Morgunblaðið - 08.03.1975, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. MARZ 1975
11
umsjón: TRYGGVI
GUNNARSSON
Henry Wynmalen:
„Hægt og hægt nálg
ast ég það bezta”
Um allan heim velta menn
því fyrir sér á hvern hátt megi
þjálfa hesta með sem bestum
árangri. Hafa fjölmargir aðilar
ritað um þetta atriði f blöð og
tímarit, einnig hafa verið
gefnar úr bækur, þar sem
fjallað er um temningu og
þjálfun hesta. Ein þessara bóka
er DRESSAGE eftir Henry
Wynmalen, sem gefin var út
í bókaflokknum Horse
Lovers’Library árið 1974. Hér á
eftir fer stutt brot úr bókinni,
en hafa verður f huga að um-
rætt æfingaprógramm er ætlað
hestum, sem þegar hafa hlotið
nokkra tamningu og þjálfun.
En gefum nú Henry Wynmalen
orðið:
„Markmið allrar tamningar
má greina i 3 meginþætti:
1. Að róa hestinn.
2. Að fá því festu
sem hesturinn kann.
3. Að bæta við kunnáttu
‘ hestsins.
Mistakist það fyrsta, nást hin
markmiðin aldrei.
Markmið 2 og 3 grípa að vissu
leyti hvort inn i annað, þannig
að það að fá því festu sem hest-
urinn kann, er framför í sjálfu
sér og er jafnframt ómissandi
grundvöllur allra framfara.
Með þessi sjónarmið í huga,
haga ég æfingaprógrammi
mínu ætíð á kerfisbundinn
hátt. Ég byrja á þvi að láta
hestinn ganga við slakan taum i
5—10 minútur, til þess að
mýkja hann upp og siaka á, án
þess að krefja hann um
nokkurn hlut. Síðan tek ég iétt
í taumana svo hann aðeins finni
fyrir mélunum og læt hann rétt
herða gönguna. Þar næst leyfi
ég honum að brokka og ganga á
víxl, þar til ég finn að hann er
farinn aó liókast. Þetta allt get-
ur tekið um 20 mínútur. Næsta
hálftimann læt ég hestinn fara
yfir allar helztu gangtegundirn-
ar og hreyfingar á þann hátt,
sem hann ræður vel við, en þó
ekki eins og ég veit að hann
getur bezt. Ég gæti þess ævin-
lega að hesturinn sé slakur og
rólegur. Eftir þetta læt ég hann
ganga í 5 minútur við slakan
taum.
Síðan fer ég aftur yfir gang-
tegundirnar og hreyfingarnar,
en í þetta sinn reyni ég hægt og
hægt að nálgast það bezta, sem
ég veit að hann getur og ef ég
finn að hann er i góðu formi, en
því aðeins að svo sé, reyni ég að
láta hann bæta sig. Nú get ég
átt það til að krefja hann
mikils, en aldrei nema fáar
minútur í senn og alltaf hef ég
gát á að hesturinn sé rólegur.
Þannig hægi ég oft á mér og
kjassa hestinn í hvert sinn sem
mér finnst hann gera vel. Þaó
tel ég vera beztu verðlaunin
fyrir frammistöðuna og jafn-
framt þau sem hesturinn metur
mest og skilur bezt. Aftur læt
ég hestinn ganga við slakan
taum i 10 minútur.
Að lokum eyði ég nokkrum
minútum, kannski 5—10 mín^i
að æfa þau atriði sem hesturinn
hefur ekki fullt vald á. Þetta
geri ég mjög gætilega, Nýjar
hreyfingar læt ég hestinn
aðeins gera I nokkrum skref-
um. Þessu næst læt ég hann
slaka á nokkur skref og endur-
tek þetta þrisvar, fjórum
sinnum og lýk með þvi þjálfun-
inni þann daginn. Hestar mínir
þekkja orðið þetta lokaatriði og
gera sér ljósa grein fyrir því að
þeir þurfa aðeins að gera sitt
bezta I örfáar mínútur til að fá
hvíld það sem eftir er dagsins,
kembingu og mat sinn.
