Morgunblaðið - 04.08.1974, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. ÁGUST 1974
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. AGUST 1974
17
fUtfiqpittMnfrtfe
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjorn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 35,00 kr. eintakið
MIKILVÆG
ATVINNU GREIN
Arlegur frídagur
verzlunarmanna er á
morgun. Um nokkurt skeið
hefur þessi dagur miklu
fremur verið tengdur
ferðalögum og fjöldasam-
komum en hlutverki verzl-
unar í nútimaþjóðfélagi.
Eigi að síður er ærin
ástæða til þess að leiða af
þessu tilefni hugann að
gildi þessarar atvinnu-
greinar. Verzlunin hefur
að ýmsu leyti átt erfiðara
uppdráttar en aðrar at-
vinnugreinar hérlendis. Á
það eflaust rætur að rekja
til þess, að sósialistar hafa
lengi beint spjótum sínum
að verzluninni og alið á úlf-
úð í hennar garð í því skyni
að gera starfsemi hennar
tortryggilega.
Flestum er þó ljóst, að
verzlun er undirstöðuat-
vinnugrein í öllum þróuð-
um þjóðfélögum. Það er
engin tilviljun, að krafan
um frjálsa verzlun var einn
meginþátturinn I sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar.
Rétt eins og innlend og
frjáls verzlun var forsenda
þess, að þjóðin endur-
heimti sjálfstæði sitt er
hún, einn mikilvægasti
hlekkurinn f daglegu starfi
við varðveizlu efnahags-
legs og stjórnskipulegs
sjálfstæðis.
Framleiðslustarfsemi í
nútímaþjóðfélagi verður
stöðugt flóknari og marg-
breyttari og gildi sam-
skipta þjóða í milli fara
vaxandi. Um leið eykst
hlutverk verzlunarinnar.
Án hennar kæmu framfar-
ir í framleiðsluatvinnu-
greinum að litlu haldi.
Verzlunarþjónustan er í
raun réttri bundin órofa
tengslum við framleiðsl-
una hvort sem er í fiskveið-
um, iðnaði eða landbúnaði.
Hún er því einn þátturinn í
verðmætasköpun þjóðfé-
lagsins. Við upphaf sjö-
unda áratugarins var verzl-
uninni komið í frjálslegra
horf en áður var. Með því
móti var lagður grundvöll-
ur að því framfaraskeiði í
sögu þjóðarinnar, sem
fylgdi í kjölfarið.
En verzlunin býr við þær
aðstæður, að áhrifamikil
stjórnmálaöfl neita að við-
urkenna það hlutverk, sem
hún gegnir við sköpun
verðmæta og um leið að
efla hagsæld fólksins í
landinu. Þeim skoðunum
er nú haldið fram, að sú
ringulreið í efnahags- og
fjármálum, sem fráfarandi
vinstri stjórn hefur leitt yf-
ir þjóðina, stafi ekki ein-
vörðungu af ráðdeildar-
leysi heldur hafi ákveðinn
pólitískan tilgang. Þannig
er á það bent, að sú óða-
verðbólga, sem ríkisstjórn-
in hefur staðið að, hefur nú
þegar veikt mjög undir-
stöður frjálsrar atvinnu-
starfsemi f þjóðfélaginu.
Þegar þannig er komið er
krafan um þjóðnýtingu og
ríkisforsjá sett fram.
Með hliðsjón af þessu er
ljóst, hversu brýnt það er
Ljóst er, að stjórnmála-
flokkunum fjórum,
sem nú reyna að endur-
reisa vinstri stjórnina,
gengur mjög erfiðlega að
jafna þann ágreining, er á
milli þeirra er í varnarmál-
unum. Svo sem kunnugt er
setti Alþýðubandalagið
fram þá lágmarkskröfu
fyrir þátttöku sinni í nýrri
ríkisstjórn, að undan-
bragðalaust yrði staðið við
það samkomulag fráfar-
andi stjórnarflokka, sem að
sögn talsmanna Alþýðu-
bandalagsins miðar að því,
að varnarliðið verði farið
að spyrna nú við fótum og
taka upp nýja stefnu í
efnahags- og fjármálum
þjóðarinnar. Og um leið er
mikilvægt, að menn geri
sér grein fyrir því mikil-
væga hlutverki, sem frjáls
verzlunarstarfsemi gegnir
í lýðfrjálsu landi. Á frídegi
verzlunarmanna nú er sér-
stök ástæða til þess að
hvetja til árvekni í þessum
efnum.
