Morgunblaðið - 08.03.1975, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. MARZ 1975
NÝR varaforseti hefur tekið
við í Bandaríkjunum. En þótt
Nelson Rockefeller sé þekktur
fyrir atorkusemi, hefur emb-
ætti varaforseta löngum verið
talið áhrifalftið.
Varaforsetinn er valdalaus
nema svo fari að forsetinn lát-
ist, en hann verður sjálfkrafa
forseti um leið og læknarnir
úrskurða að dauða hafi borið að
höndum. Þess vegna hefur
verið komizt svo að orði að
aðeins hjartaslag skilji varafor-
setann frá æðsta embætti
heims.
Siðustu forsetaskipti voru
undantekning, þar sem það var
ekki sjúkdómur eða dauði,
heldur afsögn Nixons, sem
gerði Gerald Ford að forseta.
ROOSEVELT OG KENNEDY
Öll önnur forsetaskipti hafa
orðið vegna fráfalla þeirra, sem
hússins. Læknarnir könnuðu
sáragöngin með fingrum og
sárakönnum og sáu að það
blæddi úr lifrinni.
Talið var að kúlan hefði lent í
mjaðmagrindinni. Enginn
skurðlæknanna taldi ástæðu til
að fjarlægja hana, þvi líðan
Garfields fór batnandi. En eftir
því sem tíminn leið hrakaði
heilsu forsetans smám saman.
NIÐURSTÖÐUR
LlKSKOÐUNAR
23. júlí þurfti að skera í stórt
kýli á lendinni og taka þaðan
beinflís. Síðar þurfti að skera
aftur á kýlið til að hreinsa það,
og einnig þurfti að skera í fleiri
ígerðir.
Forsetinn þjáðist mjög i
sumarhitunum í Washington,
og því var hann fluttur út að
New Jersey ströndinni 6.
september. Þar lézt hann
Forsetar myrtir
—hefði þeim verið bjargað í dag?
skipuðu embættið, og hafa of-
beldisverk oftar valdið forseta-
skiptunum en sjúkdómar.
Læknavísindin stóðu ráða-
laus þegar Franklin D. Roose-
velt lézt af hjartakölkun árið
1945, og þegar John F.
Kennedy var myrtur með skoti
í heilann árið 1963. Læknar
hefðu heldur ekki getað bjarg-
að þessum tveimur forsetum í
dag. En líti maður neðar á list-
ann yfir myrta forseta, er
athyglisvert að meta hvort þeir
hefðu getað haldið lífi ef
læknavísindin hefðu þá verið
jafn þróuð og í dag. Lækna-
blaðió „Spectrum“ hefur
kannað þetta atriði varðandi
moróin á Lincoln (árið 1865),
Garfield (1881) og McKinley
(1901).
SKOTINN I LEIKHUSI
Abraham Lincoln sat i stúku
sinni í leikhúsinu þegar hann
var skotinn af stuttu færi með
skammbyssu. Kúlan fór inn í
höfuðkúpuna um 2 sentí-
metrum frá miðlínu og sprengdi
stóra æð utan á heilanum.
Fyrsti læknirinn, sem kom að
forsetanum, var ungur undir-
foringi úr hernum. Sjúklingur-
inn var þá meðvitundarlaus, og
engan lífæðaslátt að finna.
Læknirinn lagði forsetann á
gólfið og þurrkaði storknaó
blóðið frá skotsárinu til að lina
þrýstinginn á heilann.
Þar sem göturnar voru stein-
lagðar og ósléttar þótti ekki
þorandi að aka forseianum
heim til Hvíta hússins. Hann
var þvi borinn til matvistarstað-
ar handan götunnar.
LÆKNARNIR FYLGJAST
MEÐ KLUKKUNNI
Fljótlega safnaðist fjöldi
lækna við sjúkrabeð forsetans.
Voru þeir sammála um að for-
setinn væri helsærður og gæti
aðeins lifað fáeinar klukku-
stundir.
Einn læknanna reyndi
árangurslaust að finna kúluna
með því að reka fingur inn í
sárið. Þvínæst var sárakanni
rekinn inn kúlugöngin, sem
lágu gegnum vinstri helming
stórheilans. 10 sentímetra inni í
heilanum kom sárakanninn við
eitthvað hart. Það var talið vera
kúlan, en álitið svo útilokað að
ná henni að það var ekki einu
sinni rætt.
