Morgunblaðið - 25.05.1975, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. MAl 1975
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið
Að byggja á raun-
hæfum forsendum
Kaupkröfur Alþýðu-
sambandsins vegna
þeirra kjarasamninga, sem
nú standa fyrir dyrum,
hafa vakið almenna athygli
sakir þess, hversu fjarlæg-
ar þær eru raunverulegum
aðstæðum í þjóðarbú-
skapnum. Öllum er ljós sá
vandi, sem þjóðin stendur
frammi fyrir vegna rýrn-
andi kaupmáttar, en jafn-
framt er það deginum ljös-
ara, að úr þeim erfiðleikum
verður ekki bætt með því
að semja um hærra kaup-
gjald, sem einungis er unnt
að greiða með innstæðu-
lausum ávísunum.
Alþýðusambandið byggir
kaupkröfur sínar nú á for-
sendum, sem engan veginn
fá staðizt. Þær eru byggðar
á kjarasamningum, sem
gerðir voru í febrúar 1974,
en forystumenn launþega-
samtaka, vinnuveitenda og
allra stjórnmálaflokka
hafa viðurkennt, að þeir
hafi verið óraunhæfir
verðbólgusamningar.
Vinstri stjórnin, og þar
með ráðherrar Alþýðusam-
bandsins, viðurkenndi
þessa staðreynd, þegar hún
bannaði greiðslu vísitölu-
uppbóta á laun fyrir ári.
En jafnframt þeirri laga-
setningu stóðu ráðherrar
Alþýðubandalagsins aö til-
lögum á Alþingi, sem gerðu
ráð fyrir, að allar kaup-
hækkanir febrúarsamning-
anna, er færu yfir 20%,
yrðu afnumdar.
Fyrir réttu ári var það
þannig viðurkennt af þeim
stjórnmálaflokkum, sem1
stóðu að vinstri stjórninni,
að febrúarsamningarnir
hefðu verið svo óraunhæf-|
ir, að ekki hefði verið hjá
því komizt að banna að
verulegu leyti framkvæmd
þeirra með lögum. Frá því
að þessir samningar voru
gerðir hefur kaupmáttur
útflutningstekna þjóðar-
búsins rýrnað um nærfellt
30%. Hverjum heilvita
manni hlýtur því að vera
ljóst, þegar á þessar að-
stæður er litið, að engin
rök hníga að því að miða
kaupkröfur nú við þá papp-
írssamninga, sem gerðir
voru í febrúar1974.
Það hlýtur að koma.flest-
um kynlega fyrir sjónir,
eftir þau miklu ytri áföll,
sem við höfum orðið fyrir á
síöasta ári, þegar því er
haldið fram, að við getum
uppfyllt þá kjarasamninga,
sem menn viðurkenndu
fyrir þessi áföll, að hefðu
verið langt umfram getu
þjóðarbúsins. Þessi viðmið-
un Alþýðusambandsins
fær því engan veginn stað-
izt. Flestir hljóta að sjá, að
kaupkröfur nú verður að
miöa við raunhæfari
grundvöll, ef ekki á að
stefna þjóðinni út í algjört
öngþveiti.
Samninganefnd Alþýðu-
sambandsins hefur lýst yf-
ir því, að það sé hennar
skoðun, að þjóðfélagið í
heild þoli þessar kröfur,
þótt ljóst sé, að þjóðarbúið
hafi orðið fyrir áföllum.
Þeir erfiðleikar, sem
þjóðarbúið á nú við að
stríða og Alþýðusam-
bandið telur að eigi
engin áhrif að hafa,
felast m.a. í 30% rýrnun
kaupmáttar útflutnings-
tekna, rúmlega 1.600 millj.
kr. neikvæðri gjaldeyris-
stöðu og áætluðum við-
skiptahalla á þessu ári upp
á a.m.k. 12.300 millj. kr.
Gert er ráð fyrir, að þjóðar-
framleiðslan á þessu ári
dragist saman um 2% og
raungildi þjóðartekna á
mann minnki um 8%. Þar
að auki er ljóst, að ekkert
bendir til þess, að útflutn-
ingsverðlag muni fara
hækkandi á næstunni. Við
megum jafnvel búast við
meiri erfiðleikum á erlend-
um mörkuðum.
Það eru þessar aðstæður
sem gert hafa það að verk-
um, að lífskjör þjóöarinnar
hafa versnað, svo sem raun
ber vitni um. En um leið
verða menn að átta sig á
því, að lífskjörin verða
ekki bætt með ávísunum,
sem ekki er til innstæða
fyrir. Þess vegna verður að
leggja áherzlu á það, að
þær kjarabætur, sem nú
verða ákveðnar, taki mið af
raunverulegum aðstæðum
í þjóðfélaginu. Kauphækk-
anir, sem ekki eru reistar á
eðlilegum forsendum hafa
vitaskuld ekkert gildi, þær
geta aðeins aukið á erfið-
leikana.
