Morgunblaðið - 15.06.1974, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. JÚNI 1974
27
Ólafía Andrésdóttir frá
LaugabóU -Mnning
F. 21.6. 1912. D. 20.4. 1974.
OFT kemur mér í hug ljúf
bernskuminning, er vinur minn,
Ólafur heitinn á Laugabóli, vakti
mig árla morguns af svefni með
þeirri einstöku bllðu og nær-
gætni, sem honum var svo
éiginleg, þar sem ég hvíldi, þá 8
ára gamall, á mínu gamla æsku-
heimili í Skuggahverfinu hér í
Reykjavík, og flutti mig heim að
Laugabóli, þar sem hann bjó þá
með sinni ungu konu, móður-
systur minni, Lóu frænku. Þetta
átti sér stað í byrjun apríl árið
1932. Oft hafði ég komið í dalinn
þeirra, systranna frá Hrísbrú, þar
sem afi og amma bjuggu, og oft og
mörgum sinnum hafa spor mín
legið þangað siðan. Það var
jafnan tilhlökkunarefni fyrir
ungan svein, sem alinn var upp á
mölinni í Reykjavik, að komast
vor og haust i kyrrlátu sveitina
hans afa. Mér finnst ennþá ég
eiga ofurlítið í þessum fagra dal,
Mosfellsdalnum, þó að ég hafi
aðeins dvalið þar stund og stund
öðru hverju sem gestur hjá
góðum vinum og frændfólki.
Og nú er Lóa frænka dáin,
horfin, svo snögglega og óvænt,
þessi hægláta, siðprúða og ljúfa
kona, sem ávallt fylgdi friður og
ró, hvar sem hún fór, svo að öllum
leið jafnan vel í návist hennar.
Ljúfar og fagrar minningar um
þessi elskulegu hjón, sem jafnan
reyndust mér sem beztu for-
eldrar, rifjaðist upp og líða mér
eigi úr minni. Ég átti svo margar
gleði- og ánægjustundir með þeim
á þeirra friðsæla og elskulega
heimili utan þess, í leik og starfi.
Þær gömlu og góðu minningar
munu geymast, en verða ekki
frekar raktar hér. Frænka var
orðvör og orðprúð kona og mælgi
var henni litt að skapi, en þar
fyrir ætla ég að leyfa mér að
minnast hennar með fáeinum
kveðjuorðum, hennar, sem var
mér og mínu fólki svo dásam-
lega góð frænka frá fyrstu tíð, er
ér man eftir mér.
Ölafía frænka var fædd 21. júní
1912, yngsta dóttir þeirra hjóna,
Andrésar Ólafssonar óðalsbónda,
og Ólafar Jónsdóttur, á Hrísbrú,
en þau voru mestu sæmdar- og
dugnaðarhjón og vel látin af
sinum samtiðarmönnum. Því
miður ræddi Andrés afi lítt um
ættmenn sína, þó aó hann væri að
öðru leyti margfróður og
skemmtilegur í viðræðum. En for-
eldrar hans, Ölafur Magnússon og
Finnbjörg Finnsdóttir, hann
ættaður úr Eystrihreppi og hún
úr Landsveit, munu hafa flutzt í
Mosfellssveitina fyrir um 115
árum, að þvi er fróðir menn segja.
Ólöf amma mín var ættuð frá
Melshúsum á Alftanesi, einka-
barn Elínar og Jóns Vigfússonar,
sem þar bjuggu, en hann var þar
útvegsbóndi að fornum sið. Þau
munu bæði hafa verið dugnaðar
og sóinafólk, en langamina dó
ung. Andrés afi stundaði ungur
sjóróðra frá Álftanesi, þar sem
hann kynntist sinni góðu konu.
Ólöf amma dó á bezta aldursskeiði
árið 1934 og var mjög saknað af
afa og öðrum þeim, sem hana bezt
þekktu, en hún er sögð hafa verið
sérlega rólynd og heimakær kona.
Ólafía frænka ólst upp með for-
eldrum sinum, þar til er hún
giftist ung, Ólafi Gunnlaugssyni,
frá Hattardal i Álftafirði, vestra,
miklum drengskapar- og dugn-
aðarmanni, sem lézt fyrir
nokkrum árum fyrir aldur fram.
Þau hófu búskap að Laugabóli i
Hrísbrúarlandi árið 1931, þar sem
þau höfðu reist sér hús, sem
frænka hélt mikilli tryggó við til
æviloka. Fyrstu árin bjuggu þau
þar venjulegu sveitabúi, svo sem
tíðkast hafði um aldir á Islandi.
