Morgunblaðið - 17.01.1974, Blaðsíða 16

M.
16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. JANUAR 1974

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjór
Ritstjórn og afgreióslr.
Auglýsingar
hf.Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10-100.
Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 22,00 kr. eintakið.
Eimskipafélag íslands
á 60 ára afmæli í dag.
Stofnun þess var stór
viðburður í íslenzku þjóð-
lífi á þeim tíma. Hlutafé
var safnað um land allt og
meðal íslendinga, sem
flutzt höfðu búferlum vest-
ur um haf. Stofnun Eim-
skipafélagsins markaði
tímamót í sjálfstæðisbar-
áttu íslenzku þjóðarinnar.
Með rekstri þess tóku Is-
lendingar samgöngur á sjó
í eigin hendur og þar með
lauk margra alda tímabili,
er þjóðin hafði verið
öðrum háð um samgöngur
og flutninga milli landa.
Jafnan síðan hefur
Eimskipafélagið verið í far-
arbroddi, enda oft kallað
óskabarn þjóðarinnar og
haldið með sæind þeirri
forystu í íslenzkum sam-
göngumálum, er það tók í
upphafi. í grein, sem Einar
Baldvin Guðmundsson,
stjórnarformaður Eim-
skipafélagsins, ritar í
Morgunblaðið í dag,
minnist hann stofnunar
Eimskipafélagsins með
svofelldum orðum: „Hygg
ég, að ekki fari á milli
mála, að með stofnun
félagsins hafi verið stigið
heillaríkt spor í atvinnu-
málum islendinga. Þjóðin
keppti að því marki að
verða frjáls og fullvalda,
en að beztu manna yfir-
sýn var því marki ekki
vildu leggja sitt af mörkum
til þess að hugsjónin, sem
lá að baki félagsstofnun-
inni, yrði að veruleika.
Þekkjast þess ekki dæmi,
að nokkurt atvinnufélag
hafi verið stofnað með jafn
almennri þátttöku þjóðar-
innar og Eimskipafélag Is-
lands.“
Til marks um þýðingu
Eimskipafélagsins í ís-
lenzku atvinnulífi nú má
geta þess, að hlutafé þess
um síðustu áramót var tæp-
lega 190 milljónir króna, og
er talið, að hluthafar séu
11.200 talsins. Starfsmenn
félagsins eru um 800 og
félagið á í dag 14 skip, enda
annast það meginhluta
vöruflutninga milli íslands
og annarra landa.
í afmælisgrein sinni segir
Einar Baldvin Guðmunds-
son: ,,í hinni 60 ára starfs-
sögu Eimskipafélagsins
hafa sem að líkum lætur
skála, og fest kaup á full-
komnum og afkastamiklum
tækjum. Þetta er því veiga-
meira sem flutningar hafa
vaxið ár frá ári. . . Enda
þótt margar blikur séu á
lofti í atvinnurekstri og at-
vinnumálum þeirra landa,
sem við islendingar skipt-
um mest við, vil ég þó full-
yrða, að fyrirsvarsmenn
Eimskipafélagsins horfa
með sömu bjartsýni fram á
veginn, sem þeir jafnan
hafa gert. Eimskipafélag-1
inu er nauðsynlegt að
auka og efla skipastól sinn
og er mér það mikið gleði-
efni að geta tilkynnt á þess-
um tímamótum, að féiagið
hefur ákveðið að festa
kaup á 5—6 nýlegum
flutningaskipum og hefur í
því efni notið fulls skiln-
ings íslenzkra stjórnvalda.
Er sérstaklega ánægjulegt
að gera sér þess fulla grein,
að aldrei hafa samgöngur á
EIMSKIPAFELAG
ÍSLANDS 60 ÁRA
náð nema áður yrði
lagður hornsteinn að
íslenzku athafna og at-
vinnulífi. Einn þessara
hornsteina var lagður, er
Eimskipafélagið var stofn-
að. Allur almenningur
lagði sitt af mörkum, ekki
aðeins þeir, sem efnaðir
voru, heldur einnig hinir
fátæku. Hér var um hug-
sjónamál að ræða og allir
skipzt á skin og skúrir.
Hins verður að minnast, að
bjartsýni og stórhugur
hafa jafnan ráðið gerðum
félagsins. Félagið á í dag 14
skip, en hefur auk eigin
skipastóls orðið að taka
fjölmörg skip á leigu,
íslenzk og erlend, til að
anna starfseminni. Auk
skipastólsins hefur félagið
byggt mikla og dýra vöru-
sjó milli íslands og annarra
landa verið betri en nú og á
enn að verða mikil bót í
þessu efni í náinni framtíð.