innan tveggja ára. Nú hef-
ur verið upplýst, að fulltrú-
ar Alþýðubandalagsins í
stjórnarmyndunarviðræð-
unum hafa sett fram þá
kröfu, að dagsetning end-
anlegrar brottfarar varn-
arliðsins verði fastákveðin
f nýjum stjórnarsáttmála.
Hér hafa því verið settar
fram mjög afdráttarlausar
kröfur, sem eru í engu
samræmi við úrslit alþing-
iskosninganna, enda fengu
stuðningsmenn landvarna
meirihluta greiddra at-
kvæða.
Kröfur
Alþýðubandalagsins
LAUNAHÆKKANIRNAR
halda upp eftir stiganum
meðan verðbólgan þýtur upp (
lyftunni. Þannig komst Robert
Boulin fyrrverandi ráðherra að
orði f franska þinginu um
daginn. Ekki hijómar þetta
ókunnuglega f eyrum Islend-
ings, sem suður f France situr
og hlustar á fréttir. En ef
þessar óskaplegu verðhækkanir
f Frakklandi, sem Giscard
d’Estaing og nýja stjórnin hans
telja að ráðast verði gegn um-
svifalaust, fara með lyftuhraða
upp, þá hlýtur okkar verðbólga
að æða upp f einhverjum
spútnik. Franska verðbólgan,
sem allir þar telja ógnvekjandi,
er þó ekki nema 17% meðan
okkar er vfst komin yfir 40%.
Gegn þessari óðaverðbólgu og
öðrum aðkallandi vanda ræðst
forsetinn og nýju ráðherrarnir
strax og þeir hafa fengið
umboð þjóðarinnar til þess.
Það eru engar vöflur á þeim.
Engum dettur sýnilega f hug að
sveifla megi töfrasprota og
lækna verðbólguna með bók-
haldstiifærslu. Forsetinn iagði
land undir fót til Þýzkalands að
fá stuðning Heimuds
Schmidts kanslara til sam-
ræmdra aðgerða til að draga á
tvelmur árum um helming úr
verðbólgunni. Koma henni
niður f 8% hraða. Chirac for-
sætisráðherra er fluttur f fbúð
vfð skrifstofuna og gefur sér
ekki einu sinni tfma til að fara
heim til fjölskyldunnar nema
stöku sinnum og sumarþing
hefur staðið yfir með miklum
gauragangi. Og eitthvað
kannast maður nú við vopnin,
sem talað er um að beita gegn
verðbólguófreskjunni —
hækkaða vexti til að fá fé inn f
bankana, svo þeir geti lánað út
— en lán til byggingarfram-
kvæmda eru, nær stöðvuð f
Frakklandi vegna fjárskorts
þeirra og vantrúar fjáreig-
enda; útflutningsfyrirtæki og
orkuver gangi svo fyrir um lán,
en innlend fjármögnun verði
að bfða; endurbætur á f járhags-
áætlun og dregið úr fjárveit-
ingum rfkisins; aukin skatt-
lagning á vissa liði. Jafnvægi
skal nást f viðskiptum við
útlönd, sem öfugur halli hefur
verið á vegna hækkunar olfu-
verðs. Og svo er bara spurn-
ingin hvort verðbólguhnútur-
inn er eins og sjómannahnútur,
sem herðist, þegar tekið er f
spottann eða eins og hnútur
sjónhverfingamannsins, sem
raknar f sundur og losnar við
aðgerðir.
Annað margumtalað mál lét
hinn nýi forseti Frakka verða
sitt fyrsta verk að lagfæra. Það
er að losa rfkisafskiptin af sjón-
varpi og útvarpi, sem eru ærin.
