Morgunblaðið - 13.02.1974, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. FEBRUAR 1974

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 360,00
í lausasolu 22
hf. Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
kr. á mánuði innanlands
.00 kr. eintakið.
1. laugardagsmorgun
gerðist sá einstæði at-
burður, að íslenzkur ráð-
herra, Lúðvfk Jósepsson,
boðaði í miklum skyndi til
blaðamannafundar til þess
að afsaka það framferði
Sovétríkjanna að standa
ekki við gerða samninga
um olíusölu til íslands og
tregðu þeirra að borga
heimsmarkaðsverð fyrir ís-
lenzkar útflutningsafurðir
á sama tíma og íslendingar
borga heimsmarkaðsverð
fyrir olíuvörur frá Sovét-
ríkjunum. í kjölfar þessa
blaðamannafundar Lúð-
víks Jósepssonar birtist
svo forystugrein í Þjóðvilj-
anum í gær, þar sem haldið
er áfram að bera í bæti-
fláka fyrir afgreiðslusvik
Sovétmanna og því mót-
mælt, að Sovétríkin geri nú
tilraunir til að beita okkur
íslendinga viðskiptalegum
þvingunum í því skyni að
hafa áhrif á afgreiðslu
varnarmálanna í ríkis-
stjórn og á Alþingi.
Það er út af fyrir sig
dæmalaust, að íslenzkur
ráðherra skuli taka að sér
það verkefni að halda uppi
vörnum fyrir Sovétríkin í
þessu máli. Eðlilegra hefði
verið, að sovézka sendiráð-
ið í Reykjavík eða við-
skiptaráðuneytið f Moskvu
hefði sent frá sér tilkynn-
ingu, þar sem því væri mót-
mælt, að um viðskiptalegar
þvinganir væri að ræða. En
bersýnilegt er, að hvorki
sovézka sendiráðið né
stjórnvöld í Moskvu þurfa
að gefa slíka yfirlýsingu,
þar sem þessir aðilar hafa
komið sér upp sérstökum
talsmanni i ríkisstjórn Is-
lands, Lúðvík Jósepssyni,
sem gegnir hlutverki
TASS-fréttastofunnar á ís-
landi.
í annan stað eru at-
hyglisverð þau ummæli
Lúðvíks Jósepssonar tals-
manns Sovétstjórnarinnar
á blaðamannafundinum, að
það væri ,Jiættulegt“ að
halda því fram, að um við-
skiptaþvinganir gæti verið
að ræða. Slíkar fullyrðing-
ar gætu skaðað viðskipti
okkar ' við Sovétríkin.
Hvers vegna er það hættu-
legt? Hvers vegna er
hættulegt, að íslendingar
velti því fyrir sér, hvernig
á því stendur, að skyndileg
sölutregða kemur upp á út-
flutningsafurðum okkar til
Sovétríkjanna og af-
greiðslusvik verða á olíu-
vörum frá þeim, einmitt á
sama tíma og umræður um
varnarmálin standa yfir
hér á landi? Hvað á ráð-
herrann við. Við þekkjum
þess að vísu dæmi, að ná-
grannaþjóð okkar, Finnar,
gætir þess vandlega að
segja ekkert eða gera, sem
getur móðgað Sovétstjórn-
ina. Þannig bönnuðu Finn-
ar sýningu á kvikmyndinni
Dagur í lífi Ivans Denizo-
vits til þess að móðga ekki
Sovétstjórnina. Sama hug-
arfar virðist ríkja hjá Lúð-
vík Jósepssyni, þegar hann
aðvarar íslendinga um að
tala ekki upphátt um
hugsanlegar viðskipta-
þvinganir af hálfu Sovét-
ríkjanna, það geti verið
okkur hættulegt og skaðað
viðskipti okkar við Sovét-
ríkin. Svo halda menn því
fram, að ,,Finnlandísering“
geti ekki haldið innreið
sína á íslandi. Svo virðist
sem hún sé þegar orðin
býsna áþreifanlegur veru-
leiki.
