Morgunblaðið - 02.02.1974, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. FEBRUAR 1974
17
A rgen tína
dauðadœml land
„ÉG elska Argentínu. .. en ég á
enga von landinu til handa.“ .4
þessa leið fórust Jorge Luis
Borges, einum kunnasta rithöf-
undi Suður-Ameríku orð f við-
tali við Ann Scott, blaðakonu
bandaríska tímaritsins
NEWSVVEEK fyrir sköminu.
Borges er löngu frægur um
heim allan fyrir sinn sérkenni-
lega skáldskap, og hann hefur
eins og menn muna komið til
tslands, enda mikill áhugamað-
ur um norrænar fornbók-
menntir. En Jorge Luis
Borges er einnig einn af fáum
Argentínumönnum, sem hafa
þorað að vera ómyrkir í máli í
garð Juan Perons forseta og
stjórnarhátta hans. Eftirfar-
andi er viðtal NEVVSVVEEKS
við Borges:
— Þjáðust þér mjög fyrst, er
Peron \ar \ið völd?
— Þeir handtóku móður
mína og systur fyrir að taka
þátt í mótmælaaðgerðum, ög
þeim tókst að bola mér frá litla
starfinu mínu við L'andsbóka-
safnið. Eftir að þeir höfðu rekið
mig buðu þeir mér stöðu yfir-
manns alifuglaræktar. Auðvit-
að var það aðeins móðgun, —
ríkisstjórnarfyndni.
— Hafiðþér orðið fyrir óþæg-
indum nú, þegar Peron er aftur
við völd?
— Alls ekki; ég hef ekkert
samband haft við ríkisstjórn-
ina. Þeir vita, að ef þeir gera
mér mein mun það valda al-
þjóðlegri mótmælaöldu. Og ég
hef hjálpað þeim. Ég hef vakið
athygli heimsins frekar á
Argentinu, og með því að segja
af mér stöðu minni sem for-
stöðumaður Landsbókasafnsins
mánuði áður en þeir tóku við
valdataumunum, sléppti ég
þeim við þau vandræði að verða
að reka mig. Mér fannst afsögn
heiðarlegustu vinnubrögðin.
— Hvað finnst yður um nú-
verandi ríkisstjórn Perons?
— Vinir mínir, sem eru að
hjálpa mér með bókina mfna,
eru mér nú sammála um að
minnast ekki meir á stjórnmál
einu orði. En ýmislegt getur
gerzt hér. Þér megið taka skýrt
fram, að ég er andvígur þessari
rikisstjórn.
— Það hefur verið sagt, að
Argentína eigi sér enga sál.
Haldið þér, að Peron geti hjálp-
að þjóðinni til að eignast mynd
af sjálfri sér?
— Peron er annars flokks
maður. Hann er ekkert sér-
stakt, ekkert, sem skiptir máli.
Þegar hann deyr verður eins
og ekkert hafi gerzt. Hann mun
engin áhrif hafa á þetta land.
— Getið þér þá skýrt hvers
vegna meir en 60% þjóðarinn-
ar studdu hann f sfðustu kosn-
ingum?
— Studdu þau hann í raun og
veru? A fyrsta valdatíma hans
vildi enginn segja, að hann
Viðtal við
rithöfundinn
Jorge Luis
Borges
styddi hann; menn varu hrædd-
ir um að verða að athlægu Nú
styðja allir hann. Menn eru að-
eins á höttunum eftir atvinnu.
— Eru ekki Suður-Ameríku
menn hrinfnir af þriðja-heims
heimspcki hans?
— Það er brandari að kalla
Peronisma heimspeki. Enginn
hugsar um hreyfingu
Peronista, heldur um eigin
hagi því hvað þeir fá út
úr henni. Það er ekki unnt
að taka Peronisma alvarlega,
eins og kommúnisma til
dæmis. Ég er ekki kommúnisti,
en hann hefur þó að minnsta
kosti ákveðna hugmynd til
grundvallar, með ljósri heims-
mynd. Peronismi er ekki ein-
lægur þannig.
— Haldið þér að hinir vinstri
sinnuðu skæruliðar hér séu
einlægir?
— Þeir eru aðeins f lækingar,
glæpamenn — ekkert meira.
En raunar er ég sjálfur ,,gorila“
(orð vinstri manna í Suður-
Ameríku yfir hægri sinna, sem
leggja mikið upp úr lögum og
reglu).
— Hvað finnst yður um
Isabel Peron, hinn nýja vara-
forseta Argentínu?
— Lélegur staðgengill Evu.
Lfka götudrós. Sú fyrsta dó,
veslingurinn, svo að þeir sögðu,
að við yrðum að finna einhvern
f staðinn. Það er auðvelt að
finna staðgengla götudrósa.
