Morgunblaðið - 15.02.1974, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. FEBRUAR 1974
33
Viflanki tifl framhaldssögn iír Hiínaþíngi
ATHUGASEMD frá nokkrum
sýslunefndarmönnum,
Þar sem nú hafa komið í Morg-
unblaðinu þættir, sem fjalla um
afskipti sýslunefndar V-Hún. af
sölu jarðarinnar Núpsdalstungu,
verður ekki lengur hjá því kom-
izt, að við gerum grein fyrir okkar
gerðum í málinu. Hitt verður að
liggja á milli hluta hversu heppi-
leg sú þröun er að fjalla um málið
í blöðum.
Byrjað skal á að rekja aðdrag-
anda málsins f stórum dráttum.
Árið 1969 eignaðist Fr. Torfu-
staðahreppur jörðina Núpsdals-
tungu á þann hátt að nota for-
kaupsrétt sveitarfélagsins. Jörðin
er að fornu mati jafngildi beztu
bújarða i Miðfirði en hefur litilla
umbóta notiðsíðustu áratugi.
Kaupverð jarðarinnar var kr.
1.200.000.00
Ekki var sótt um ábúð á jörð-
inni næstu árin.
í april 1972 auglýsir hrepps-
nefnd jörðina til sölu með því
skilyrði, að kaupandi taki hana til
sjálfsábúðar svo fljótt sem kostur
er vegna bygginga á jörðinni og
hreppsnefnd ákvað, að söluerð
skyldi vera það sama og upphaf-
lega þegar hreppurinn keypti, að
viðbættum áföllnum kostnaði.
Þessa var að vísu ekki getið í
auglýsingunni, en þannig var mál-
ið í framkvæmd. Hins vegar var
þess getið, að i ákveðnum sima i
Reykjavfk væri h'ægt að fá upplýs-
ingar um jörðina, en svo ein-
kennilega vill til, að heimilisfólk i
þeim sima var það sama og nú er I
N úpsdalstungu.
Segja má, að sú ákvörðun
hreppsnefndar að selja jörðina á
kostnaðarverði þrátt fyrir verð-
hækkanir og mjög hækkaðar
veiðitekjur jarðarinnar, á því
tímabíli, sem hún var i eigu
hreppsins, auki mjög vanda henn-
ar við söluna þ.e. jörðin er ekki
seld með þeim hætti að láta verð-
tilboð skera úr um hver kaupum
nái og jörðin væntanlega seld
lægra verði en hægt hefði verið
að ná með frjálsum tilboðum.
Þrír aðilar gáfu sig fram sem
væntanlega kaupendur. Einn
þeirra var sonur oddvitans og
ákvað oddvitinn að víkja sæti á
meðan hreppsnefndin fjallaði um
málið og við tók varaoddviti og
varahreppsnefndarmaður. Akvað
þá hreppsnefnd að selja manni úr
Kópavogi jörðina, enda uppfyllti
hann áðurnefnd skilyrði um bú-
setu og uppbyggingu á jörðinni.
Var oddvita falið að sjá um samn-
inga við hann, en nokkru siðar
tilkynnir sá maður, að hann falli
frá kaupunum.
Á fundi hreppsnefndar 16. júlí
1972 er fjallað um málið. Oddviti
hefur þá enn ekki tekið sæti sitt í
nefndinni en varamaður mættur.
Var þá gerð svofelld bókun: ,,Tel-
ur fundurinn, að þar sem búið var
að afgreiðaþau tilboð, sem bárust
í jörðina, með því að samþykkja
eitt og hafna hinum séu þau úr
gildi fallin, og verði hugsað um
sölu jarðarinnar áfram, sé nauð-
synlegt að leita eftir tilboðum að
nýju.“
Ekki verður séð neitt athugá-
vert við þessa ályktun hrepps-
nefndar, en það sama verður ekki
sagt um franhaldið, því miður.
Tveim dögum siðar þann 18.
júlí er enn haldinn hrepps-
nefndarfundur og er oddviti þá
tekinn við stjórn sveitarmálefna.
Á þeim fundi var samþykkt „að
leita eftir því, hvort tilboð þau
önnur og framkvæmdaáætlanir,
sem fram komu í ýörðina stæðu
óbreytt.. .“.