Það er staðreynd, sem
ekki er hægt að horfa fram-
hjá, að samningamönnum
okkar hefur mistekizt að
ná sölusamningum við
Sovétríkin um sölu á freð-
fiski vegna þess, að Sovét-
menn vildu ekki borga eðli-
legt verð fyrir fiskinn. Það
er staðreynd, að Sölustofn-
un lagmetisiðju hefur ekki
getað náð samningum við
Sovétríkin um sölu á lag-
meti þangað vegna þess, að
Sovétmenn vildu ekki
borga eðlilegt verð fyrir.
Það er staðreynd, að Sam-
band íslenzkra samvinnu-
félaga hefur ekki náð
samningum um sölu á ull-
arvörum til Sovétríkjanna,
vegna þess, að Sovétmenn
vildu ekki borga eðlilegt
verð fyrir. Það er stað-
reynd, að við náðum ekki
samningum við Pólverja
um sölu á loðnumjöli vegna
þess, að Pólverjar buðu
verð, sem er langt undir
heimsmarkaðsverði á sama
tíma og þeir keyptu nokk-
urt magn af loðnumjöli af
Norðmönnum á heims-
markaðsverði, og því hefur
verið haldið fram, að þarna
gæti áhrifa Sovétríkjanna.
Það er staðreynd, að Sovét-
ríkin hafa af ástæðum, sem
jafnvel Lúðvík Jósepsson
segist ekki hafa fengið
„glöggar skýringar af
hálfu Rússa á“, svikið
gerða samninga um af-
greiðslu á olium til Islend-
inga. Þegar allt þetta ligg-
ur fyrir, fer ekki hjá því,
að menn komist að þeirri
niðurstöðu, að um við-
skiptalegar þvinganir af
hálfu Sovétríkjanna sé að
ræða.
Og þegar við þessar
óhrekjanlegu staðreyndir
bætist, að Lúðvík Jóseps-
son rýkur upp til handa og
fóta til þess að mótmæla
því, að um viðskiptalegar
þvinganir sé að ræða, og
Þjóðviljinn tekur í sama
streng, þá má ætla, að nán-
ast liggi fyrir sönnun um
það gagnstæða, vegna þess,
að allir landsmenn þekkja
umgengnisvenjur Lúðvíks
Jósepssonar og Þjóðviljans
við sannleikann.
Talsmaður TASS á íslandi
Hannes Pétursson:
Til Helga Hálfdanarsonar
Frændi minn góður.
Bréf þitt til mín barst mér
skilvíslega í Morgunblaðinu 6.
febrúar síðastliðinn. Eins og þú
nefnír undir lok þess, þá eru
þau sendibréf orðin harla mörg
sem farið hafa okkar á milli, en
raunar öll um hendur póst-
manna þar til nú. Af bréfum
þinum hef ég haft bæði nyt-
semd og skemmtun og geymi
þau vandlega. Þetta siðasta
bréf þarf ég ekki að geyma, það
gerir Morgunblaðið í minn stað.
Nú er það uppástunga mín, að
næst sendir þú blaðinu stöku
þína um „varið land“. Ég er
viss um að hún fengi þar Ijóm-
andisnotran umbúnað.
Mér var ekki ljóst fyrr en ég
las bréf þitt, að þú værir búinn
að fá Silfurhestinn á heilann,
eins og það er kallað. Þú hafn-
aðir þessu hófaljóni hér um ár-
ið, og ef til vill rekur ýmsa
minni til þess. Þá kom blaðavið-
tal við þig. Síðan birtirþú grein
í Morgunblaðinu i fyrra, þegar
Silfurlampinn datt milli þils og
veggjar og skarkaðir þá um leið
í hestinum. Og enn skarkar þú í
hestinum. Við frændur sumir
erum miklir hestamenn, þó
hvorugur okkar að ég hygg,
nema hvað mér virðist sem
hestamennska i skrýtnum dul-
búningi gægist fram í þessum
þrálátu upphlaupum þínum út
af Silfra.