— Hvernig teljið þér, að hin
nýja ríkisstjórn muni hafa
áhrif á menningu Argentínu —
leiklist, listir, bókmenntir?
— Eg er aldrei i leikhús, en
mér skilst, að þeir séu að reyna
að gera þau eins argentísk og
þeir geta, — sem þýðir að það
verður allt tóm tilgerð. Það er
ekki til nein argentfnsk menn-
ing. Það er háð i því að tala um
menningarstigið hér. Stigið er
mjög lágt.Og nú munþaðverða
verra. Á siðustu árum hefur til
dæmis verið mjög erfitt að
flytja erlendar bækur til
Argentínu. Nú er jafnvel
hugsanlegt að þeir muni tak-
marka innflutning blaða og
tímarita.
N
— Margir argeutínskir rit-
höfundar, t.d. Manual Puig,
hafa fengið mjög góðar viðtök-
ur f Evrópu og Bandaríkjunum.
Spegla verk þeirra ekki þróaða
menningu?
— Ég hef aldrei lesið Puig —
þegar ég frétti að hann hefði
skrifað bók, sem nefnist
„Boquitas Pintadas" („Litlar
málaðar varir“) sagði ég, því-
líkt þvaður.
— Svo að þér teljið, að
Argentína eigi sér engasál?
— Eg elska þetta land — öll
fjölskylda mfn hefur verið héð-
an, kynslóð eftir kynslóð. En
það er talað um þjóðareinkenni
— hvaða þjóðareinkenni.
„Gauchoana"? Það er meira af
þeim í Brazilíu og Uruguay en í
Argentínu. La Boca (lítríkt
ítalskt hafnarhverfi í Buenos
Aires)? Það er italía. Eg hef
aldrei komið þar á ævinni.
— Hvað teljið þér, að fram-
tíðin beri I skauti sinu fyrir
Argentínu?
— Þetta var fyrsta latneska
landið fyrir 50 til 60 árum;
nú er það hið síðasta. Peset-
inn er ekki mikils virði,
bókmenntirnar eru ekki
neitt, borgin er sóðaleg.
Eg hef enga von landinu
til handa. Fólkið brosir ekki,
það yglir sig, og nú er það
byrjað á að drepa hvert annað.
Enginn vill lifa eða vinna úti
í landi. Allir vilja skrifstofu-
vinnu í borginni; lftill draumur
það. Peron lofar þessu, —
öruggu opinberu starfi. Þess
vegna hefur hann stuðning. Og
hann er ríkur.maður, og þannig
vilja allir verða.
Framhald á bls. 29.
Ingólfur Jónsson:
Verði jarðlagafrumvarpið
að lögum er valdið dregið
frá heimamönnum
Frumvarp til jarðalaga er til
meðferðar í efri deild Alþingis.
Landbúnaðarráðherra virðist
hafa áhuga fyrir því, að frum-
varpið verði að lögum á yfir-
standandi þingi. Búnaðarþing
fjallaði um frumvarpið á liðnu
ári, og átti það miklu fylgi að
fagna þar. Ekki er að efa, að
margir alþingismenn hafa ým-
islegt við frumvarpið að at-
huga. Er óliklegt, að það nái
fram að ganga, nema veigamikl-
ar breytingar verði á því gerð-
ar. Gert er ráð fyrir, að Land-
nám ríkisins verði lagt niður,
en þau mál, sem sú stofnun
hefur á hendi, verði flutt að
mestu leyti til landbúnaðar-
ráðuneytisins og búnaðarfélags
íslands. Ekki verður séð, að
sparnaður eða vinnuhagræðing
náist með þeirri breytingu.
Landnám ríkisins hefur fátt
starfslið og takmarkað hús-
næði.
xxx
í þeirri stofnun er vel unnið
að margþættum verkefnum.
Það væri óraunhæft að reikna
með sparnaði í mannahaldi og
húsnæði, þótt Landnám ríkisins
yrði lagt niður, ef ætlazt er til,
að unnið verði að þeim verk-
efnum, sem stofnunin hefur á
hendi. En þau verkefni eru
margvísleg og mikilvæg. Má m.
a. nefna skipulagsmál i strjál-
býli, sem mótuð voru með lög-
um um stofnlánadeild land-
búnaðarins, landnám, ræktun
og byggingar í sveitum. Land-
nám rikisins hefur unnið að
framkvæmd málsins með góð-
um árangri. Jarða- og ábúenda-
skrá er þegar orðinn grundvöll-
ur að skráningu i lífeyrissjóð
bænda og til viðmiðunar, þegar
lán eru veitt úr stofnlánadeiId
landbúnaðarins. Einnig vinnur
stofnunin að því að gera land-
búnaðaráætlanir.