Við þessa málsmeðferð er það
að athuga, að heppsnefnd hafði
tveim dögum áður gert aðra álykt-
un í þessu máli þar sem afgreiðsla
varöllönnur.
Það er stjórnarfarsleg venja, að
þegar stjórnvald hefurgert álykt-
un, þá er það, sem aðrir, af henni
bundið og getur ekki gert aðra
ályktun þvert við hina fyrri að
svo komnu máli.
Þessi almenna regla er þarna
þverbrotin. Siðan hefur hvert
axarskaftið rekið annað og ólik-
legt að þar séu öll kurl til grafar
komin enn sem komið er.
Hinn 13. ágúst er haldinn
hreppsnefndarfundur. Fyrir
þeim fundi liggja þrjú tilboð um
kaup á jörðinni ásamt upplýsing-
um um væntanlega uppbyggingu
jarðarinnar. Verðtilboði óskaði
hreppsnefnd ekki eftir svo sem
fyrr er sagt. Nú eru að nokkru
komnir nýir aðilar. Að einu til-
boðinu standa sömu aðilar og
áður. í öðru tilboðinu er svo kall-
að, að bróðir oddvitans, búsettur í
Reykjavik, yfirtaki tilboð sonar
oddvitans og komi til greina við
kaup jarðarinnar á þann hátt, en
þriðja tilboðið er nýtt, dagsett 7.
ágúst 1972.
Á þessum fundi er oddviti í
forsæti og tekurþátt i störfum.
Tilboð dags. 7. ágúst 1972 var
afgreitt þannig: „Samþykkt var
af hreppsnefnd að vegna sam-
þykktar hreppsnefndar þann 18.
júli 1972, þá væri þetta tilboð
ekki til afgreiðslu að svo stöddu."
Ákveðið var að selja bróður
oddvita jörðina.
Þessi málsmeðferð var kærð til
sýslumanns og sýslunefndar af
þeim aðilum, sem gert höfðu til-
boðin, að bróður oddvita undan-
skildum. Kærurnar eru dags. 19
og 22. ágúst og krafizt ógildingar
sölunnar. Vitnað var til þess, að
oddviti væri vanhæfur til að fjalla
um málið, þar sem bróðir hans
átti í hlut og ennfermur þess, að
ekki væri hægt að skipta um aðila
að tilboði sem þessu, það væri
aðeins sviðsetning á sjónarspili.
Síðan fara litlar sögur af málinu
þar til aukasýslufundur er hald-
inn 3. nóvember 1972, þá er
endurtekin kæra f málinu og
framlögð af kæranda. Er þess
krafizt að sýslunefnd ógildi söl-
una.
Það kom fram strax við fram-
lagninug kærunnar á fundinum,
að sýslumaður taldi rök kæranda
ekki þess verð, að sýslunefnd
tæki þau til greina. Ekki lét sýslu
maður þess getið, að þinglýsing
hafði þegarfarið fram. Síðan hafa
leiðir okkar og sýslumanns ekki
legið saman í máli þessu. A.mk.
sumir okkar munu hafa búizt við
því, að sýslumaður mundi hafa
lögfræðilega forystú í málinu. Sú
forysta gekk í aðra átt en við
hugðum rétta. Þess vegna höfum
við notazt Við okkar eigin dóm-
greind til umfjöllunar um mál
þetta. Ekki sýndist okkur, að okk-
ar valdsvið næði til að ógilda
samninginn, en við gátum synjað
um samþykki, ef okkur sýndist að
málsatvik væru þess eðlis. Við
afgreiddum því málið með svo-
felldri ályktun: „í ákvæðum gild-
andi sveitarstjórnarlaga er tilskil-
ið að hreppsnefndir leiti sam-
þykkis sýslunefnda um kaup og
sölu fasteigna. Hreppsnefnd Fr.