Eitthvað könnumst við nú við
slfkt, þótt f minna mæli sé. Ég
hefi satt að segja aldrel getað
Eftir Elínu Pálmadóttur
skilið hvernig þjóð, sem er jafn
vör um sig og viðkvæm fyrir
hvers konar frelsisskerðingu,
skuli hafa liðið svo lengi
haustak ráðandi stjórna á rfkis-
fjölmiðlunum. Eina skýringin
hlýtur að vera sú, að átrúnaðar-
goð þeirra á þeim tfma, de
Gaulle, kom þvf á. Nú er
áformað að leysa upp rfkissjón-
varpið, gera sjónvarpslfnurnar
þrjár og útvarpíð að sjálf-
stæðum stofnunum sem samt
hafa sfn stjórnskipuðu full-
trúa og stjórnarformann, þó að
þeir myndi minnihluta f
stjórnum stofnananna. Þær
skuldbinda sig f samningi
um útsendingartfma og hlutfall
frétta, fræðslu-, vfsinda- og
menningarefnis. Stofnanirnar
verða alls sex, þvf að auki koma
framleiðslu- og útsendingafyr-
irtæki. A þetta að verða til að
dreifa valdinu á slfku áhrifa-
tæki og draga úr afskiptum
rfkjandi stjórnvalda á frétta-og
upplýsingaefni. En ýmis Ijón
voru þó á veginum. Vinstri
flokkunum, sem hingað til hafa
óspart fundið að afskiptum for-
setanna af efni rfkisfjölmíðl-
anna, finnst nú fjarstæða að
draga valdíð frá einni rfkis-
stjórn. Og starfsfólk sjónvarps-
sins setti snarlega upp nefndir
og mótmælaaðgerðir til að
tryggja, að enginn missti nú
spón úr askinum sfnum við að
hætta að vera rfkisstarfsmaður.
Þeir hafa lfka ávallt kvartað
undan utanaðkomandi tilskip-
unum, en skftt með frelsið, —
að þvf er virðist — ef maður
missir eitthvað við það. Nú er
stjórnin búin að samþykkja
drög að breytingunni og um
hana rifizt ( þinginu. En nýtt
sjónvarp verður komið á 1975.
Þetta eru svo sem ekki einu
vandamálin, sem nýja stjórnin
f Frakklandi er að kippa f
liðinn og sem við sjáum votta
fyrir. Til umræðu eru breyt-
ingar á stjórnarskrárákvæðum.
1 ljós kom við forsetakjörið
óhagræði, sem af þvf getur
orðið, að allir framagjarnir
menn geta án nokkurs verulegs
stuðnings boðið sig fram ef
þeir óska þess sjálfur og fengið
þar með aðgang að útvarpi og
sjónvarpi á við þásem stuðning
hafa meðal þjóðarinnar. Og
strax að afloknum kosningum f
f Frakklandi er rætt um að lag
færa reglur um framboð
þannig, að fleiri meðmælendur
þurfi til framboðs og úr öllum
landshlutum. Og að jafnvel
skuli birta nöfn meðmælenda,
sem gæti dregið úr óábyrgum
undirskriftum.
Annar vandi kom einnig f
ljós við stjórnarskiptin f Frakk-
landi. I þvf landi þykir nefni-
lega ærið starf fyrir einn mann
að vera ráðherra og þvf verður
sá, sem gerist ráðherra, að
hætta þingstörfum. Þar er vfst
Ifka talið þó nokkurt starf að
sinna þingstörfum og hags-
munum umbjóðenda f kjör-
dæmunum. En þegar svo þing-
maðurinn fyrrverandi fellur úr
ráðherrastóli, kannski eftir
langan tfma, þá er kominn
köttur f ból Bjarnar — vara-
maðurinn hans, sem nú á um-
svifalaust að vfkja fyrir honum
og láta honum eftir bólið. Nú er
rætt um það, hvort ráðherrann
eigi að geta hrakið þingmann-
inn úr sæti á næstu 6 mánuðum
f óþökk hans eða hvort auka-
kosningar þurfi f þvf kjördæmi
til að velja á milli þeirra.
Þennan vanda höfum við ekki
enn, þvf að okkar ráðherrar eru
þvflfkir vinnuþjarkar, að þeir
geta bara setið á þingfundum á
daginn og sinnt ráðherra-
störfum á morgnana og kvöldin
eða um helgar meðan þing
stendur. En að sjálfsögðu getur
tilhögun f þessu efni haft
veruleg áhrif á hag þingmanns
eða varaþingmanns, þegar
launin og hlunnindin eru orðin
á borð við það, sem þau eru nú
hér hjá okkur.