xxx
Byrjað hefur verið á landa-
merkingum i samstarfi við ýms-
ar aðrar stofnanir. Grunnkorta-
gerð yfir landið allt, gróður-
greining og skráning lands er
nauðsynleg til undirbúnings
eiginlegu skipulagsstarfi á ein-
stökum jörðum. Lög um Land-
nám rikisins ákvarða verksvið
stofnunarinnar og erþað miklu
viðtækara en hér hefur verið
nefnt. Landnám ríkisins sér um
reikningshald fyrir heyköggla-
verksmiðjurnar i Gunnarsholti,
Hvolsvelli og í Dalasýslu. Land-
námsstjóri og fulltrúi hans eru
i stjórnum verksmiðjanna
ásamt heimamönnum, þar sem
verksmiðjurnar eru starfrækt-
ar. Stjórnunar- og skrifstofu-
kostnaður með því fyrirkomu-
lagi hefur reynzt ótrúlega litill.
Væri það mikill skaði, ef breyt-
ing yrði gerð á þvi fyrirkomu-
lagi, eins og landbúnaðarráð-
herra hefur lagt til i frumvarpi
um heykögglaverksmiðjur rík-
isins. Þar er gert ráð fyrir einni
stjórn yfir öllum verksmiðjun-
um. Með þeim hætti nýtist ekki
þekking heimamanna, en oý
stofnun með skrifstofuliði yrði
stofnsett i Reykjavík.
xxx
Vonandi næst samkomulag
um það á Alþingi, að Landnám
ríkisins starfi áfram eins og að
undanförnu og horfið verði frá
þvi að gera breytingar, sem
gæti orðið til tjóns g kostnaðar-
auka. Jarðalagafrumvarpið ger-
ir ráð fyrir, að stofnuð verði 23
byggðaráð með 69 mönnum og
jafnmörgum til vara. Kostn-
aður við byggðaráðin greiðist
að hálfu úr rikissjóði og að
hálfu af viðkomandi sýslufél-
ögum og búnaðarsamböndum.
Byggðaráðin eiga að hafa víð-
tækt vald til ráðstöfunar á jörð-
um og jarðahlutum. Þau eiga
einnig að hafa á hendi vissa
þætti skipulagsmála, svo sem
úthlutun lands undir sumarbú-
staði og til ræktunar og al-
mennra nota.
Byggðaráð verður ný stofnun
með sérstöku skrifstofuhaldi og
væntanlega allmiklum kostn-
aði. Með stofnun byggðaráða
eru sveitarstjórnirnar snið-
gengnar og margháttuð völd,
sem sveitarstjórnirnar hafa
lengi haft, eru af þeim tekin.
Landshlutasamtök og sveitar-
stjórnarsambönd hafa verið
stofnuð. Þau eru til aðstoðar
sveitarstjórnunum. Byggðaráð-
in eru því óþörf og aðeins til
kostnaðarauka. Talsmenn
jarðalagafrumvarpsins telja
nauðsynlegt að lögfesta það til
þess að koma i veg fyrir brask
með jarðir og tryggja, að jarðir
haldist í byggð.
XXX
Ekki verður séð, að frum-
varpið geti náð þeim tilgangi,
þótt að lögum yrði. Sveitar-
stjórnir hafa þau völd lögum
samkvæmt, að lagt er til, að
byggðaráðin fái. Það er mikils
virði fyrir sveitarfélögin, að
góðar jarðir haldist I ábúð. Það
mætti e. t. v. tryggja eðlilega
ábúð jarða betur en verið hefur
með þvi að gera ábúðarlögin
nokkuð ákveðnari og auðvelda
með þvi sveitarstjórnum að
hyggja jarðir hæfum mönnum,
hver sem kann að eiga jörðina.
Ef jarðareigendum vrði full-
komlega Ijóst, að skylt væri að
halda jörðum i ábúð með hæfi-
legum leigukjörum og nauðsýn-
legu frjálsræði ábúenda um
framkvæmdir, er brostinn sá
grundvöllur, sem ýmsir telja,
að verið hafi fyrir braski með
jarðir. Það væri ekki rétt að
afgreiða jarðalagafrumvarpið á
þessu þingi. Það þarf að breyta
þvi verulega, in. a. til þess að
Ifýggja völd heimamanna.
Einnig virðist vera nauðsyn-
legt, að skipulagslögin verði
endurskoðuð á sama tíma, til
þess að tryggja samræmi i lög-
gjöf uin jarðamál og skipulags-
mál.