Eimskipafélagið hefur
ráðizt í byggingu stórra
vöruskála í Reykjavík og
er mér sérstakt ánægju-
efni að taka hér fram, að
vonir standa til að þörfum
félagsins í Reykjavík fyrir
athafnasvæði verði full-
nægt af hálfu hafnaryfir-
valda. Lokið er byggingu
vöruskemmu á isa-
firði og haldið verður
áfram byggingu vöru-
skála á Akureyri, þeg-
ar er skilyrði leyfa. Þá
verður og að hafa í huga,
að Eimskipafélaginu er
nauðsynlegt að eiga jafnan
hin fullkomnustu tæki í
rekstrinum. Allar þessar
framkvæmdir kosta að
sjálfsögðu stórfé en það er
einlæg von okkar allra, að
takast megi að vinna bug á
hvers konar erfiðleikum.
Hinir mörgu atgervis-
menn, sem starfa á vegum
Eimskipafélagsins bæði á
sjó og í landi munu vissu-
lega stuðla að því að hag-
sæld félagsins eflist öllum
til góðs.“
Á undanförnum árum og
áratugum hafa orðið mikl-
ar breytingar í samgöngu-
málum. Farþegaflutningar
fara nú að mestu fram með
flugvélum og hefur Eim-
skipafélag Íslands horfzt í
augu við þann veruleika
með því að selja Gullfoss
og hætta þar með að mestu
farþegaflutningum á sjó.
En félagið á engu að síður
þátt í framþróun farþega-
flutninganna með eignar-
aðild að Flugfélagi íslands
og Flugleiðum. Á þessuin
tímamótum í sögu og starfi
Eimskipafélags islands vill
Morgunblaðið flytja þessu
merka félagi og starfsfólki
þess á sjó og landi beztu
árnaðaróskir.
Efnahagsstyrialdir
ÞAÐ er almenn venja á meðal
þjóða að hugsa aldrei í alvöru
um efnahagsstyrjaldir fyrr en
þær verða fyrir barðinu á þeim.
Þetta er atriði, sem vert er að
hugsa um svo sem eina
kvöldstund, ef svo kynni að
fara, að við fengjum ekki
Iengur olíu eða gas til hús-
hitunar. Og þetta er örugglega
eitt af þeiin atriðum, sem hæst
mun bera f viðræðum um
alþjóðaverzlun, sem hefjast
innan skamms.
Réttur allra þjóða til þess að
vérzla frjálst með alla þá vöru,
sem nauðsynleg má teljast í
daglegu lífi, hefur löngum
verið varinn af heimspekingum
og jafnvel stjórnmálamönnum,
sem hafa rætt fíflsku mann-
kynsins á mannfundum. Engu
að síður halda menn áfram,
jafnvel á friðartímum, að beita
viðskiptalegum takmörkunum í
pólitískum tilgangi.
Þetta er vinsæl aðferð hér í
Bandaríkjunum. Bandaríkja-
menn voru helztu brautryðj-
endur í þróun efnahagslegra
styrjaldaraðgerða á þessari öld,
þótt við bregðumst svo hinir
verstu við nú, þegar Arabar
beita okkur sömu vopnum.
Þetta er auðvitað engin
afsökun fyrir þá, sem beita
fjárkúgun og efnahagslegum
þvingunum. Sannleikurinn er
sá, að þeim mun meira sem
þjóðir heims verða að vera
háðar hver annarri um inn-
flutning, þeím mun óþægilegri
verða þær viðskiptaaðferðir,
sem beitt er á friðartímum.
Kannski hefur olíusölubann
Arabanna verið stóru iðnaðar-
ríkjunum nauðsynieg lexia
eftir alit saman.
Ef styrjöld ríkir á milli þjóða
verður auðvitað að líta málin
öðrum augum. Engum dettur í
hug að halda því frarn, að
bandamenn hafi gert rangt í
síðustu heimsstyrjöld, er þeir
reyndu að hindra innflutning á
hráefnum til þýzka hergagna-
iðnaðarins. Og þrátt fyrir ógnir
kafbátahernaðarins myndu fáir
leyfa sér að haida þvi fram, að
Þjóðverjum hefði ekki verið
heimilt eins og á stóð, að reyna
að koma í veg fyrir að
hernaðartæki og birgðir bærust
til Bretlands frá • Bandaríkj-
unum. Báðir styrjaldaraðilir
beittu hernaðartækni til hins
ítrasta og engir liðu jafn óskap-
lega og almennir borgarar.
Jafnvei þá voru styrjaldar-
aðgerðirnar fordæmdar sem
villimennska.
En að semja reglur um
beitingu efnahagsmáttar í póli-
tískum tilgangi á styrjaldar-
timum er jafnvel enn erfiðara,
einkum þó þegar svo stendur á,
að erfitt er að greina á milli
friðarins og stríðsins, á milli
samkeppni og hreinna efna-
hagsstyrjalda.
