Morgunblaðið - 17.03.1974, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. MARZ 1974
_____Þióðhátíðarheit:_
Milljarður til landgræðslu
og gróðurvemdar 1974—1978

' .1« .......

Flugvél Landgræðslu ríkisins dreifir fræi og áburði, en
þessa flugvél gaf Flugfélagið Landgræðslunni.
íslendingar munu vænt-
anlega minnast 1100 ára
byggðar í landinu með
ákvörðun um stórátak í
landgræðslu- og gróður-
vernd, sem á vel við með
tilliti til þess, að talið er, að
meira en helmingur gróð-
urlendis hafi tapazt á þeim
1100 árum, sem þjóðin hef-
ur búið í landinu. Eðlilegt
takmark þeirrar kynslóðar,
sem nú byggir landið og
þeirra, sem við þvf taka, er
að græða eins mikið af
landinu og kostur er, svo
að gróið land verði a.m.k.
jafnvíðlent og það var við
landnám.
Hefur þar til skipuð
nefnd lagt fram land-
græðslu- og gróðurvernd-
aráætlun fyrir árin 1974—
1978 og leggur þar til, að
stórátak verði gert á þess-
um tíma. Leggur nefndin
til, að á næstu fimm árum
verði í heild varið eitt þús-
und milljónum króna í
þetta og komi það fjár-
magn til viðbótar þeim
fjárveitingum, sem nú er
varið til þessara mála á
fjárlögum og verði ekki
dregið úr því á tímabilinu,
en heildarfjármagnið tapi
ekki verðgildi sínu.
I erindisbréfi nefndar-
innar var henni falið að
vinna að heildaráætlun um
alhliða landgræðslu og
skipuleggja nýtingu lands-
gæða. Er áætluninni skipt í
4 þætti:
I. Gróðurverndar- og
landgræðsluáætlun, það er
þann hluta þessara mála,
er fellur undir starfsemi
Landgræðslu ríkisins.
II. Skógræktar- og
skógarverndaráætlun á
vegum Skógræktar ríkisins
og fylgja þar með rann-
sóknir á sviði skógræktar.
III. Rannsóknaráætlun,
sem fjallar um þær rann-
sóknir, sem brýnast er að
efla á sviði gróðurverndar,
landgræðslu og landnýt-
ingar.
IV. Annað, sem miðar að
því að auðvelda og bæta
meðferð og nýtingu lands-
ins, svo sem gerð afréttar-
vega eða útivistarvega,
ráðunautaþjónusta, um
meðferð og nýtingu beitar-
landa og stuðning við
áhugamannasamtökin
Landvernd.
Stærð gróins lands hefur ekki
verið mæld með viðunandi ná-
kvæmni á landinu öllu, enn síður
er vitað með vissu hve mikið af
landinu var gróið við upphaf
landnáms. Að hvoru tveggja hafa
þó verið leiddar líkur og verða
hér nefndar þær tölur, sem taldar
eru næst sanni, segir í aðfaraorð-
um álits nefndarinnar. Á land-
námsöld er talið, að helmingur til
tveir þriðju hlutar landsins hafi
verið grónir, eða um 50—60 þús-
und ferkílómetrar, og að þar hafi
skógar og kjarrlendi náð yfir
20—30 þúsund ferkílómetra.
Nú er talið að aðeins einn
fimmti til einn fjórði hluti lands-
ins sé gróinn eða 20—25 þúsund
ferkílómetrar. Þar af þekja skóg-
ar og kjarr um eitt þúsund fer-
kólómetra. Eftir þessu hefur
meira en helmingur gróðurtendis
tapazt á þeimllOOárum, sem þjóð-
in hefur búið í landinu. Þess
vegna þyrfti að græða sem svarar
allt að þriðjungi af heildarstærð
landsins. Þá ályktun má draga, að
unnt sé að græða að nýju mikið af
því landi, sem áður var gróið, en
það færi ugglaust ekki saman við
það, sem hagfellt getur talizt að
græða, miðað við tilkostnað.
