaður er til-
tölulega hár og dæling með raf-
magni nokkuð dýr. Á hinn bóginn
er auðveldara að fylgjast með
fiskinum, og möguleikar á upphit-
un sjávar eru fyrir hendi, sem
getur verið nauðsynlegt og síðar
mun verða vikið að.
Aðstæður
Aðstæður hér við land eru
óhagstæðar, einkum á tvennan
hátt:
1. Mikill munur er á flóði og
fjöru
2. Sjávarhiti er víða mjög lágur á
vetrum
Munur á flóðí og f jöru
Mikill munur er á flóði og fjöru
hér við Iand. Mestur er munurinn
við Suðvesturland, allt að 5 metr-
ar. En þar eru möguleikar á sjó-
eldi hvað mestir, eins og síðar
kemur fram. Þetta gerir það
að verkum, að flotkvíar sem eiga
að vera á 3 — 4 metra dýpi, verða
að vera a.m.k. 100 metra frá landi
til að ná því dýpi á fjöru, þar sem
aðdýpi er venjuiega fremur lítið.
Þetta gerir alla umhirðu og fóðr-
un mjög erfiða.
Hinn mikli munur á flóði og
fjöru hér við Iand er einnig ein
aðalástæðan fyrir mikilli kælingu
sjávar inni á fjörðum og víkum
yfir veturinn.
Sjávarhití
Kæling sjávar niður fyrir frost-
mark getur verið mjög óhagstæð
fyrir fisk i eldi, en sjór frýs ekki
fyrr en við -1.9° C. Koops (1972),
sem gerði tilraunir með regnboga-
silungseldi í sjó komst að þeirri
niðurstöðu, að fiskurinn þyldi ek-
ki hita niður fyrir frostmark, og
yrði þvi að segja hann í ferskt
vatn yfir veturinn.
Hafrannskóknarstofnunin hef-
ur framkvæmt ýtarlegar mæling-
ar á sjávarhita í nágrenni Reykja-
víkur síðastliðin 9 ár. Að dómi
haffræðinga stofnunarinnar gefa
þessar mælingar góða hugmynd
um hita nálægt landi, allt frá
Straumsvik vestur á Mýrar. Nið-
urstöðurnar sýna að meðalhitinn
getur farin niður fyrir frostmark.
Það kemur greinilega fram, að
árin eru mjög misjöfn. Sem dæmi
má nefna, að árin 1966 og ’69 voru
yfir 20 dagar með hita fyrir neðan
0°C. Hins vegar var aldrei frost í
sjónum árin 1964 og ’65. Því
miður eru ekki möguleikar að spá
um þetta fyrirfram, og er því allt-
af tekin áhætta, ef fiskurinn er
hafður i sjónum á þessum tima.
Það má því búast við, að erfitt
geti orðið að ala lax árvisst í heilt
ár i flotkvium eða afgirtum vík-
um við Vesturland, sem þó er
mun hlýrra en Norður- og Austur-
land.
Veðurstofa íslands hefur í ara-
tugi látið mæla sjávarhita víða á
landinu. Ef miðað er við 2 — 3 °C
sem lágmarkshita fyrir sjóeldi, er
meðalhitinn á Norður- og Austur-
landi greinilega það lágur, að
sjávareldi í flotkvíum væri ekki
framkvæmanlegt, nema 7 — 8
mánuði á ári. Á Suðurlandi, t.d.
við Grindavík, mætti stunda sjáv-
areldi árið um kring og búast við
miklum vexti, sambærilegum við
það, sem fæst t.d. í Noregi.
Þetta atriði kemur greinilega í
ljós, þegar reiknaðir eru út gráðu-
dagar fyrir hin ýmsu svæði.
Gráðudagar eru reiknaðir út með
því að margfalda gráður yfir 0
með dagafjölda í mánuði (30).
Sfðan eru mánaðarlegir gráðudag-
ar lagðir saman fyrir árið. Ef
Grindavík og bezti staðurinn skv.
mælingum, Stykkishólmur, eru
bornir saman, kemur í ljós, að
Grindavík hefur að meðaltali 40
— 50% fleiri gráðudaga. Þar sem
vöxtur fisks eykst með hækkandi
hitastigi upp í kjörhita, sem fyrir
lax i sjó Iiggur trúlega f rá 6 — 10°
C, má búast við 40 — 50% meiri
vexti á laxi i Grindavík. Saman-
burður á Grindavík og Teigar-
horni gefur 80 — 100% mun. Þess
má geta, að miðað við meðaltal 30
ára (1931 — 60), munar u.þ.b.