Ríkisstjórnin hefur fylgt
þeirri stefnu að gera sér-
stakarráðstafanirtilþess að
treysta aðstöðu þeirra, sem
við verst kjör búa. Þetta
hefur m.a. verið gert með
launajöfnunarbótum og
umtalsverðum skattalækk-
unum. Rétt er að hafa í
huga, að vísitala fram-
færslukostnaðar hefur
hækkað um 1416% frá því
um áramót, en á sama tíma
hafa kauptaxtar láglauna-
fólks hækkað um allt að
13% og annarra launþega
innan Alþýðusambandsins
um 10 til 11%. Við þetta
bætast svo þær hagsbætur,
sem skattalækkanirnar
veita. Kjarabætur þessara
hópa hafa því haldizt í
hendur við verðlagshækk-
anir frá áramótum.
Ef menn vilja forðast
nýja kollsteypu i efnahags-
málum, er eðlilegt að
leggja til grundvallar
kaupkröfum, að kjör
manna versni ekki frá því
sem verið hefur og leggja
um leið áherzlu á, að kaup-
máttur launa verði aukinn
um leið og efnahagsbatinn
kemur fram. Með því að
byggja kjarabætur nú á
þessum forsendum, er
unnt að tryggja raunhæfan
árangur. Þeir sem á hinn
bóginn telja að ný verð
bólguholskefla komi ekki
að sök fyrir launþega
skella að sjálfsögðu skoll-
eyrum við þessúm stað-
reyndum. En þeir sem vilja
ná fram raunhæfum kjara-
bótum við þessar erfiðu að-
stæður, hljóta að leggja
áherzlu á, að óraunhæfar
forsendur séu ekki lagðar
til grundvallar kröfugerð.
Vandi á höndum
I almennum stjórnmálaumræð-
um, sem fram fóru á Alþingi Is-
lendinga fimmtudaginn 20. marz
sl., vöktu upphafsorð tveggja
forystumanna stjórnarandstöðu-
flokka verðskuldaða athygli:
MAGNÚS TORFI ÖLAFSSON:
,,Við erum í vanda staddir, Is-
lendingar. Vandamálin, ýmist
heimatilbúin eða aðvífandi utan
úr heimi, hrannast að eins og.
óveðursský, og vera má, að sort-
inn eigi eftir að dökkna. Lítil
huggun er í því að allt umhverfis
okkur eiga þjóðir við svipaðar
þrengingar að búa og eru reyndar
sumar hverjar öllu verr á vegi
staddar, þar sem yfir hefur dunið
sannkölluð kreppa með til-
heyrandi atvinnuleysi, meira en
þekkzt. hefur um daga þeirrar
kynslóðar sem nú er um miðjan
aídur. Undirrót okkar vanda er
alþjóðleg hagsveifla á óvenju-
hraðri og harkalegri niðurleið."
RAGNAR ARNALDS:
,,Ekki er seinna vænna að fá
hér á Alþingi almennar útvarps-
umræður um hinn ískyggilega
efnahagsvanda, sem nú sækir að,
og fer stöðugt vaxandi." Og síðar:
„Öllum er ljóst að oft getur verið
nauðsynlegt að lækka seglin og
draga úr framkvæmdum, einkum
á það við á miklum þenslutím-
um.“
Þessi alvöru- og viðvörunarorð
forystumanna stjórnarandstöðu-
flokka eru allrar athygli verð og
fá raunar aukinn þunga í skýrslu
Þjóðhagsstofnunar frá 20. maí sl„
þar sem segir svo m.a.:
Viðskiptakjör
„Bráðabirgðaniðurstöðutölur
liggja nú fyrir um verðvísitölur
innflutnings og útflutnings, sam-
kvæmt verzlunarskýrslum, fyrsta
ársfjórðungs 1975. Samkvæmt
þessum tölum er útflutningsverð-
lag í erlendri mynt 4—6% lægra á
1. ársfjórðungi 1975 en var að
meðaltali í fyrra, og 10—12%
lægra en á sama tíma í fyrra.
Almennt innfiutningsverðlag er
hinsvegar 9—11% hærra í
erlendri mynt en að meðaltali í
fyrra og 24—26% ha'rra en á 1.
ársfjórðungi 1974, einnig reiknað
í erlendri mynt. Þessar tölur eru
nálægt spám Þjóðhagsstofnunar
um þetta efni frá því um áramót.
Tölur þessar sýna, að viðskipta-
kjör 1. ársfjórðungs 1975 eru
28—29% lakari en á sama tíma í
fyrra." Siðar segir: „Engin-merki
er enn að sjá um bata á útflutn-
ingsmarkaði. Þvert á móti eru
ýmsar blikur á lofti í markaðsmál-
um sjávarafurða i helztu við-
skipta- og samkeppnislöndum
okkar. Stórauknir styrkir til
sjávarútvegs í Kanada, Noregi og
Bretlandi. Tollahækkanir á fisk-
afurðum á Spáni, Nigeríu, Bret-
landi og Danmörku. Utflutnings
stvrkir á fiskafurðir í löndum
Efnahagsbandalagsins. Lönd-
unarbann i V-Þýzkalamli.