Það er stundum dálitið
skondið að fylgjast svolftið með
þvf, sem efst er á baugi og um
er rætt með öðrum þjóðum og
sjá, að þetta eru iðulega sömu
vandamálin, þó að f misrfkum
mæli sé, þau mislangt komin og
misjafnlega á þeim tekið. I
Frakklandi sýnist mér, að nýí
forsetinn og stjórnin hans ætli
ekki að sitja og ýta vandanum á
undan sér f þeirri von, að hann
hverfi ef maður bara viður-
kennir hann ekki.
En f öllum málum eru bless-
aðir ráðamennirnir þar sem
annars staðar iðulega milli
steins og sleggju eða eins og
þeir f Frakklandi segja, milli
eldsins og steikarpönnunnar.
En verði of heitt f eldhúsinu er
ekkert annað að gera en hafa
sig þaðan út. Raunar má vfst
annars verða býsna heitt til
þess, að það geri menn sjálf-
viljugir. Eða sýnist ykkur það
ekki?
r Reykjavíkurbréf
^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦<-.Laugardagur 3. ágúst>
Fámenn þjóð
í stóru landi
Einn af fremstu mönnum þess-
arar þjóðar hafði orð á því að
kvöldi sl. sunnudags, þegar þjóð-
hátíðarhaldi var lokið á Þing-
völlum, að það væri umhugsunar-
efni hve lítið hefði farið fyrir
fjórðungi íslenzku þjóðarinnar á
Þingvöllum þá um daginn og að
þetta sýndi okkur enn betur en
áður, hve landið væri stórt, en
þjóðin fámenn. Og vissulega er
það rétt, t.d. þegar skoðaðar eru
loftmyndir, sem teknar voru af
þjóðhátíðinni á Þingvöllum, að
lítið verður úr þessum 50—60
þúsund íslendingum, sem saman
voru komnir á Þingvöllum, og
bersýnilegt er, að jafnvel þótt
allir Islendingar, rúmlega 200
þúsund talsins, hefðu verið
þama, hefðu Þingvellir samt haft
yfirhöndina.
En þótt þessi dagur á Þing-
völlum hafi enn einu sinni leitt í
ljós smæð fólksins frammi fyrir
stærð og mikilfenglegri náttúru
þessa lands, mun hann áreiðan-
lega verða minnisstæður öllum,
sem þar voru og hans mun lengi
verða minnzt í íslenzkri sögu.
Alveg sérstaklega var hátíðlegt að
fylgjast með þingfundinum á Lög-
bergi. Raddir hafa komið fram
um, að þar mætti halda þingfundi
oftar en gert er, við sérstök til-
efni, en það væri mikill misskiln-
ingur, ef farið yrði út á þá braut.
Þinghald á Lögbergi er svo sér-
stakt, að það má aldrei verða
hversdagslegur viðburður, og
getur raunar aldrei orðið hvers-
dagslegt, en það er mjög við hæfi,
að Alþingi Islendinga komi
saman á þessum helga stað á
stærstu stundum í sögu þjóðar-
innar tvisvar til þrisvar á hverri
öld.
Sitt sýnist hverjum um einstök
dagskráratriði á þjóðhátfðinni á
Þingvöllum eins og alltaf vill
verða. Augljóst er, að henni var
þröngur stakkur skorinn, þar sem
hátfðahöldin stóðu aðeins f einn
dag, en það sem fólki fannst helzt
vanta, þ.e. dagskráratriði fyrir
börn og unglinga, er nú bætt upp
með þjóðhátíðarhaldinu í Reykja-
vík, sem stendur um þessa helgi.
Um leið og haldið er hátíðlegt
1100 ára afmæli Islandsbyggðar,
er jafnframt fagnað 1100 ára
afmæli byggðar í Reykjavík. Von-
andi fer þjóðhátíðarhaldið í
Reykjavík um þessa helgi fram
með sama glæsibrag og sóma og
hin einstæða þjóðhátíð á Þing-
völlum fyrir viku.