Þetta er einfalt æfingar-
prógramm, skynsamlegt, að því
er mér sýnist og innan þeirra
marka sem hver knapi ræður
við og hentar öllum hestum. Sé
farið samvizkusamlega eftir
þessu prógrammi getur það
komið i veg fyrir óþarfa
vandræði. Stærstu mistök sem
hestamaður getur gert er að
vera bráðlátur. Þolinmæði og
varfærni eru beztu dyggðir
hvers hestamanns".
Skyldleikaræktun —
kostir og annmarkar
EITT af mörgu sem um er deilt
í íslenzkri hrossarækt, er
hversu haga skuli vali kynbóta-
hrossa. Sú stefna má þó teljast
ríkjandi, að ræktunin sé leitin
að því bezta, hvar sem það sé að
finna. A þeirri forsendu hafa
beztu stóðhestar landsins verið
notaðir víða um land án tillits
til skyldleika við heimahrossin.
Stórir og áhrifamiklir hópar
innan raða hestamanna stað-
hæfa aftur að skyldleikarækt-
unin sé forsenda allrar kyn-
bótastarfsemi. An hennar fáist
engin kynfesta í stofninn.
Hverju eiga menn að trúa?
Ég tel að þegar verið er að ná
upp gæðum ákveðins (fyrir-
hugaðs) stofns, þá sé „full-
komni“ hesturinn svo langt fyr-
ir ofan meðallag flestra, ef ekki
allra ræktunareininga, að sjálf-
sagt sé að leita hvarvetna fanga
þar sem von er um ávinning í
kostum og byggingu. Hiklaust
ber þó að leggja áherzlu á
sterka ættartölu kynbóta-
hrossa, til að fyrirbyggja slaka
ogduldaerfðaeiginleika. Það er
fyrst, þegar menn eru komnir
með hóp úrvalshrossa, að mér
finnst skyldleikaræktun verða
æskileg og þá fyrst og fremst til
þess að fá samræmi i stofninn.
Fá kynfestu fyrir ákveðnum
sérkennum sem í sjálfu sér
þurfa ekki að hafa yfirburði að
öllu leyti yfir það sem annars
staðar er að finna, en stuðlar að
því að hópurinn verði samstæð-
ari. Að því kemur þó að skyld-
leikaræktunin verður ófull-
nægjandi, þvi jafnframt því
sem ákveðnir eiginleikar fest-
ast i kyninu, þá er öðr-
um byggt út. Ég fæ ekki
séð að skyldleikaræktun-
in sem slík auki kosti
stofnsins, nema takmarkað.
Þannig þarf sá sem skyldleika-
ræktar sinn stofn sífellt að
fylgjast með stöðunni og þreifa
fyrir sér með blöndun við utan-
aðkomandi einstaklinga sem
hafa kynfestu fyrir eiginleik-
um er þá vantar i sinn stofn.
Nú hafa margir stóðbændur
ræktað sitt heimakyn um ára-
tuga skeið. Vafalaust yrði það
flestum til ávinnings að kyn-
bæta sinn stofn með aðfengn-
um kynbótahesti. Þó eru vafa-
laust til margir stóóbændur
sem gerðu bezt í þvi að halda
áfram með sina heimaræktun,
þ.e. þeir sem eiga hross sem
hafa framúrskarandi eiginleika
á tilteknum sviðum, sem marg-
ir sækjast eftir. Það auðveldar
þeim sölu á hrossum sinum að
menn vita að vilji þeir fjörháa
töltara, drifmikla vekringa eða
dugandi ferðahesta, þá sé bezt
að leita fyrir sér á þessum
staðnum eða hinum. Jafnframt
kann slík sérræktun að geta
verið ómetanlegt forðabúr is-
lenzkri hrossarækt, þegar og ef
farið verður að leggja áherzlu á
fjölþættari ræktun reiðhross. í
dag er öll áhérzla lögð á að
rækta fjölhæfa góðhesta, en
engan vafa tel ég leika á því, að
sióar meir verði hér sem annars
staðar, farið að sérrækta ýmis
afbrigði i litum, kostum og
byggingu.
Ragnar Tómasson.
Kagnar Tómasson með
stóðhest sinn Feng frá
Sauðárkróki. Faðir: Sörli
653. Ff. Fengur 457 frá
Eirfksstöðum. Fm. Siða
2794. Móðir: Fluga 3103.
Mf. Fengur 457 frá Eirfks-
stöðum. Mm. Ragnars-
Brúnka 2719.