Klukkan fimm um morgun-
inn hætti að blæða úr sárinu, og
um leið varð andardráttur for-
setans mjög óreglulegur. í
hvert skipti sem hann stóð á
öndinni litu læknarnir á klukk-
una tii að geta ákvarðað ná-
kvæmlega hvenær dauðann bar
að.
LAT LINUOLNS
Lincoln lézt kl. 7,20 15. apríl
— niu tímum eftir árásina.
Krufning leiddi í ljós að kúlan
hafði farið í gegnum heilann
aftan frá og staðnæmst rétt á
bak við vinstra auga.
eftir ERIK
MUNSTER
Það má furóulegt teljast að
sárið, sem lá rétt við þýðingar-
miklar miðstöðvar í heilanum,
skuli ekki hafa valdið tafar-
lausum dauða. Læknaskýrslur
sýna miklar heilaskemmdir.
Jafnvel með nútíma reynslu
og tækjum er vafasamt að
taugaskurðlæknar hefðu getað
meira en læknar forsetans.
Hefði eitthvert kraftaverk leitt
til þess að Lincoln hefói haldið
lífi, hefði hann Iamazt, blindazt
og hlotið alvarlega andlega
veiklun.
SKOTINN A STÖÐINNI
James A. Garfield forseti var
fimmtugur þegar hann 2. júlí
1881 var skotinn tvívegis í bak-
ið meðan hann gekk í gegnum
járnbrautarstöó í Washington.
Önnur kúlan fór rétt 1 gegnum
ferðakufl forsetans, en hin
gekk inn í búkinn um 7 sentí-
metrum frá miðlínu og braut
12. rifbeinið.
Innan klukkustundar var
fjöldi lækna kominn til að
stunda hinn særða, og næstu
ellefu vikurnar fylgdist þjóðin
kvíðin með störfum þeirra.
IHESTVAGNI
Forsetinn var fluttur meðvit-
undarlaus í hestvagni til Hvíta
skyndilega eftir miklar þrautir
fyrir hjarta 17. september
klukkan 22,35 — 79 dögum
eftir skotárásina.
Líkskoðunin sýndi að kúlan
hafði farið i gegnum 1. mjó-
hryggjarlið og hægra nýra. Lá
hún rétt undir brisi, 25 sentí-
metrum frá þeim stað þar sem
læknarnir höfðu talið hana
vera. Þá var engin gegnumlýs-
ing til að leysa svona gátur.
LÆKNARNIR
SYKTU SJUKLINGINN
Dánarorsökin var sögð vera
stór skurður á slagæð miltans
og ígerð í skotgöngunum. Ekki
er aó efa að ítrekaðar athuganir
læknanna á skotgöngunum með
ósótthreinsuðum fingrum og
tækjum þeirra tíma hafa átt
sinn þátt í að valda ígerðinni.
1 dag hefði án efa verið unnt
að finna og fjarlægja kúluna
fljótlega. Hefði igerð engu að
síður hlaupió i sárið, hefði mátt
ráða við hana með penicillini
eða öðrum fúkalyfjum, og Gar-
field forseti hefði því getað lif-
að árásina.
SKOTINN A
LISTSYNINGU
Síðdegis hinn 6. september
1901 var William McKinley for-
seti skotinn tveimur skotum
þegar hann var við móttöku á
listsýningu. Önnur kúlan olli
litlu sári, en hin fór gegnum
kviðholið og magann og lenti i
bakvöðvum.
í sérstakri sjúkrastofu við
sýninguna var forsetinn svæfð-
ur með eter og skurðlæknir
opnaði kviðholið. Var sárið
upplýst fyrir lækninn með því
að varpa á það sólarljósi með
vasaspegli. Götin á maganum
voru saumuð saman, en lækn-
inum tókst ekki að finna kúl-
una. Með þeirra tíma tækni
þurfti að flýta uppskurðum
mjög, svo ekki gafst tími til að
leita kúlunnar.
ALVARLEG SKEMMD
Sjúklingurinn var fluttur í
einkahús í Buffalo þar sem
þekktir skurðlæknar önnuðust
hann næstu vikuna. Þeir töldu
batahorfurnar góðar og töldu
enga ástæðu til frekari aðgerða.