ölafur hafði kynnzt garðyrkju,
bæði í Danmörku, þar sem hann
dvaldist um skeið, svo og hér
heima, i Reykjahverfi í Mosfells-
sveit, þar sem henn vann garð-
yrkjustörf um tíma, en garðyrkja
eða ylrækt var þá í frumbernsku
hér á landi. Hóf hann fljótlega að
reisa gróðurhús, í smáum stil í
fyrstu, eftir því, sem efnahagur
leyfði, en áður en langur timi leið,
hafði hann með góðri hjálp
ýmissa ættmenna og vina komið
upp meðalstórri gróðrarstöð, þar
sem þau stunduðu ræktun blóma
og matjurta, auk útiræktunar
jarðávaxta.
Fram til þess tíma eða skömmu
fyrr hafði jarðhitinn i Mosfells-
dalnum verið óbeizlaður og lítið
notaður af dalbúum um aldir, en
á þeim árum kynntust íslend-
ingar fyrst hitaveitu, þar sem
bæði íbúðarhús og gróðurhús
voru hituð upp með hveravatni.
Búskapur frumherjanna mun
vafalítið hafa verið erfiður á
margan hátt, fyrst i stað, ekki sízt
á kreppuárunum, en sá tími gekk
fljótlega yfir og batnandi timar
fóru í hönd með vaxandi bjartsýni
og trú á bættan hag landsins
barna.
Laugabólshjónin helguðu sig
þessari nýju og merku búgrein,
ylræktinni, lögðu nótt við dag og
urðu smám saman vel bjargálna
með stakri iðju- og reglusemi,
enda sá þess greinileg merki,
Þess munu dæmi, og þau ekki
allfá, að menn hafi tekið sér ferð
á hendur á æskuslóðir vina sinna
látinna til að lita þær augum og
freista þess þar með að öðlast
dýpri skilning en áður á mannin-
um, sem þeim er horfinn á vegum
veraldar.
Nú ber svo til, að sá, er þessar
línur ritar, þarf ekki að gera sér
slíka ferð, þótt skilningur hans á
lífi og dauða og á vinum hans lífs
og liðnum, orki eftir sem áður
tvímælis.
Borgarfjörður í Norður-Múla-
sýslu, Borgarfjörður eystri i dag-
legu tali, hann er sögusviðið,
þessi sumarfagra, en harðbýla
sveit. — Og þarna standa Dyr-
fjöllin og ber við vesturloft á sín-
um ævarandi verði, dimmleit og
traust og horfa mót léttbrýndum
ljósgrýtisfjöllum, sem geyma
birtu og mýkt í austri.
Hver skyldi trúa, þegar hann
stendur á strönd þessa litla fjarð-
ar á vetrardegi og horfir á norðan-
storminn velta holskeflum inn í
fjarðarbotn undir ásýnd fannbar-
ins lands, að fjörður þessi eigi sér
svo blíða daga í hægri landátt á
sumrum, að fjöllin i kringum
hann hafa ekki við að spegla sig í
allri þessari dýrð, meðan ekki ló-
ar á steini við yztu tanga? Og
þarna stendur litið þorp við
fjarðarbotninn og þykir ekki sæta
tiðindum i stórviðrum á vetrum,
að öldulöður skvettist á glugga
þeirra húsa, er fremst standa á
sjávarkambi, en bátarnir standa í
vetrarskjóli ofar hæsta flóðmáli.
En á sumarnóttum björtum getur
að lita þessa sömu báta leggja frá
einn af öðrum og sigla undir sól á
fiskislóðir i þann mund, er grös i
túni og mýri vakna til að draga
sér lífsmögn úr frjórri en hregg-
barinni jörð.
Skyldi nokkur sveit sýna íbúum
sínum þvílíkan tvíleik andstæðna
á leiksviði náttúrunnar?
Ekki fer hjá þvi, að það fólk,
sem byggir þessa sveit við ham-
remmi og blíðu náttúrunnar,
auðgi í litum og línum, beri
nokkurt svipmót þess byggðar-
lags, er það ól.
Ásgrímur Ingi Jónsson var
mikill Borgfirðingur. fæddur af
sterkum ættum, alinn við sterkar
andstæður og vakinn og sofinn
vildi hann veg byggðar sinnar
mikinn.
Hann var fæddur 10. ofkóber
1932, sonur hjónanna Jóns
Björnssonar kaupfélagsstjóra og
Sigrúnar Ásgrímsdóttur. Foreldr-
ar hans vörpuðu um langa hrið
miklum svip á það umhverfi, er
hér er lýst að framan. Jón
utan húss sem innan á Laugabóli.
