Morgunblaðið - 06.06.1974, Síða 19

MOR(iUNBLAt)It), FIMMTUDAGUR «. JUNI 1974
T§"
FRÉTTASKVRKNDUR vella
því nú fvrir sér, hver áhrif sam-
komulaí'iú um aóskilnað horja
ísraels Sýrlands í (jolan-
hæðum muni hafa innan
stjórnarhúða sovézka komm-
únistaflokksins, þar sem svo
virðisl sem Sovétstjórnin hafi
ekki liaft á það nein úrslita-
áhrif. Einn af fréttaskýrendum
AF-fréttastofunnar, William L.
Rvan, telur ekki ósennilegt, að
innan Sovétríkjanna verði
margir óánægðir með það,
hversu lítill pólitfskur ávinn-
ingur hafi orðið af hinni ge.vsi-
miklu og víðtæku hernaðar- og
efnahagsaðstoð Sovétríkjanna
við Araharíkin.
Að vfsu þakkar Sovétstjórnin
sér samkomulagið að nokkru
le.vti, en lréttaskýrandinn segir
eitt og annað benda til þess, að
hún hafi samþvkkt það nauðug
viljug; hún hafi ekki átt
annarra kosta völ, bæði vegna
aðstiiðu sinnar f Arabaríkj-
unum og sökum þess, að hún
vilji um þessar inundir halda
sem be/.tu samkomulagi við
Bandaríkin.
Beshnev og Nixon í ÍYIoskvu
Hvaða áhrif hefur
samkomulagið
á stöðu Brezhnevs
Stjórnarforystan í Sovétríkj-
unum hefur lagt talsvert í
sölurnar á heimavelli fyrir sam-
handið við Bandaríkin og eftir
diplómatíska stórsigra Kiss-
ingers utanríkisráðherra
Bandaríkjanna þ.vkir ekki
ósennilegt, að sovézki flokks-
leiðtoginn Leonid Brezhnev,
verði hið fyrsta að sýna óyggj-
andi fram á raunhæfan
óávinning fvrir Sovétríkin af
þessurn samskiptum.
Ryan segir, að æviminningar
Nikita heitins Krúsjeffs gefi
nokkrar vísbendingar um
vinnubrögðin í sovézkum
stjórnmálum. Þar af megi m.a.
sjá, að sovézkur leiðtogi sé
alltaf háður gagnrýni og eftir-
liti áhrifamikilla aðila. Því
skyldu menn ekki vanmeta t.d.
pólitfsk áhrif hersins í Sovét-
ríkjunum.
Stórsigur Israela vfir
Aröbum I sex daga stríðinu
1967 segir Krúsjeff, að hafi
verið Sovétmönnum mikið áfall
og hann skellir skuldinni á
herinn; — segir að hann hafi
átt mikinn þátt i stefnumótun
og ákvörðunum áður en styrj-
öldin hófst, en vanrækt að
brýna f.vrir Aröbum nauðs.vn
þess að fara að öllu með gát.
Hins vegar minnir Ryan á, að
Leonid Brezhnev var í forystu-
sæti í Kreml árið 1967 alveg
eins og nú og telur hann þvf
bera höfuðábyrgð á stjórnar-
stefnunni; hann hafi haft með
höndum bæði utanrlkis- og
innanríkismál og yfirmenn
hersins muni áreiðanlega ekki
létta af honum ábyrgð á því,
sem gerzt hefur; þeir muni una
því illa, að Bandaríkjamenn
komi sýnu sterkari en Sovét-
ríkin út úr átökunum sl. haust.
Reynsla Brezhnevs af
Aröbum hlýtur að hafa reynt á
þolinmæði þeirra, ,,segir Ryan
og heldur áfram;" Sovét-
stjórnin sá Egyptum og Sýr-
lendingum f.vrir vopnabúnaði
með gffurlegum tilkostnaði og
studdi málstað þeirra öflugum
áróðri. En hvað gerist svo?
Forystumenn Egypta og Sýr-
lendinga taka upp á þvi að
hlýða ráðum Bandaríkjamanna.