Það var hreint ekki ætlun
mín að ræða í bih um Silfur-
hestinn frekar en ég gerði í
ávarpi mínu við afhendingu
hans. Ég held, eins og ég nefndi
þar óbeinlínis, að hann sé mein-
laus skepna. Hann má deyja, og
það gerar ekkert til; hann má
lifa, og það gerir heldur ekkert
til. En fyrst þú ert með þennan
fyrirgang í bréfi þinu, þá er
ekki úrleiðis að ég segi nokkur
orð til viðbótar:
Efablendni minni, þegar mér
var tilkynnt um niðurstöðu
þeirra gagnrýnenda sem veita
Silfurhestann, olli ekki það,
hvorj slikar viðurkenningar
væru hégómlegar eða ekki hé-
gómlegar (hugsun þin snar-
snýst aftur á móti kringum
það), heldur velti ég fyrir mér
hinu, að hve míklu leyti Silfur-
hestut-inn væri viðurkenning,
úr því dagblöðin öll áttu ekki
lengur aðild að veitingu hans.
Mér þótti vitanlega miður, úr
því hann lifði á annað borð, að
hann skyldi koma í minn hlut
án þeirrar fullu samkeppni sem
áður var. Mér virtist þó við at-
hugun, að stigatalan sýndi hlut-
fall sem væri vel sambærilegt
við fyrri veitingar Silfurhests-
ins, og fyrir því ákvað ég að
snúa mér ekki undan. Þar á
ofan bættist það sem nú skal
rætt verða:
Þegar Baldvin Halldórsson
vildi ekki Silfurlampann vegna
þess hve gagnrýnendur væru
vondir við leikara, þá tók Morg-
unblaðið þvi mjög feginsam-
lega, greip tækifærið og afréð
(í forustugrein) að hætta aðild
sinni að veitingu Silfurhests-
ins. Lesendum var boðið upp á
þá skýringu, að allt hefði ekki
verið í sómanum við val þeirra
höfunda sem höfðu hreppt
hestinn, svo bezt væri að hætta
þessum gráa leik. Asakanir
blaðsins voru mjög afsleppar og
illt að verjast þeim grun, að
þær væru tómt yfirvarp, hin
raunverulega skýring fælist i
allt öðru og lægi í felum.
Hversu fast sem eftir því var
leitað að blaðið sannaði mál
sitt, þá komu engin svör, en
seinna ný undanbrögð í út-
varpi. Snemma í þessum stimp-
ingum skrifaðir þú grein þína í
Morgunblaðið og hamaðist þar
út í silfur i iömpum og hestum,
jafnvel í hnifapörum, ég man
það ekki svo glöggt. Grein þín
kom sér mæta vel fyrir blaðið,
og var henni búinn staður hið
næsta forustugrein þann
daginn, því nú gat Moggi hopað
í skjól bak við skoðanir þínar,
þótt þær hvíldu á allt öðrum
forsendum en glósur hans út af
veitingu Silfurhestsins, enda
gerðist það ekki alls fyrir löngu
að blaðið birti forustugrein um
væntanlega veitingu þessa reið-
skjóta og bar þá fyrir sig rit-
smið þína svo sem til áréttingar
því, hve málstaður þess væri
saklaus og hreinn, blaðið vildi
sem sagt ekki hégómaskap!
Þannig varst þú, minn elsku-
legur frændi, orðinn Morgun-
blaðinu þarfastur þegna í leið-
inlegum feluleik.
Ég var lítið hrifinn af þvi,
hvernig Morgunblaðið ók segl-
um í þessu dylgjumáli. Og hefði
ég nú, beint ofan í allt saman,
hafnað Silfurhestinum, lá næst
að telja það undirtektir mínar
undir málstað þess.Ogég kærði
mig sízt um það.