Auðvitað eru ákveðin atriði
viðskiptalegra takmarkana i
senn augljós og fullkomiega
réttlætanleg. Til dæmis gæti far-
ið svo, að Israeiar og Arabar
teldu sig þarfnast Kjarnorku-
vopna til þess að verjast hvorir
öðrum, en þeir geta þó varla
ætlazt til þess, að Bandaríkja-
menn eða Sovétmenn selji þeim
þau á frjálsum markáði.
Sovétmenn gætu heldur ekki
eftir James
Reston
með réttu kvartað undan því,
að Bandaríkjamenn neituðu að
selja þeim háþróuðustu tölvur
sínar. Þetta er að vísu svolitið
úrelt, þar sem bæði Vestur-
Þjóðverjar og Japanir selja
tölvur og önnur háþróuð tæki
til Sovétríkjanna.
En þrátt fyrir allt eru ýmis
atriði, sem þarfnast gaumgæfi-
legrar athugunar. Höfðu
Bandaríkjamenn rétt til þess að
beita efnahagslegum þving-
unaraðgerðum gegn stjórn
Chile vegna þess að hún þjóð-
nýtti koparnámurnar og aðrar
eignir bandarískra stórfyrir-
tækja í landinu og fyigdi
\ 'v /
JíeUrJIark Shnes
v \s-.
annarri hugmyndafræðilegri
stefnu en þeirri, sem stjórnin i
Washington lagði blessun sína
yfir?"
Þegar Sovétmenn settu upp
eldflaugastöðvar á Kúpu, sem
gátu orðið Bandaríkjunum
hættulegar, lýsti Kennedy for-
seti hafnbánni á Kúbu. Þessar
aðgerðir nutu mikils fylgis
bandarísku þjóðarinnar, en við
hljótum aðspyrja, er réttlætan-
legt að viðhalda banni á sölu
venjulegrar vöru til Kúbu tíu
árum eftir að deilurnar áttu sér
stað? Flestir Bandaríkjamenn
myndu svara þessu játandi, og
þar liggur hundurinn grafinn.
Ef það er stefna Bandaríkjanna
að afneita öllum viðskiptum við
Kúbu á þeim forsendum, að
Kúbustjórn sé óvinveitt Banda-
ríkjunum, hvernig í ósköpun-
um eigum við þá að sannfæra
Araba um, að þeir geri rangt
með því að neita að selja okkur
olíu á sama tíma og við seljum
ísraelum vopn?
Auðvitað er þetta ekki fylli-
lega sambærilegt, en Arabar
líta ekki þannig á málin og það
gera ekki heldur ýmsar vanþró-
aðar þjóðir, sem um árabil hafa
selt Vesturlandabúum nauð-
synleg hráefni á verði, sem
kaupendur hafa yfirleitt
ákvarðað sjálfir.
En allt er i heiminum hverf-
ult. Olíusölubannið hefur fært
okkur heim sanninn um það, að
Bandarikin eru afar háð inn-
flutningi. Um það bil tóif af
hundraði þeirra hráefna, sem
nauðsynlega þarf til iðnaðarins,
eru innflutt, og sú hundraðs-
tala hækkar stöðugt. Við flytj-
um inn nær allt gúmmí, tin,
króm og magnesíum og mikinn
hluta af þvi magni kopars,
zinks og óunninnar ullar, sem
við þurfum á að halda. Fram-
leiðendur þessara hráefna hafa
um árabil verið að koma á fót
samtökum í þeim tilgangi að
knýja sameiginlega fram hærra
verð. Olíusölubannið er aðeins
hástig þessarar þróunar og
hinn góði árangur, sem náðst
hefur með því, kemur til með
að verka hvetjandi.
Á sama hátt má það vera öll-
um ljóst, að það er á engan hátt
verjandi, að stórveldin selji og
kaupi vörur á þvi verði, sem
þau ákvarða sjálf, en beiti efna-
hagslegum styrjaldaraðgerðum
ef það hentar pólitískum hags-
munum þeirra.
Kissinger utanríkisráðherra
hefur nógum öðrum hnöppum
að hneppa í bili, og hann hefur
aldrei fengið orð fyrir fjármála-
vit, en engu að sfður getur svo
farið, að hann verði að taka
þetta mál upp, og þá fyrr en
síðar. Arabar eru að vísu ekki
liklegir til þess að veita orðum
hans mikla athygli eins og á
stendur, en sú tið mun koma, að
þeir gera sér grein fyrir þeim
hættum, sem fylgja því að reka
efnahagslegt stríð. Smáþjóðirn-
ar eru ekki jafningjar stórþjóð-
anna í átökum. Enginn fær'
neitað því, að smáþjóðirnar
hafi orðið að líða á liðinni tíð,
en stórveldin eru ekki likleg til
þess að sætta sig við það til
lengdar, að iðnaði þeirra sé
haldið i úlfakreppu og fólk
verði unnvörpum atvinnulaust.