Áhrif Moskvu fara minnkandi á
hinu mikilvægasta augnabliki,
þegar m.a. má gera ráð fyrir
enduropnun Súez-skurðar, sem
út af f.vrir sig gerir pólitískan
styrk á þessum slóðum mikil-
vægari en nokkru sinni.
Arabar höfnuðu ráðum
Sovétmanna. Þeir afléttu olíu-
banninu, þrátt fvrir þá áherzlu,
sem Sovétstjórnin lagði á, að
því yrði haldið áfram. Þeir
stóðu gegn kröfu Sovétmanna
um, að samningaviðræðurnar
um aðskilnað herjanna færu
fram á vettvangi Genfarráð-
stefnunnar, þar sem Sovét-
menn höfðu sýnileg áhrif og
stundum var svo að sjá, sem
þeir vildu helzt útiloka Rússa
frá samningaviðræðunum.
Sovétmenn hafa haldið þvi
fram í áróðri sínum, að sú
hætta vofi yfir Aröbum, að þeir
hverfi frá þvi, sem Rússar kalla
„framfarastefnu og þróunar"
öðru nafni sösialisma. Og þeir
hafa staðhæft, að Arabar sýni
kæruleysi í mati sinu á því.
hverjir séu sannir vimr þeirra.
Sömuleiðis að Arabar kunm að
falla fyrir brögðum og klækjum
heimsvaldasinna — og eiga þar
við Ísrael og Bandarfkin.
En Bezhnev virðist hafa átt í
höggi við kænan leiðtoga þar
sem Anwar Sadat átti i hlut.
Með alkunnri arabiskri kænsku
beitti hann stórveldunum
hvoru gegn öðru til þess að hafa
sem beztan hag af báðum.
Sadat hitaði Sovétmönnum þó i
hamsi með því að halda þeim i
hæfilegri fjarlægð. en gekk
aldrei lengra fram af þolin-
mæði þeirra en svo, að ágrein-
ingsmál þeirra tókst að jafna. í
orði a.m.k. Engu að síður er
augljóst, að Sovétmenn una
aðstöðu sinni illa. Það má m.a.
ráða af daðri þeirra við Libyu
að undanförnu.
Það verður ekki auðvelt f.vrir
sovézka ráðamenn að breiða
yfir þá staðreynd, að þeir hafa
farið halloka i þessu máli.
Hugsanlega kemur það niður á
Brezhnev, ekki sízt ef hann
þarf að mæta efnahagserfið-
leikum heima fyrir, þvi að hann
hefur litið fengið f.vrir fjár-
austurinn í Araba. Vitandi. að
gagnrýnendur hans bíða færis,
á hann vafalaust eftir að velta
yfir því vöngum hvernig og
hvar gefist bezt og fyrst tæki-
færi til pólitisks uppsláttar.
Kresta 1 og 2
öflugri en
NATO-skipin
AP-FRETTASTOFAN segir, að
flotaæfingár Sovétmanna norðan
Skotlands hali enn aukið áhvggj-
ur brezkra vfirvalda af vaxandi
flotastvrk Sovétríkjanna. Haft er
eftir flotaforingjanuin. John
ÍVIoore, soin er ritstjóri ársrits uin
flotastvrk ríkja heims (Jane’s
Fighting Ships), að hann telji
fulla ástæðu til að hafa áhvggjur
af þessari þróun. „Hinn nýi floti
Sovétríkjanna er ekki varnar-
floti," segir Moore, „hann er til
þess ætlaður að sinna fjöl-
brevtnum verkefnum, geta farið
um öll heimsins höf og til þess að
framfvlgja stjörnmálavilja Sovét-
ríkjanna.”
Brezki flotinn hefur fvlgzt með
skipum, sem taka þátt í ofan-
greindum æfingum, og segir
Moore, að tvö herskipanna. eld-
flaugaskipin Kresta 1 og Kresta 2.
taki langt fram skipum, sem
Atlantshafsbandalagið hafi vfir
að ráða eða eigi í vændum næstu
tvö árin a.m.k. Þá sagði Moore. að
á næstu árum væri búizt við nýj-
um sovézkum flugvélamöðurskip-
um, sem enn adtu eftir að efla
flotstyrk Sovétrikjanna.