Torfustaðahrepps hefur ekki leit-
að samþykkis um sölu framan-
greindrar jarðar, en með tilvfsun
til meðferðar hreppsnefndar á
sölu jarðarinnar lýsir sýslunefnd-
in því yfir, að hún muni ekki
samþykkja umrædda jarðasölu,
þó samþykktar hennar verði leit-
að.“
Ályktunin var samþykkt með 5
samhljóða atkvæðum. Við höfum
aldrei litið öðruvísi á en svo, að
þessi ályktun þýddi synjun á sam-
þykki sýslunefndar fyrir sölunni
og þannig munu aðrir einnig hafa
litið á að frátöldum sýlumanni,
sem i bréfi til oddvita Fr. Torfu-
staðahrepps birtu í framhaldssög-
unni segir svo ........Þar sem
áleit og álít, að sýslunefndin hafi
ekki efnislega afgreitt málið. .
Oddviti Fv. Torfustaðahrepps
er sömu skoðunar og við, hvað
þetta snertir, því að í bréfi til
sýslunefndar dagsett 24. apríl s.l.
er talað um, að sýslunefnd hafi
synjað um samþykki fyrir sölunni
o.s.frv-
Ekki getum við séð, að synjun
sýslunefndar frá 3ja nóvember
1973 fyrir samþykki á sölunni
hefði valdið neinum vandkvæð-
um, ef hún hefði verið virt. Allt,
sem gerðist, var það, að gerður
samningur fékk ekki löglega stað-
festingu. Hreppsnefnd hefði sið-
an getað leigt jörðina, eða-uglýst
að nýju eins og samþykkt var 16.
júlí, þegar varaoddviti stjórnaði
fundi.
Nú skal vikið að ástæðum, sem
m.a. voru fyrir þvi, að við gátum
ekki samþykkt sölu jarðarinnar
vegna meðferðar málsins hjá
hreppsnefndinni.
1. Þess er áður getið, að með þvi
að fara þá leið að hreppsnefnd
ákveður sjálf verð á jörðinni fyr-
irfram, þá tekur hún á sig aukinn
vanda við meðferð tilboðanna og
verða meiri kröfur til þess gerðar,
að með þau sé farið á eðlilegan
hátt. Með þessu er ekki tekið tillit
til verðhækkunar, sem varð frá
kaupdegi jarðarinnar til söludags
hennar.
2. Hreppsnefnd þverbrýtur þá
reglu, að ákvörðun stjómvalds i
máli, sbr. ákvörðun hreppsnefnd-
ar 16. júlí og hins vegar 18. júli,
hafi gildi.
3. Ekki er hægt að viðurkenna
það fyrirkomulag, að hægt sé að
skipta um aðila að tilboði sem
slíku, sem hér er um fjallað. Nýr
ábúandi hlýtur að vera nýr aðili
að málinu.
4. Oddviti fjallar sjálfur um tilboð
venzlamanna. Það er regla, sem
flestir þekkja, að stjórnvald má
ekki fjalla um málefni sín eða
nánustu verzlamanna. Ekki verð-
ur annað séð en hún sé einnig
kunn oddvita Fr,- Torfustaða-
hrepps, þar sem hann víkur sæti
við afgreiðslu málsins er sonur
hana á i hlut.
í Ulfjóti, tímariti laganema við
Háskóla íslands (1973), er ritgerð
eftir Steingrím Gaut Kristjánsson
héraðsdómara, sem kallast „Rétt-
indi og skyldur sveitarstjórnar-
manna“. Ritgerð þessi er verð-
launaritgerð í samkeppni, sem
Samband ísl. sveitarfélaga efndi
til í tilefni 25 áa afmælis síns.
Hún er endurskoðuð af dómnefnd
og vafaatriða getið sérstaklega.
Það verður því að telja ritgerð
þessa mjög ábyggilega heimild.
Þar segir svo um þetta atriði.