Takmörkun innflutningsleyfa á
Spáni. Og síðast en ekki sízt
lækkandi verð á helztu sam-
keppnismatvælum fiskafurða á
Bandaríkjamarkaði. Þannig virð-
ist ekki hyggilegt að búast við að
markaðsverð helztu útflutnings-
afurða okkar fari hækkandi á
næstu mánuðum. Nokkrar vonir
má e.t.v. binda við lækkun inn-
fluttra hráefna og rekstrarnauð-
synja, enn enn sem komið er virð-
ist ekki unnt að reikna með betri
viðskiptakjörum 1975 en þeim,
sem nú ríkja.“
Greiðslu-
jöfnuður og
gjaldeyrisstaða
I skýrsiu Þjóðhagsstofnunar er
spáð 14% magnaukningu vöruút-
flutnings og er þá miðað við
stöðuga verðmætasköpun. Enn-
fremur 17—18% magnminnkun
vöruinnflutnings. En vegna
versnandi viðskiptakjara, sem
spáin gerir ráð fyrir, er búizt við
12.000 milljóna vöruskiptahalla,
miðað við gildandi gengi. Við
þennan halla bætist um 300 m. kr.
halli á þjónustujöfnuði. Við-
skiptahallinn er því áætlaður um
7% af vergri þjóðarframleiðslu
1975, samanborið við tæplega
12% á sl. ári. Vegna óhagstæðra
ytri aðstæðna er því ekki búizt við
nema mjög takmörkuðum bata á
viðskiptum við útlönd. Spár
Seðlabankans gera því ráð fyrir
því á ofangreindum forsendum,
að gjaldeyrisstaðan geti batnað
lítilsháttar á árinu, þó einsýnt sé,
að lítið má út af bera til að gera
þá batavon að engu.
Þjóðhagsspáin bendir til um
2% minnkunar þjóðarframleiðslu
á árinu 1975 og um 6% minnkun-
ar raunverulegra ráðstöfunar-
tekna þjóðarinnar vegna áhrifa
versnandi viðskiptakjara. Raun-
gildi þjóðartekna á mann virðist
því munu minnka um 7—8%.
Þessum breytingum í þjóðar-
búinu kann að fylgja minni eftir-
spurn eftir vinnuafli. Og enn-
frekari röskun á efnahagsjafn-
vægi, sem skerðir rekstrarstöðu
atvinnufyrirtækja, sem í dag er
eins tæp og hún getur frekast
orðið án samdráttar og meiri eða
minni stöðvunar rekstrar, hlýtur
að bjóða heim hættu á umtals-
verðu atvinnuleysi, eins og raun
er á orðin víða um lönd, s.s. í
Danmörku.
Ráðstafanir
ríkis-
stjórnarinnar
Við þær aðstæður, sem nú rikja
í þjóðarbúinu, myndi nýtt, al-
inennt launaskrið bjóða heim
hættuástandi. Allar efnahagsráð-
^tafnir núverandi ríkisstjórnar
hafa fyrst og fremst við það
miðazt að tryggja rekstur helztu
atvinnugreina okkar, sem voru
komnar á barm rekstrarstöðvun-
ar. Áframhaldandi rekstur at-
vinnutækjanna var og er forsenda
þess, að hægt sé að halda uppi
fullri atvinnu í landinu og áfram-
haldandi verðmætasköpun í
þjóðarbúinu. Þetta hefur að
mestu tekizt. Með hliðsjón af
ríkjandi kringumstæðum og þess
ástands, sem er á vinnumarkaði
nágrannaríkja, er hér um umtals-
vert afrek að ræða, sem ekki hef-
ur verið gefinn nægilegur gaum-
ur af öllum almenningi.
Jafnhliða hefur ríkisstjórnin
kostað kapps um, að sú kjara-
skerðing, sem hlaut að fylgja í
kjölfar stórlega skerts kaup-
máttar þjóðarframleiðslunnar
(útflutningsafurða okkar), kæmi
sem minnst við hina lægst
iaunuðu í landinu. Fyrstu skref
ríkisstjórnarinnar i því efni voru
launajöfnunarbætur og hækkun
tekjutryggingar aldraðra og
öryrkja, sem áttu að vega að
nokkru á móti óhjákvæmilegri
kjararýrnun og auka á Iauna-
jöfnuð í landinu. Að auki komu
Verðbólguskattur á íbúðir almennin
skattalækkanir til láglaunafólks:
tekjuskattslækkun um 1000
milljónir, útsvarslækkun um 400
milljónir og tolla og söluskatts-
lækkun um 600 milljónir til árs-
loka (sem þýða 850 m. kr. á árs-