Samkvæmt frétt AH viður-
kenndi talsmaður brezka land-
varnaráðuneytisins, að þar væru
nú vaxandi áhyggjur, vegna si-
aukins flotast.vrks Rússa. en lagði
jafnframt á það áherzlu, að staða
Atlantshafsbandalagsins í þess-
um efnum og möguleikar á að
standast þessum flota snúning.
væru háðir fjárveitingum viðkom-
andi ríkisstjörna tii eflingár
flota landa þeirra. I Bretlandi
kvað hann mál þetta örðugt við-
fangs. .Þetta er spurning um tjár-
hagslega getu okkar. — — sér-
staklega þar sem verðlag á skip-
um og vopnabúnaói þeirra fer si-
fellt hækkandi.” Hann bætti þvi
við, að rússnesku skipin væru bú-
m fullkomnasta og nýtízkulegasta
vopnabúnaði. en sjóhæfni þeirra
væri e.t.v. ekki að sama skapí
mikil. auk þess sem fórnað væri
ýmiss konar þægindum um borð.
Mikið smyglað
til Grænlands
Einkaskevti til Morgunblaðsins frá Julianehab.
LÖGREGLAN f Angmagssalik hefur að undanförnu gert upptækt
mikið magn af áfengi og sígarettum hjá flugfarþegum, sem komið
hafa með leiguflugvélum frá Keflavík. Hafa farþegar þannig smvglað
til Grænlands varningi að verðmæti meira en tuttugu þúsund danskar
krónur. A miðvikudaginn var nam t.d. verðmæti smvglvarnings tíu
farþega samtals sjö þúsund dönskum krónum og aðeins tveir farþegar
höfðu ekki revnt að smvgla, að þvf er lögreglan upplýsir. Að sögn
lögreglunnar stafar smyglið fvrst og fremst af vanþekkingu farþega á
tollákvæðum í Grænlandi og þess vegna hafa farþegar ekki verið
sektaðir til þessa, heldur látið við það sitja að taka smyglgóssið af
þeim.
Réttamaður Morgunblaðsins sneri sér til lögreglustjórans í Góðvon
og spurðist fyrir um þetta mál og kvaðst hann ekkert skilja i því. að
lögreglan í Angmagssalik sk.vldi ekki hafa sektað sökudólgana. Hann
lagði áherzlu á, að harðar vrði tekið á sliku smygli í framtíðinni, bæði
yrði eftirlit eflt og sektum beitt fyrir utan að taka smvglvarninginn af
mönnum. Ennfremur sagði lögreglustjórinn, að grænlenzka lögreglan
yrði að vinna að þvi að k.vnna grænlenzk tollaákvæði f.vrir ferðamönn-
um, sem kæmu frá Islandi eða um Island.
Hann sagði, að til greina kæmi að beina þeim tilmælum til íslenzka
dómsmálaráðuneytisins og flugfélagsins. sem leiguflugið annast til
Grænland, að aðstoða við þessa upplýsingastarfsemi.
Samkvæmt grænlenzku tollaákvæðunum er levfilegt að hafa í land
með sér tollfrjálst þriggja pela flösku af sterku víni eða þrjá lftra af
léttu víni og eitt karton af sígarettum. Hafi menn keypt meira en þetta
geta þeir ekki greitt tolla af umfram magninu heldur er það tekið af
þeim.
Fiskveiðar minnkuðu í heiminum
1972 — en jukust á Atlantshafi
Rómaborg 4. júní NTB.AP.
FISKVEIÐAR i heiminum
BREZKIR IHALDSÞINGMENN VILJA
200 MÍLNA EFNAHAGSLÖGSÖGU
Fiskimálanefnd þingflokks
brezka Ihaldsflokksins hefur ný-
lega afhent ríkisstjórn Harolds
Wilsons tillögur sínar um stefnu
Breta á hafréttarráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna, en annar áfangi
hennar hefst f Caracas í Venezu-
ela sfðari hluta þessa mánaðar.