Erfiðleikar við
stjórnarmyndun
Þegar Geir Hallgrímsson hafði
unnið að myndun ríkisstjórnar í
13 daga, og af þessum 13 dögum
beðið f 8 daga eftir nauðsynlegum
skýrslum um ástand og horfur í
efnahags- og atvinnumálum
þjóðarinnar, birti Tíminn, mál-
gagn Framsóknarflokksins,
harkalega árás á hann í forystu-
grein, sem formaður þingflokks
Framsóknarflokksins skrifaði,
þar sem býsnazt var yfir því, hve
langan tíma hann tæki til tilrauna
sinna til stjórnarmyndunar. Um
miðja næstu viku verður hálfur
mánuður liðinn frá því, er forseti
fól Ölafi Jóhannessyni, formanni
Framsóknarflokksins, að gera til-
raun til myndunar nýrrar ríkis-
stjórnar, og öllum er kunnugt, að
lítið sem ekkert hefur gengið f
þeim viðræðum, sem fram hafa
farið milli vinstri flokkanna og
raunar virðist að þeim staðið með
nokkrum sérstæðum hætti. Vmsir
helztu forystumenn þeirra flokka,
sem að viðræðunum standa, eru
ýmist á flakki um landið við lax-
veiðar eða önnur viðfangsefni en
stjórnarmyndun. Þrátt fyrir þetta
ber ekki enn á þvf, að óþolinmæði
gæti hjá formanni þingflokks
Framsóknarflokksins yfir því,
hve langan tíma Ólafur Jóhannes-
son tekur til þessara tilrauna, og
ber þess þó að gæta, að þegar
hann tók að sér tilraun til
stjórnarmyndunar, lágu fyrir
nauðsynleg gögn, sem formaður
Sjálfstæðisflokksins varð að bíða
eftir í átta daga.
Morgunblaðið ætlar ekki að
feta í fótspor Þórarins Þórarins-
sonar og gagnrýna vinnubrögð
Ólafs Jóhannessonar að þessu
leyti, en á þetta er minnzt hér til
þess að vekja athygli á, hve
ástæðulaus hin ósmekklega árás
Tfmans á Geir Hallgrímsson var
hinn 18. júlí sl. og lítt til þess
fallin að greiða fyrir myndun
nýrrar ríkisstjórnar. Sannleikur-
inn er auðvitað sá, eins og öllum
var Ijóst, þegar upp var staðið að
kosningum loknum, að talsverður
tími hlaut að líða, áður en lín-
urnar færu að skýrast i fslenzkum
stjórnmálum og grundvöllur að
skapast fyrir myndun meirihluta-
stjórnar á Alþingi. En jafnvel
þótt margir erfiðleikar séu á veg-
inum, er það skylda stjórnmála-
leiðtoganna að sjá svo til, að þing-
ræðisleg rfkisstjórn verði mynduð
á tslandi til þess að takast á við
þau alvarlegu vandamál, er við
blasa í efnahags- og atvinnumál
Miklar tjaldbúðir voru á þjóðhátíð á Þingvöllum.
um þjóðarinnar. Við og við skjóta
upp kollinum raddir um, að emb-
ættismannastjórn ætti að taka við
til þess að leysa aðsteðjandi
vanda. Slíkt væri að sjálf sögðu
algjör uppgjöf Alþingis og kjör-
inna fulltrúa þjóðarinnar og kem-
ur auðvitað ekki til mála.
Afstaða
Alþýðuflokksins
Sú stefna, sem Alþýðuflokkur-
inn hefur markað að kosningum
loknum, hefur að vonum vakið
furðu margra. Fyrst eftir kosn-
ingarnar var því lýst yfir af ýms-
um helztu forystumönnum
Alþýðuflokksins, að heppilegast
væri, að flokkurinn stæði utan
ríkisstjórnar. Sfðan gerist það, að
Alþýðuflokknum berst ákveðið
tilboð frá formanni Sjálfstæðis-
flokksins um þátttöku í viðræðum
um myndun þriggja flokka
stjórnar, þ.e. Sjálfstæðisflokks,
Alþýðuflokks og Framsóknar-
flokks. Því tilboði hafnaði
Alþýðuflokkurinn á þeirri
forsendu, að slík rfkisstjórn
mundi ekki fullnægja þeim mark-
miðum Alþýðuflokksins, að náið
samráð yrði haft við verkalýðs-
hreyfinguna um ráðstafanir í
efnahagsmálum.