Nefndin leggur áherzlu á, að
takmarkið hljóti að vera:
a) að stöðva uppblástur, sand-
fok og aðra jarðvegseyðingu
b) koma i veg fyrir hvers konar
gróðurrýrnun
c) koma gróðurnýtingu og beitf
það horf, að gróðri fari fram
d) að friða þau skóglendi, sem
þess eru verð og tryggja að þau
gangi hvergi úr sér
e) leggja grundvöll að nýjum
skógum til fegrunar, nytja, skjóls
og útivistar, þar sem það hentar
f) stuðla að endurgræðslu ör-
foka og ógróinna landa, sem æski-
legt er, að breytist í gróðurlendi
g) efla rannsóknir á þessum
sviðum, þannig að sem traustast-
ur grundvöl lur fáist.
Áætlunin er mikið verk, og
stórt, um 200 bls. að stærð og
miðast við það, að þjóðhátíðarárið
verði tekin ákvörðun um svo
myndarlegt átak í þessum efnum,
að örugglega marki spor 1 þessa
átt, og það slíkt, að verðugt sé til
minningar um ellefu alda byggð 1
landinu. Með áætluninni á að tak-
ast að bjarga þeim jarðvegi og
gróðri, sem nú er i hættu og snúa
vörn upp i sókn, segir þar. Telur
nefndin, að verði fjármagni varið
i samræmi við tillögur þær, sem
gerðar hafa verið, eignist Islend-
ingar betra land og að það verði
þjóðinni i hag.
Nefnd þá, sem skipuð var til að
hægt yrðir að minnast 11 aldar
byggðar landsins með heildar-
átaki i landgræðslu og gróður-
vernd og alhliða skipulagningu
landsnytja, eins og sagði í erindis-
bréfi hennar, skipa: Eysteinn
Jónsson, formaður, Jónas Jóns-
son, Haukur Ragnarsson, Pálmi
Jónsson, Sigurður Blöndal og Þor-
valdur G. Jónsson. Árni Reynis-
son aðstoðaði nefndina við
gagnasöfnun, fundarhöld o.fl. En
störfin voru öll unnin i góðri sam-
vinnu við bændur landsins og fé-
lagasamtök þeirra og við þau
áhugamannafélög, sem vinna að
landgræðslu og skyldum málum,
svo og þær stofnanir, sem fjalla
um landgræðslu og skyld efni.
Á fyrsta fundinum var sam-
staða um, að leggja áherzlu á það 1
starfi, að landgræðslan og gróður-
nýtingin væru í raun réttri tvær
greinar á sama meiði og því væri
rétt að tengja þessa þætti saman 1
starfi nefndarinnar frá byrjun.
1 samræmi við það var strax
leitað eftir upplýsingum frá öll-
um búnaðarsamböndum og gróð-
urverndarnefndum á landinu og
fengnar upplýsingar um nýtingu
gróðurs í heimalöndum og á af-
réttum, landþrengsli, afurðir,
landeyðingu og skemmdir á landi,
tillögur um aðgerðir og hvaða
breytingar á búskaparháttum
mætti telja æskilegar í héraðinu,
miðað við hagkvæma og hóflega
landnýtingu.
Tóku þeir Sveinn Runólfsson
sandgræðslustjóri og Stefán H.
Sigfússon að sér ásamt Ingva Þor-
steinssyni að vinna úr þeim um-
fangsmiklu gögnum, sem bárust,
og fella efni saman við þá vitn-
eskju, sem fyrir hendi var hjá
Landgræðslu ríkisins og Rann-
sóknarstofnun landbúnaðarins.
Fékkst þannig vorið 1973 yfirlit
yfir þessi mál, er orðið gæti
grundvöllur nefndarinnar um
landgræðsluþátt verkefnisins.
Jónas Jónsson, Pálmi Jónsson og
Þorvaldur G. Jónsson skipuðu
nefnd, sem skoða skyldi sérstak-
lega hina félagslegu hlið þessara
mála, ráðstafanir til hagnýtingar
gróðurs o.fl. og þeir Haukur
Ragnarsson og Sigurður Blöndal