Hugað að húðinni
Hvenær þarf að fara að hugsa
vandlega um huðina? Sjálfsagt
hafa margir velt því fyrir sér og
talið nægilegt að byrja á því,
þegar fyrstu hrukkurnar koma I
Ijós. Svo er þó alls ekki, að áliti
sérfræðinga. Það þarf að byrja
miklu fyrr, jafnvel strax á táninga-
aldri. Það er aldrei hægt að koma !
veg fyrir, að húðin breytist með
aldrinum, en það er möguleiki að
tefja fyrir og seinka þeirri breyt-
ingu.
Hér eru nokkur atriði, sem
læknir nokkur bandarlskur, T.H.
Sternberg, lætur hafa eftir sér að
séu mikilvæg við umönnun húðar-
innar.
1. Hollt mataræði.
Vel samansett (heilsusamlegt)
mataræði er nauðsynlegt til þess
að húðin líti vel út. Bezt er, ef
hægt er, að halda ávallt sömu
áhrif á allan llkamann og ekki sízt
á húðina í andliti.
Andlitið verður þá rauðleitt
vegna háræðaslits.
þyngd. Ef fólk er stöðugt að létt-
ast og þyngjast á vixl, getur það
orðið til þess að húðin nái ekki að
skreppa saman og fer í fellingar.
2. Sólböð i hófi
Ekkert eitt atriði flýtir eins fyrir
hnignun húðarinnar og óhófleg
sólböð. Stöðug sólböð geta ert
svo húðina, að hún verður gróf,
rauð, upphleyptir blettir detti á
hana og jafnvel orðið út þvi húð-
sjúkdómur, sem erfitt er að lækna.
Konur með mjög hvita húð,
verða að sætta sig við að þær
þurfa alltaf að fara varlega.
3. heilbrigt liferni
' Óreglulegur svefn og skortur á
hæfilegri líkamsrækt og æfingum
ásamt útivist taka fljótlega sinn
toll. Afleiðingin getur orðið baug-
ar, fellingar og hrukkur undir
augum.
Sifelld neyzla áfengra drykkja
segir lika fljótt til sín og hefur
4. Rétt notkun
fegrunarlyfja
Dagleg notkun mikils magns af
„make up" getur farið illa með
húðina, sérstaklega ef ekki er
gætt vel að hreinsun hennar
eftir. Notkun rakakrems er mjög
mikilvæg svo að húðin þorni ekki
um of.
5. Að halda
andlegu jafnvægi
Það er kunnara en frá þurfi að
segja. að geðshræring og aðrar
sveiflur i skapsmunum hafa áhrif
á húðina og útlit hennar. Nægir
þar að benda á rauða díla, sem
koma i andlit fólks, sem kemst i
uppnám. Einnig getur fólk klæjað i
húðina vegna taugaspennings eða
slíks. Það virðist þvi vera það
ákjósanlegasta að halda sinu
| andlega jafnvægi sem bezt.
Þetta segir bandaríski lækmr-
inn. Bæta má við, að fyrir okkur,
sem búum við islenzkt veðurfar og
þá sérstaklega þær, sem eru á
suð-vestursvæðinu, er nauðsyn-
legt að gera sérstakar ráðstafanir
vegna roksins, sem næðir um
okkur samfara kuldanum á vetr-
um. Það er nauðsynlegt að smyrja
vel oliu eða öðru á andlitið áður
en farið er út i norðanrokið.
En það þarf að hugsa um fleira
en húðina i andlitinu. Þeir staðir,
sem sérstaklega þurfa umönnunar
við, þar sem tilhneiging er til að
húðin þorni, þ.e. olnbogar, hend-
ur, hné og fætur. Þar sem nú er
timi kuldaskóa og stigvéla, er ekki
úr vegi að huga sérstaklega vel að
fótunum með þvi að bera á þá
krem á hverju kvöldi eftir fóta-
baðið.
ALLAR verðum við
víst að hugsa um að
velja okkur flikur með
hálsmáli, sem klæðir
okkur, allt eftir því,
hvort við erum háls-
langar eða hálsstuttar.
IVIynd 1) sýnir
hvað þær háls-
löngu geta leyft sér
i þessum efnum.
IVIynd 2) sýnir
hvernig láta má
stuttan háls sýnast
lengri.
Mynd 3) sýnir
það sem vel hæfir
þeim sem eru með
í meðallangi lang-
háls