Eins og áður hefur verið bent á
hér í Morgunblaðinu, hlýtur þessi
forsenda Alþýðuflokksins að hafa
átt við Framsóknarflokkinn og
hugsanlega aðild hans að slíkum
þriggja flokka viðræðum, f fyrsta
lagi vegna þess, að í fyrstu yfirlýs-
ingu sinni að kosningum Ioknum
tók Geir Hallgrímsson sérstaklega
fram, að nauðsynlegt yrði að hafa
náið samráð við aðila vinnu-
markaðarins, verkalýðssamtök og
vinnuveitendur, um ráðstafanir f
efnahagsmálum, og í öðru lagi
sýnir fengin reynsla af stjórnar-
aðild Sjálfstæðisflokksins á við-
reisnarárunum, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur lagt og mun
leggja mjög ríka áherzlu á samráð
við hin voldugu almannasamtök,
þegar erfiðleikar steðja að og
raunar jafnan við stjórn efna-
hagsmála. En nokkrum dögum
eftir að Alþýðuflokkurinn hafn-
aði á þessari forsendu aðild að
þriggja flokka viðræðum undir
forystu Geirs Hallgrímssonar, hóf
hann þegjandi og hljóðalaust
þátttöku í viðræðum um myndun
ríkisstjórnar undir forystu Fram-
sóknarflokksins, en það var ein-
mitt afstaða Framsóknarflokksins
til samráðs við verkalýðshreyfing-
una, sem leiddi til þess, að nú-
verandi varaþingmaður Alþýðu-
flokksins í Reykjavík, Björn Jóns-
son, forseti Alþýðusambands Is-
lands, sagði af sér ráðherraemb-
ætti sl. vor.
En látum þetta vera. Hitt hefur
kannski vakið meiri furðu, að það
skuli vera skoðun manna f
Alþýðuflokknum, að lífsvon hans
sé fólgin í aðild að vinstri stjórn.
-Vinstri flokkarnir hafa óspart
haldið uppi þeim áróðri gegn
Alþýðuflokknum, að hann væri
„hækja“ Sjálfstæðisflokksins og
að þau áföll, sem Alþýðuflokkur-
inn varð fyrir i tvennum síðustu
þingkosningum, væru afleiðing af
samstarfi hans við Sjálfstæðis-
flokkinn í viðreisnarstjórn. Þetta
eru auðvitað algjör öfugmæli. Á
viðreisnarárunum var einmitt
höfð uppi innan Sjálfstæðis-
flokksins mjög hörð gagnrýni á
samstarfið við Alþýðuflokkinn á
þeirri forsendu, að svo lítill
flokkur hefði alltof mikil áhrif á
stjórnarstefnuna og hefði sveigt
Sjálfstæðisflokkinn mjög frá
grundvallarstefnu hans. Þá er og
augljóst, að samstarfið við Sjálf-
stæðisflokkinn á viðreisnar-
árunum varð Alþýðuflokknum
mjög til framdráttar í kosningum.
Þannig bætti Alþýðuflokkurinn
verulega við sig fylgi í haustkosn-
ingunum 1959, eftir að minni-
hlutastjórn Emils Jónssonar hafði
setið að völdum með stuðningi
Sjálfstæðisflokksins í u.þ.b. tíu
mánuði. Og i þingkosningunum
1967, er Viðreisnarstjórnin hafði
setið að völdum í 2 kjörtímabil,
jók Alþýðuflokkurinn fylgi sitt
verulega og hlaut 15,7% gildra
atkvæða, sem var hæsta hlutfall,
sem flokkurinn hafði fengið í
þingkosningum í tvo áratugi, eða
frá 1949. Þannig hafði samstarfið
við Sjálfstæðisflokkinn bæði
stuðlað að verulegum áhrifum
Alþýðuflokksins umfram það,
sem flokkurinn gat vænzt miðað
við þingstyrk og kjósendafylgi, og
enn fremur leitt til mikillar
fylgisaukningar f kosningum.