Voru þau og bæði miklir höfð-
ingjar heim að sækja og þvi oft
gestkvæmt á hinu vinalega
heimili þeirra.
Frænka var mikil búkona og
sfstarfandi, en bóndi hennar sér-
lega vel hagur, bæði á tré og járn
og féll sjaldan verk úr hendi.
Á yngri árum höfðu þau hjónin
bæði tekið þátt i starfi ungmenna-
félags sveitarinnar, og fannst mér
alltaf, að þau hefðu mjög mótast
af fögrum hugsjónum þeirrar
ágætu aldamótahreyfingar. Þau
voru glöð og reif og tóku með
kaupfélagsstjóri var mikill at-
orkumaður, er heils hugar gekk
að hverju starfi, glöggskyggn á
menn og málefni hversdagsins
eins og títt er um athafnamenn,
en jafnframt rikur af skilningi á
manniegt eðli, mannlega bresti,
mannlegt líf. Frú Sigrún rnikil
gáfukona, efld af stórri lifs-
reynslu.
Ásgrimur Guðmundsson, móð-
urfaðir Ásgríms Inga, var dóttur-
sonur Gunnhildar Jónsdóttur
hins sterka í Höfn Arnasonar
skálds í Höfn Gíslasonar, en
Björn faðir Jóns kaupfélagsstjóra
var Þorkelsson Sigurðssonar í
Njarðvík Gíslasonar Halldórsson-
ar prests á Desjarmýri, bróður
Arna í Höfn.
Eru því foreldrar Asgríms Inga
bæði komin af Gísta presti Gisla-
svni á Desjarmýri.
Móðir Jóns kaupfélagsstjóra
var Guðbjörg Stefánsdóttir Abra-
hamssonar á Bakka i Borgarfirði
Olafssonar í Húsavik Hallgrims-
sonar, en móðir Sigrúnar Ás-
grímsdóttur var Katrín Björns-
dóttir Hallasonar Jónssonar
Björnssonar prests í Stöð og víðar
Hallasonar prests í Þingmúla
Ölafssonar. Eru þetta allt merkar
austfirzkar ættir.
Á unglingsárum stundaði Ás-
grímur Ingi gagnfræðanám á
Akureyri, en að því loknu hvarf
hann að þeim daglegu störfum
heima á Borgarfirði, er hann
hafði vanizt frá barnæsku, sjó-
mennsku og landbúnaði. Um all-
margra vetrarvertiða skeið vai
hann við sjómennsku í Vest
mannaeyjum. Siðar rak hann sild-
arsöltunarstöð á Borgarfirði, en
tók til við útgerð og fiskverkun,
er sildin brást og stundaði þau
störf til hinzta dags.
Hann fórst með báti sinum hinn
3. desember siðastliðinn í aftaka-
veðri, aðeins 41 árs að aldri.
Asgrimur Ingi var glæsimenni i
sjón, rammur að afli, svo sem títt
hefur verið um forfeður hans og
frændur marga, vel búinn að ald-
legu atgervi. Hann var skapríkur,
en drenglyndur með afbrigðum,
sjálfstæður í skoðunum og ófeim-
inn við að láta þær i ljós. Hann
var ekki einn þeirra, sem ætið eru
sammála ..siðasta ræðumanni", en
fáa hef ég vitað lausari við að
rugla saman mönnum og málefn-
um, jafnan hlýr og skilningsríkur
persónulega, þótt i odda skærist
um markmið eða leiðir.
Enginn var fljótari til sainúðar
né boðnari til aðstoðar, ef harm
eða vanda bar að höndum. Greið-
vikni hans við náungann var svo
frábær, að þar mátti segja, að
Asgrímur Ingi Jóns-
son — Minningarorð
bjartsýni en raunsæjum huga
föstum tökum þau viðfangsefni,
sem þau tóku sér fyrir hendur á
meðan heilsa og kraftar leyfðu.
Frænka var heimakær kona,
svo sem verið hafði móðir hennar.
Hún undi sér bezt heima að hlúa
að nýgræðingnum, sem ávallt var
mikið af í kringum hana. Hún
hafði mikið yndi af blómum eins
og eiginmaður hennar og vildi
jafnan vanda til ræktunar þeirra
afurða, sem á markað skyldu
fara, enda sérlega vönduð og sam-
vizkusöm kona að eðlisfari.