Ég sé af bréfi þínu, að at-
hugasemd sem ég gerði við
Morgunblaðsgrein þína frá því
í fyrra hefur farið fyrir brjóstið
á þér. Þú fullyrtir að engu
skipti, hverjir stæðu að ritverk-
um, menn varðaði einungis um
verkin sjálf. Ég tók undir þetta,
en rakti (meira þó í gamni en
alvöru) hugsunina áfram og
hvert hún leiddi, ef fyllstu sam-
kvæmni ætti að gæta i þessu: að
langeðlilegast væri þá að nota
ekki höfundanöfn. Silfurhestur
og annað þvíumlíkt er af leiðing
þess að höfundar eru til opin-
berlega-, og slikt hyrfi sjálf-
krafa, ef felld yrði niður notk-
un höfundanafna, verkin yrðu í
friði fyrir höfundum þeirra.
Það var þetta sem ég átti við
milli línanna. Þú þolir ekki,
sýnist mér, skoðun sjálfs þín,
þegar hún er rakin til rótar,
enda yrðirðu þá að svara því,
hvernig það má vera að þú skul-
ir láta þín alls staðar getið, við
hverja þýðingu og hverja frum-
'smið, ef engan varðar um hver
skrifar það sem þú skrifar. Sá
sem vill ekki, eins og þú, að
höfundar séu til i viðteknum
skilningi, hann á að ganga á
undan með góðu fordæmi og
vera nafnlaus þegar hann birtir
eitthvað, anóným.
Og nú vik ég að öðru.
Þú leggur bókarkver min tvö
frá því í haust á metaskálar.
Um það hef ég fátt að segja
utan þetta gamla, að svo er
margt sinnið sem skinnið. Ég
fékk nefnilega fyrir skömmu
annað bréf, þó f pósti, frá góð-
um vini mfnum fyrir norðan,
manni sem þú þekkir. Hann
hafði líka vigtað þessar bækur,
og meiningar hans eru fullkom-
in kúvending á þínum. Hann
þakkar mér Rauðamyrkur „og
þó fremur ljóðabréfin," segir
hann, „sem eru að minni
hyggju langtum betri bo'k f alla
staði."...En mér finnst,“
bætir hann við, „eins og ég hef
áður sagt þér, of lítið leggjast
fyrir góðan dreng að skrifa um
svona efni [þ.e. sakamálið i
Rauðamyrkri], sem hefur mjög
takmarkað gildi, enda ljótt af
þér að ræna Jón Helgason
þessu, þar eð vist er talið, að
hann hefði þefað þessar heim-
ildir uppi um sfðir, enda þótt
þær liggi norðan heiða."
Ég get því miður ekkert gert
með skoðanamun ykkar penna-
vina minna. Bækur mínar
hljóta að ráta misvel til
lesenda. Hitt má ég til með
að leiðrétta, þegar bók
eftir mig í lausu máli breyt-
ist meðal manna í ljóða-
bók, eins og gerzt hefur um
Ljóðabréf. Þú kallar hana
ljóðabók og svo hafa ýmsir
fleiri gert, einnig bóksalar og
ritdómarar. En hún er alls
engin Ijóðabók frá minni hendi,
þótt þar megi finna nokkra
pistla sem nálgast prósaljóð
svonefnd. Þér hefði ekki orðið
þetta á, ef þú hefðir fylgzt með
síðari bókum mínum í handriti
Ifkt og hinum fyrri. Meðan
kverið var í smfðum hét það
Bréfabók, af því bréf merkir f
raun réttri það sem stutt er
ritað. Ég gerði mig undir lokin
ekki vel ánægðan með þetta
heiti, vegna þess hve pistlarnir
upp og ofan eru ljóðrænir, og
bjó í staðinn til heitið Ljóða-
bréf. Ég vissi að það kynni að
Framhald ábls. 18