„Ef sveitarstjórnarmaður verður
vanhæfur til meðferðar máls, má
hann ekki taka þátt í úrlausn
þess.“ Próf. Olafur Jóhannesson
hefur tekið þetta mál til meðferð-
ar í riti sínu Stjórnarfarsréttur
bls, 184—203. Ályktun hans er sú,
„að stjórnvald sé vanhæft til
ákvörðunar f máli og eigi að víkja
sæti, þegar ákvörðunarefni varð-
ar það sjálft eða vezlamenn þess
svo sérstaklega og verulega, að
almennt megi ætla að viljaafstaða
stjórnvaldsins mótist að ein-
hverju leyti þar af. Þessi almanna
regla virðist eiga við um sveitar-
stjórnannenn jafnt og önnur
stjórnvöld." Við teljum því, að sú
skoðun okkar, að oddvitinn hafi
verið vanhæfur til ákvörðunar í
þessu máli sökum náinna venzla
við kaupanda, hafi við full rök að
styðjast. Það er fullur vafi á því,
að sölusamningur um jörðina hafi
lagagildi af þeim ástæðum þó
ekki komi fleira til. Sýslumaður
og oddviti hreþpsnefndar vitna
oft til þess, að eigi séu nein á-
ákvæði í sveitarstjórnarlögum,
sem kveði á um skyldu oddvita að
vikja sæti í afgreiðslu máls sem
þessa. Báðir þessir aðilar ættu að
vita, að til eru fleiri lagabálkar,
sem ber að virða, en sveitar-
stjórnarlögin ein.
í raun og veru þarf ekkert
meira um þetta mál að segja, þó
skal getið fleiri atriða. I apríl s.l.
gerðu hreppsbúar kröfu um
sVeitarfund um málið á löglegan
hátt skv. sveitarstjórnarlögum.
Flestir oddvitar hefðu undirþeim
kringumstæðum boðað hann við
fyrsta tækifæri og látið fara sem
vildi um niðurstöðu hans.
Hér er farið öðruvísi að. Þrátt
fyrir fyrirmæli sýslunefndar og
fleiri aðila um að halda fundinn
hefur það ekki verið gert. í fram-
haldsögu sýslumanns er þess get-
ið, að það hafi komið „babb í
bátinn“ þegar halda átti hrepps-
fundinn. Þ.e. spurningin um,
hvort hreppurinn gæti orðið
skaðabótaskyldur í málinu „og
oddvitinn vildi geta sagt satt og
rétt um þá hluti, því skaðabóta-
kröfur gætu numið háum upp-
hæðum...“. Ur þessu hefur ekki
fengizt skorið og fæst sjálfsagt
ekki að sinni, svo að það getur
dregizt nokkuð enn að fundurinn
verði haldinn. Skaðabótaréttur
getur skapazt á ýmsan hátt, en í
þessu máli varla nemá fyrir mis-
tök eða gáleysi þess, sem skaða-
bæturþarf aðgreiða.
í grein sinni kvartar sýslumað-
ur yfir því, að hann hafi ekki
fengið efnislega afgreiðslu á mál-
inu á sýslufundi og greinargerð
hreppsnefndar. Fr. Torfustaða-
hrepps hafi ekki verið vísað til
nefndar. Skal þessi afgreiðsla
rakin eins og hún gekk til.
Greinargerð hreppsnefndarinn-
ar var lögð fram af oddvita sýslu-
nefndar á fjórða degi fundarins
og virðist því ekki hafa verið
ákveðið fyrirfram, hvort hún yrði
lögð fram eða ekki. Venja er, að
erindi eru lögð fram á fyrstu
tveimur dögum fundarins eða í
síðasta lagi timanlega á 3ja degi.
Stóðu þá yfir umræður um reikn-
inga áðurnefnds sveitarfélags. Að
lokinni afgreiðslu málsins, þar
sem 5 af 8 sýslunefndarmönnum
synjuðu samþykkt sveitarsjóðs-
reikningsins að því er snerti
jarðarsöluna og vísuðu til sam-
þykktar sýslufundar frá 3. nóvem-
ber 1972 sbr. hér að framan, kom
fram tillaga frá oddvita sýslu-
nefndar um að vísa greinargerð-
inni til allsherjarnefndar. Var þá
gerð fyrirspurn, hvert væri hlut-
verk allsherjarnefndar, þar sem
búið væri að afgreiða málið. Odd-
viti sýslunefndar taldi, að eftir
væri að afgreiða málið efnislega.
Á það var ekki fallizt og sú tillaga
felld með 4 atkvæðum gegn 3.