20% áGrindavík og Reykjavík.
Það þarf því enginn að efast
um, að suðurströndin býður upp á
hagstæðasta hitastig fyrir laxeldi
í sjó. Er þar um að ræða svæði frá
Ingólfshöfða vestur fyrir Reykja-
nes. Samkvæmt upplýsingum úr
riti Unnsteins Stefánssonar um
sjávarhita við Island má búast
við, að næst bezti staður, hvað
hitastig snertir, sé á þeim hluta
Snæfellsness er að úthafinu snýr.
Því miður er öll þessi strönd mjög
opin fyrir úthafi og hvergi skjól
fyrir öldugangi nema inni á höfn-
um, sem oft eru mengaðar. Eldi í
flotkvíum og í víkum og sundum
eru því illframkvæmanlegt á
þeim slóðum. Hins vegar eru
möguleikar á að dæla sjónum i
eldisþrær á þurru landi. Þetta
væri sérstaklega hentugt f ná-
grenni fiskvinnslustöðva, þar sem
nóg væri af fiskúrgangi til að
fóðra laxinn með. Ennfremur
nota slík fyrirtæki það mikið raf-
magn, að aukarafmagn til dæling-
ar fengist tiltölulega ódýrt. Þetta
hefur ýmsa aðra kosti, sem hér
eru taldir upp:
a) Enginn flutningskostnaður á
fiski eðafóðri;
b) Auðvelt að fylgjast með fiskin-
um og ástandi hans;
c) Fyrsta flokks aðstaða til að-
gerðar, pökkunar og frystingar
á fiskinum er á staðnum;
d) Eldismaður gæti
jafnframtsinnt öðrum störfum í
fiskvinnslustöðinni.
Niðurstöður
Möguleikar á eldi laxa, 2 — 3
kg. hggja fyrst og fremst við suð-
urströnd landsins, og frumathug-
anir benda til þess, að yfirleitt
verði að notast við dælingu á sjó i
þrær á landi.
Eldi slfkra laxa annars staðar á
landinu væri framkvæmanlegt
með dælingu og upphitun sjávar.
Með aukinni hitaveitu úti á lands-
byggðinni má búast við, að mögu-
leikar opnist til að nýta afrennsli
hitaveitunnar til slíkra þarfa.
Ennfremur er ástæða til að at-
huga, hvort ekki megi nýta beint
eða óbeint þann sjó, sem notaður
er til að kæla frystivélar í frysti-
húsum. Til þess að hægt sé að
nota hann beint, verður að útiloka
alla möguleika á ammoniakleka.
Eldi í flotkvíum getur verið
hentugt til að ala lax eða bleikju
tímabundið upp í 300 — 500 g á
tfmabilinu apríl — desember.
Markaður fyrir slíkan fisk, pakk-
aðan og frystan, gæti verið fyrir
hendi víða erlendis. Samkvæmt
þeim hitamælingum, sem fyrir
liggja, er varasamt að treysta á
eldi í flotkvíum yfir veturinn við
Vesturland og algjörlega útilokað
við Norður- og Austurland.
Eðlilegt er, að farið sé af stað
með tilraunaeldi, bæði í flotkvf-
um, eins og þegar hefur verið
byrjað á i Hvalfirði, svo og með
kælingu sjávar á land. En hafa
verður í huga þær takmarkanir,
sem þessum aðferðum eru settar
og hér hefur verið drepið á. Gæta
skal þess, að aðstaða sé öll vel
könnuð af sérfræðingum, áður en
áætlanir um framkvæmdir eru
gerðar. Rétt er að geta þess, að öll
opinber fjárhagsleg aðstoð er háð
því skilyrði, að teikningar og
áætlanir af mannvirkjum hafi
verið samþykktar af veiðimála-
stjóra, áður en hafizt er handa um
framkvæmdir.