Nefnd þessi leggur til, að Bretar
styðji 200 inílna efnahagsiögsögu
strandrfkja og gerir þá ráð fyrir,
að það svæði sé nægilega víðáttu-
mikið til þess, að þjóðir geti með
millirfkjasamningum skipzt á
veiðiréttindum innan ofan-
greindra marka.
Nefndin hvetur til þess, að
Efnahagsbandalag Evrópu breyti
fiskimálastefnu sinni til samræm-
is við 200 mílna stefnuna og kom-
ið verði á alþjóðasamvinnu um að
hindra mengun hafsins. Hafs-
botninn utan 200 mílna markanna
vill nefndin setja undir stjórn al-
þjóðasamtaka, sem veiti hinum
ýmsu fyrirtækjum le.vfi til nýting-
ar auðlinda. Gert er ráð fyrir, að
viss hluti leyfisgjalda gangi til
vanþröaðra rikja og sömuleiðis
gera tillögur nefndarinnar ráð
fyrir tilskildum réttindum til
handa ríkjum, sem ekki eiga að-
gang að sjö. Landhelgi vill
nefndin að verði tólf sjómílur,
svo framarlega sem alþjóðlegt
samkomulag verði gert um frjáls-
ar siglingar kaupskipa og her- 1
skipa um sund.
Margt bendir nú til þess, að
brezka stjórnin taki þá afstöðu i
Caracas að fylgja 200 mílna efna-
hagslögsögu. Samtök brez.kra tog-
araeigenda hafa lýst sig fylgjandi
þeirri stefnu svo og fleiri aðilar
innan brez.ka fiskiðnaðarins. en á
fundi. sem haldinn var um haf-
réttarmálin á vegum brezku
stjórnarinnar um miðjan mai sl„
kom i Ijós, að skoðanir hinna
ýmsu hagsmunaaðila, er hafið
stunda, eru enn skiptar í þessu
máli.
A þessum fundi sátu fulltrúar
fjörutíu hagsmunahópa i ýmsum
greinum. svo sem fiskiðnaöi. sigl-
ingum alls konar og orkuiðnaði,
en i miirgum tílvikum stangast
hagsmunir þessara aðila á.
Ftindurinn var haldinn að tilhlut-
an Davids Ennals aðstoðarutan-
rikisráöherra. sem sagði i sein-
ingarræðu sinni, að hafréttarráð-
stefnan væri mikilvægasta ráð-
stefna. sem haldin hefði verið á
vegum Sameinuðu þjóðarina. þar
eð hafið gæti oróiö eins mikið
átakasvæði í framtíðinni og land-
svæði hefðu áður verið auðlind-
anna vegna, ef ekki yrðu settar
alþjóðlegar reglur um nýtingu
þeirra.
minnkuðu árið 1972 i fyrsta skipti
siðan 1948, segir i skýrslu FAO,
matvælastofnunar Saméinuðu
þjóðanna, sem var birt í gær. Var
heildaraflinn 1972 65,6 mílljónir
tonna og voru Japanir í efsta sæti.
þeir veiddu þetta ár 10.2 milljónir
tonna og næst voru Sovétríkin
með 7.8 millj. t. Kinverjar voru
þriðju í röðinni með 7.6'millj.
tonna og síðan kom Perú með 4.8
miilj. t. en árið áður hafði Perú
veitt allra þjóða mest. I fimmta
sæti var svo Noregur með 3.1
millj. t.
Arið áður. þ.e. 1971, var
heildarfiskafíinn i heiminum 69.7
millj. tonn og var það metár. en
aflinn hefur vaxið á ári hverju
síðan 1948, þar tii 1972 eins og í
upphafi sagði.
Þá segir í skýrslunni, að í At-
lantshafi og á nærliggjandi haf-
svæðum hafi afli aukizt úr 23.3
millj. tonna árið 1971 í 24.3
milljón tonn árið 1972.