Þeir, sem felldu tillöguna gerðu
grein fyrir atkvæði sínu og töldu,
að búið væri að afgreiða málið
efnislega. Hefur félagsmálaráðu-
neytið lýst sig samþykkt þeim
skilningi. Verður þessi afstaða
okkar varla vefengd, enda í fullu
samræmi við það, sem að framan
er rakið, að mál verða ekki tekin
upp að nýju um leið og afgreiðslu
þeirra er lokið.
Þá er að geta um þinglýsingu og
stimpiun kaupbréfsins. Um það
segir svo í grein sýslumannsins.
„Á sýslufundinum benti ég á, að
móttaka og þinglesning kaup-
samnings um Núpsdalstungu án
athugasemda af hálfu sýslu-
manns, oddvita sýslunefndar, sé
fyrirfram samþykki f.h. sýslu-
nefndarinnar, en auðvitað háð
samþykki sýslunefndarinnar.“
Ekki eigum við gott með að
skilja, hvernig hægt er að sam-
þykkja fyrirfram, án athuga-
semda, atriði, sem er háð sam-
þykki fleiri aðila. Má vera að það
verði skýrt í framhaldssögu siðar.
Það er skoðun okkar, að eins og
á stóð, hefði sýslumaður ekki átt
að þinglýsa kaupbréfinu og allra
sízt án athugasemda, þar sem
kærur höfðu komið fram.
Eins og að framan greinir, er
meðferð þessa máls saga mistaka
og endurtekinna axarskafta frá
hendi hreppsnefndar. Þar við
bætist svo móttaka og þinglesning
kaupbréfs án athugasemda.
Það getur komið fyrir alla að
yfirsjást, um það er ekki annað að
segja en það, að ætlazt er til, að
þeir, sem það kemur fyrir, reyni
að leiðrétta mistök sín. En það
hefur ekki gerzt í þessu máli, það
er arkað áfram, þótt mistökin séu
öllum augljós, þess vegna er þetta
furðulegt mál og orðið að „Fram-
haldssögu'*.
Sigurður J. Líndal
sign.
Óskar E. Levy
sign.
Aðalbjörn Kcnediktsson
sign.
Ólafur II. Kristjánsson
sign.
Gunnar V. Sigurðsson
sign.
Matthea Jónsdóttir.
Boðin þátttaka
í listahátíð hjá
einni fremstu
listamiðstöð
Frakklands
EIN fremsta listamið-
stöð Frakklands, Art
Contemprorain Inter-
national, hefur boðið
Mattheu Jónsdóttur
listmálara að taka þátt
i listahátíð, sem haldin
verður dagana 16. til
30. marz í Lyon. Með
þessu boði er listakon-
unni sýndur mikill
heiður, en ACI hefur á
undanförnum árum
sfaðið að listahátíðum
og sýningum, þar sem
listamenn frá fjörutíu
löndum hafa sýnt verk
sín, og hafa samtökin
verðlaunað meira en
250 listamenn og list-
iðnaðarmenn úr gjör-
völlum heiminum.
Matthea Jónsdóttir hefur
ákveðið að þiggja boðið,
mun hún senda átta verk
eftir eigin vali til Frakk-
lands í þessum mánuði og
fara að öllum líkindum sjálf
áður en sýningin verður
opnuð.
Á árinu 1969 og aftur árið
1971 tók Matthea þátt i
stórri, alþjóðlegri listsýn-
ingu í Belgíu, er var uppsett
að tilhlutan Evrópuráðsins.
Hlaut hún viðurkenningu
fyrir verk sín á báðum þess-
um sýningum og góðar um-
sagnir í blöðum i Belgiu og
Frakklandi. Þannig munu
forstöðumenn þessarar
frönsku listamiðstöðvar
hafa komizt í kynni við hæfi-
leika Mattheu til listsköpun-
ar. Hér heima hefur hún
haldið tvær sjálfstæðar sýn-
ingar, í Ásmundarsal 1967
og i Bogasalnum 1970, auk
þess sem hún hefur átt verk
á nokkrum haustsýningum
hjá Félagi íslenzkra mynd-
listarmanna, á Listahátíð á
Kjarvalsstöðum 1971 og
fleiri samsýningum.