Afhroð það, sem Alþýðu-
flokkurinn beið f þingkosn-
ingunum 1971 og aftur á þessu
ári, stafar að sjálfsögðu af því, að
í fyrri kosningunum bauð nýr
flokkur fram til þings, sem
kenndi sig við jafnaðarstefnu og
var undir forystu fyrrverandi for-
manns Alþýðuflokksins, og
Alþýðuflokknum hafði ekki tekizt
í þingkosningunum nú að rétta
við eftir þau áföll, sem hann varð
þá fyrir. Þegar á allt þetta er litið,
vekur vissulega furðu það sjónar-
mið sumra Alþýðuflokksmanna,
að lífsbjörg hans sé f því fólgin að
eiga aðild að vinstri stjórn. Flestir
eru þvert á móti þeirrar skoð-
unar, að það gæti orðið banabiti
hans. öllum er ljóst, að markmið
Alþýðubandalagsins er að hrekja
Alþýðuflokkinn út af þingi og ein-
mitt þess vegna hafa forystumenn
Alþýðubandalagsins lagt á það
megináherzlu frá kosningum að
fá Alþýðuflokkinn inn í nýja
vinstri stjórn. Þeir gera ráð fyrir,
að Alþýðuflokkurinn mundi
kremjast á milli Alþýðubandalags
og Framsóknarflokks í nýrri
vinstri stjórn og deyja í næstu
þingkosningum, sem fram fara.
Þá væri að dómi Alþýðubanda-
lagsins komin upp þriggja flokka
staða, sem gæti tryggt varanlega
stjórn þess með Framsóknar-
flokknum. Þá er og öllum ljóst, að
verulegt lausafylgi sveiflast milli
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins, en þar eru á ferðinni
kjósendur, sem kjósa ekki
Alþýðuflokkinn til þess að stuðla
að nýrri vinstri stjórn, og Alþýðu-
flokkurinn mundi bersýnilega
missa þessa kjósendur endanlega
yfir til Sjálfstæðisflokksins, ef
hann léti verða af því að gerast
aðili að nýrri vinstri stjórn.
Sterk og ábyrg
ríkisstjórn
Væntanlega kemur í ljós næstu
daga, hvort vinstri flokkunum
tekst að bræða sig saman, en slík
vinstri stjórn mundi engan veg-
inn hafa þann styrkleika, sem
þarf til þess að takast á við þau
viðfangsefni, sem bíða úrlausnar.
Islendingar þurfa nú á þvi að
halda fremur en nokkru sinni
fyrr, að sterk og ábyrg rfkisstjórn
verði mynduð f landinu, sem geti
annars vegar framfylgt þeim ayg-
ljósa þjóðarvilja, að öryggi lands-
ins verði tryggt og hins vegar gert
þær ráðstafanir í efnahags- og
atvinnumálum, sem nauðsynlegar
eru, til þess að jafnvægi skapist á
ný í efnahagslífinu og atvinnu-
vegirnir fái viðunandi rekstrar-
grundvöll. Því fyrr sem alvar-
legar viðræður hefjast milli
flokka um myndun slíkrar ríkis-
stjórnar, því betra. Menn verða að
gera sér grein fyrir, að nú er
komið fram í ágústmánuð og hinn
1. september n.k. hlýtur kaup-
gjaldsvísitalan að hækka um
25%, verði ekkert að gert. En
komi slík hækkun fram, hlýtur
það að leiða til algerrar stöðvunar
atvinnuveganna. Þess vegna er
nú tími til kominn, að þeim byrj-
unarleikjum, sem leiknir hafa
verið á taflborði stjórnmálanna
frá kosningum, verði lokið og
alvarlegar viðræður hefjist milli
þeirra flokka, sem virðast hafa
líkasta málefnalega afstöðu. Við
myndun nýrrar ríkisstjórnar
verður sem fyrr segir að leggja
megináherzlu á að tryggja öryggi
Iandsins, koma á jafnvægi í efna-
hagsmálum þjóðarinnar og stuðla
að áframhaldandi vexti lands-
byggðarinnar með markvissri og
raunhæfri byggðastefnu.