SANSUI STEREOMAGNARI til sölu með útvarpi (2000X) og plötuspilari (2050 C). Gott verð Upplýsingar' í síma 92-1 432. BROTAMÁLMUR Kaupi allan brotamálm langhæsta verði Staðgreiðsla Nóatún 27, sími 2589 1
ATVINNA ÓSKAST Óska eftir vel launaðri vinnu strax Hef Samvinnuskólapr og góða enskukunnáttu. Margt kemur til greina. Hef reynslu í skrifstofust Uppl. í síma 8451 7. BMW 1800 ÁRG. 1968 Tilboð óskast Er með svefnstólum og Blaupunkt útvarpi Litur blár Uppl. í síma 92-8063.
UNGUR MAÐUR óskar eftir rúmgóðu herbergi á ieigu í Hafnarfirði eða Garða- hreppi. Reglusemi heitið. Upp- lýsingar í slma 72146 eftir kl. 8 á kvöldin. HJÓN utan af landi óska eftir 3|a herbergja ibúð strax. Uppl i síma 35342.
KEFLAVÍK Til sölu ný og glæsileg 3ja herb íbúð ásamt bílskúr. (búðin laus strax Fasteignasalan Hafnargötu 27 Simi 1420 BARNAGÆZLA — TIL SÖLU. Get tekið vöggubörn i gæzlu nú strax eða siðar Einnig eina 2'/2 árs telpu. Til sölu Electroluxog Philips kæliskápar. Uppl i sima 86952.
HÚSNÆÐI TIL LEIGU Rúmgóð 3ja herb íbúð með hús- gögnum til leigu á Suðurnesjum. Laus nú þegar, Uppl i sima 84517 RÁÐSKONA ÓSKAST á fámennt sveitaheimili á Suður- landi (Fljótshlíð). Má hafa börn Uppl. í síma 26856
SKÓLAHEFILBEKKIR Sænsk gæðavara á hagstæðu verði Opið kl 14—17 Stafn h.f umboðs- og heildv , Brautarholti 2. SYSTUR óska eftir ibúð nú þeqar eða um áramót. Fyrirframgreiðsla. Uppl í síma 25488 eftir kl. 6 e.h.
KEFLAVÍK Til sölu lítil 2ja herb. íbúð. Hag- stætt verð og greiðsluskilmálar. íbúðin verður laus til íbúðar fljót- lega. Fasteignasala Vilhjálms og Guðfinns. Símar 1 263 og 2890. ÚRVALS SÚRMATUR Súrsaðir lundabaggar. hrútspung- ar, sviðasulta, svinasulta. Úrvals- hákarl, sild og reyktur rauðmagi Harðfiskur, bringukollar. Kjötmiðstöðin, Laugalæk 2, simi 35020
EINKAMÁL Er ekki einhver fullorðinn reglu- maður, sem leiðist einvera? Vill hann ekki kynnast konu, sem er svipað ástatt fyrir? Tilboð ásamt fullu nafni og heimilisfangi sendist afgr. Mbl. fyrir kl 6 á föstudag merkt Áramót — 3268 BÍLAVIÐGERÐIR Tökum að okkur allar almennar bílaviðqerðir BílaverkstæSið Bjargi, við Sundlaugaveg, sími 38060
Öllum vinum okkar, nær og fjær, sem heiðruðu okkur
með heillaóskum, gjöfum og heimsóknum á gullbrúð-
kaupsdegi okkar 3. nóvember s.l. sendum við kveðjur
okkar og þakkir.
Unnur Sveinsdóttir,
Snorri Lárusson,
Jöklagrunni 1.
Sinfóníuhljómsveit íslands
Tónlelkar I Háskóladlói
fimmtudaginn 1 5 nóvember kl. 20.30.
Stjórnandi KARSTEN ANDERSEN
Einsöngvari JENNIFER VYVYAN
Efnisskrá:
Forleikur að Brúðkaupi Figaros eftir Mozart, Les
llluminations (Ljómanir) eftir Britten, og Sinfónía nr, 4
eftir Mahler,
Aðgöngumiðar í Bókabúð Lárusar Blöndal og Bókaverzl-
un Sigfúsar Eymundssonar
13000
Tll SðlU
Við Hvassaleiti nálægt Borgarspítala
Falleg og vönduð 1 10 ferm, endaíbúð á 1. hæð i 4ra
hæða blokk. 3 rúmgóð svefnherb,, stór stofa og hol. Með
suðursvölum. Teppalögð. Stórt baðherb og gott eldhús
með borðkrók Bílskúrsréttur Laus, Uppl hjá sölustjóra
Auðunni Hermannssyni í síma 1 3000
Fasteignaúrvalið.