Hún tók nokkurn þátt í félags-
lífi innan sveitar, einkum í starfi
kvenfélags sveitarinnar. Þá átti
kirkjan á Mosfelli jafnan hug
hennar allan, en endurreisn
kirkjunnar á Mosfelli hafði lengi
verið mikið áhuga- og baráttumál
Hrisbrúarfóiksins. Einnig hafði
hún mikla ánægju af ferðalögum
og hafði einkum áhuga á að kynn-
ast landi sínu og þjóð, þó að hún
færi einnig utan. Svo og hafði
hún mikið yndi af fögrum ljóðum
og þjóðlegum fróðleik hvers kon-
ar.
Ólafía frænka og maður hennar
eignuðust þrjá mannvænlega
syni, Hrein, Andrés Gunnlaug og
Erling, sem allir búa með rausn
ásamt konum sinum og efnilegum
börnum í Mosfellsdalnum. Þar
stunda þeir ylrækt og aðrar bú-
greinar og feta dyggilega og af
eljusemi mikilli í fótspor foreldra
sinna, þeim öllum til hins mesta
sóma og öðru ungu fólki til fyrir-
myndar.
Lóa frænka var falleg kona, en
átti lengi við mikla vanheilsu að
striða, þó að hún væri ekki marg-
orð um heilsu sína, en ekki fór
hjá þvi, að langvarandi vanheilsa
hennar setti sitt mark á hana.
Þrátt fyrir það, hversu veil hún
var á siðari árum, starfaði hún um
skeið við barnaheimilið að Tjalda-
nesi, eftir að eiginmaður hennar
dó. Hygg ég, að hún hafi lítt spar-
að krafta sína til þess að bæta
líðan drengjanna þar, eftir þvi
sem geta hennar leyfði, þar sem
hún var alla tíð sérlega barngóð
kona.
Þegar fundum okkar bar síðast
saman á sjukrabeði hennar, hafði
hún á orði, að hún myndi senn
halda heim. Sú heimför varð með
öðrum hætti en við hafði verið
búizt. Hins vegar trúi ég því, að
heimkoma hennar handan móð-
unnar miklu verði góð. Hún var
sérlega grandvör kona til orðs og
æðis og æðrulaifs til hinztu stund-
ar.
Ég kveð Lóu frænku með sökn-
uði, hjartans þakklæti og virð-
ingu. Blessuð veri minning
hennar.
Jón Ó. Hjörleifsson.
ritar, að Ásgrfmur Ingi hafi sann-
að ýmsar tiltektir forfeðra sinna,
er færðar hafa verið í sögur og
ótrúlegar þótt.
Ekki getur sá, er þessar linur
ritar, lokið þeim svo, að ekki sé
þess minnzt, hversu frábær As-
grímur Ingi var i allri umgengni
við börn og unglinga og hversu
auðvelt honum veittist að stjórna
þeim að verki, en slikt kom mjög
til hans kasta i hans starfi. Slíkt
er ekki öllum gefið.
Ásgrímur Ingi kvæntist hinn 8.
október 1961 eftirlifandi konu
sinni Astu Magnúsdóttur frá
Hólmatungu i Jökulsárhlið og
áttu þau fjóra svni unga.
Ógleymanlegt var að koma á
heimili þeirra hjóna og njóta
þeirrar glaðværu hlýju og frá-
bæru gestrisni. er þar ríkti. F.vrir
þær stundir vil ég mega þakka,
þótt aldrei skiljist betur en á slík-
um stundum, hversu mannleg orð
eru fátækleg og vanmáttug.
Með fráfalli Ásgríms Inga hef-
ur Borgarfjörður misst ötulan son
og góðan dreng í fornri og fullri
merkingu.
Sigurður Óskar Pálsson.
Hjón með barn, frá Nýja Sjálandi, óska eftir að leigja ibúð eða hús i Reykjavík frá Gróðurmold til sölu
18. júní til 16. júli. Svar merkt: Poole-1054 sendist Morgunblað- heimskeyrð. Upp. i sima 41 749.
inu.
Skrifstofustulka óskast
Tryggingafélag vill ráða stúlkutil starfa i söludeild félagsins. Vélritunar-
kunnátta áskilin. Umsókn, sem tilgreini aldur, menntun og fyrri störf
sendist Morgunblaðinu fyrir miðvikudagskvöld merkt 1418.
hann sæist ekki fvrir. en hug
hans áttu þeir, er minna máttu
sín, jafnt menn og málleysingjar.
Allír þessir skaphafnarþættir
hafa verid ríkir með forfeðrum
hans og frændum mörgum, sem
kunnir hafa orðið af sögnum og
heimidlum, og með lifi sínu og
starfi telur sá. sem þessar linur
Hljómsveit Þorsteins Guðmundssonar skemmtir
á stórdansleik sumarsins að Aratungu í kvöld.
Aratunga