Þegar vikan var liðin versn-
aði McKinley skyndilega, og 14.
september lézt hann kl. 2,15.
Likskoðun sýndi að brisið starf-
aði ekki. í dag vitum við að
þetta er ein alvarlegasta
skemmdin í kviðarholinu, og er
brisið jafnan athugað þegar um
skemmdir er að ræða í kviðar-
holinu.
Nútima skurðlækningar
hefðu getað lengst líf Mc-
kinsleys.
Hvernig varðveita má
keppni um merki Myn
AUGUST Flygenring, afi minn, var
bróðir Matthíasar Þórðarsonar,
fornminjavarðar. Liklega hefi ég
þó safnaranáttúruna úr báðum
ættum þvi Borgþór Jósefsson, afi
minn, var mikilvirkur bókasafnari.
Hvað um það. August átti 1 1
börn, á 11 árum, með Þórunni,
konu sinni Stefánsdóttur. Við frá-
fall Kristjáns 9. og valdatöku Frið-
riks 8. gaf danska rikið út svokall-
aðan kóngaskiptapening. Silfur-
pening með tveggja krónu verð-
gildi. Var þetta árið 1906. August
Flygenring gaf öllum börnum sin-
um svona pening og móðir min
gaf mér sinn fyrir nokkrum árum.
er hún varð þess vör, að ég hafði
tekið myntsafnarabakteriuna.
til mikillar skelfingar uppgötvaði
ég i desember síðastliðn-
um, að grænir hringir voru komn-
ir á jaðar peningsins. Ég
hafði heyrt um það, að ekki
væri allt plast eins, og þessu
likt gæti komið fyrir. Var ég þó
alveg grunlaus þvi þennan pening
hafði ég geymt þarna i nokkur ár
og ekkert hafði á honum séð. Ég
var svo heppinn, að rétt eftir að ég
uppgötvaði grænu hringina, barst
mér janúarhefti danska tímaritsins
„Möntsamler nyt", en þar var ein-
mitt grein um þetta vandamál.
Þeir segja að ekki sé sama hvert
plastið er. Eingöngu skuli nota
polyethylene plast, ef geyma á
mynt, sem inniheldur einhvern
vott af kopar, i plastpokum. Flest-
ir, ef ekki allir, silfurpeningar eru
blandaðir einhverjum kopar, og i
þessu tilfelli nógu miklu til að um
efnabreytingu er að ræða, þótt
það tæki nokkur ár. Það er á jaðri
peninganna. sem græna slikjan
kemur, þar sem peningurinn
snertir plastið í hólfinu, sem hann
er i. Ekki er getið um ráð, i þessu
ágæta blaði, til þess að hreinsa
grænu hringina burtu. Ég kann
heldur ekkert ráð sjálfur. Er ég
hefi fengið upplýsingar þaraðlút-
andi læt ég frá mér heyra, en ég
vara menn við að reyna að hreinsa
þá burtu með fægilegi. Það getur
eyðilagt góðan grip. Á meðan geta
menn athugað hvort kopar- eða
silfurmynt sem þeir eiga og
kannski eru geymd i plasthólfum,
eru orðin — tja hvað skal segja
— menguð!
Spurningin er þá bara: Hvernig
á að geyma mynt þannig, að hún
skemmist ekki? Margar bækur um
myntsöfnun halda fram skápum úr
mohogany eða slikum dýrum viði.

eftir RAGNAR
BORG
Pening þennan hefi ég reynt að
geyma vendilega, ásamt nokkrum
öðrum góðum peningum, sem ég
á, í leðurmöppu með plastblöðum.
Möppu þessa keypti ég af þýzku
fyrirtæki fyrir nokkrum árum. Mér
með plussfóðruðum og hólfuðum
skúffum. Ég held, fyrir mig, að
þarna sé einum of rikmannlega að
þessu staðið. Ef notaðar eru
möppur með plastblöðum úr poly-
ethylene, er allt i lagi. Einnig er
gott að nota pappaspjöld, sem
peningunum er þrykkt i. Þetta
með að plastið hafi áhrif á pen-
inga, sem innihalda kopar, er ekk-
ert einsdæmi. Frimerkjasafnarar
hafa sagt mér, að sum þeirra
beztu frimerki hafi eyðilagst ein-
mitt af sömu orsökum. Hefi ég
heyrt átakanlegar sögur af þvi.