Morgunblaðið - 25.05.1975, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. MAÍ 1975
Sjónplötur
nœsta leiti
Margir muria vafalaust eftir
því að hér fyrir fáeinum
árum spunnust miklar um-
ræður út af mikilli byltingu
sem sögð var í vændum innan
STRAUMAR
eftir BJÖRN VIGNI
SIGURPÁLSSON
pliitu er snýst !.800 snúninga
á mínútu. En þótt plötur séu
notaðar í báðum tilfellum, þá
leiðir af sjálfu sér að plötu
annars kerfisins er ekki hægt
að Ieika í hinu. Þar af
leiðandi er nú hafin geysileg
barátta um hylli neytandans
milli. stórfyrirtækjanna sem
að þessu standa, og á hún
vafalaust eftir að magnast til
muna áður en langt um líður.
Ymsir sjónvarpsfrömuðir
hafa látið i ljós efasemdir um
að raunverulegu sjónvarpi
stafi nokkur hætta af sjón-
plötunum. „Hljómplöturnar
ruddu ekki útvarpsstöðvun-
um úr vegi,“ hefur New York
Times eftir einum sjónvarps-
forstjóranum en blaðið bend-
ir á, að þær hafi þó gjör-
breytt allri dagskrárupp-
byggingu útvarpsstöðvanna.
—ooOoo—
Italska ríkissjónvarpið — RAI
hefur verið athafnasamt við
gerð myndaflokka, sem það
hefur selt víða um lönd og
hefur raunar þegar getið sér
allgott orð hér um slóðir. Enn
eigum við þó eftir að fá að sjá
„Orlando Furioso“ — eins
konar Lénharð fógeta þeirra
Itala eða það vill segja viða-
mesta verkefni sem ítalska
sjónvarpið hefur nokkru
sinni ráðist í. Snöggtum betri
dóma hefur myndaflokkur
þessi þó fengið.
„Orlando Furioso" eða Roland
reiði er í fimm þáttum og
byggt á samnefndu hetju-
kvæði eftir ítalska endur-
reisnarskáldið Ludovico Ari-
osto. Hins vegar er Luca
Ronconi ábyrgur fyrir gerð
þessa myndaflokks, en hann
stóð fyrir margfrægri svið-
setningu á þessu hetjuljóði á
Spoletohátíðinni árið 1969.
Það tók Ronconi þrjú ár að
fullgera þessa sjónvarpsgerð
hetjuljóðsins en það var
síðan frumsýnt á ítalíu í
febrúar. Raunar hafði
myndaflokkúrinn áður verið
sýndur víða i Evrópu og m.a.
á einhverjum Norður-
landanna i litum og fengið
prýðilegar viðtökur. Hins
vegar voru Italir sjálfir
svona aftarlega á merinni
vegna þess að í ráði var að
koma á litasjónvarpi á Italiu
og skyldi þá „Orlando"
sýndur. Vegna efnahags-
ástandsins þar syðra var þó
slíkum áformum slegið á
frest en forráðamenn RAI
töldu sig ekki geta beðið
lengur með að sýna mynda-
flokkinn.
Fróðlegt verður að sjá hversu
vakandi forráðamenn
íslenzka sjónvarpsins eru og
hvort „Orlando" mun prýða
dagskrána á vetri komanda,
þar eða hér er sagður á
ferðinni meiri háttar listvið-
burður dg svo sem við
þekkjum öll hefur sjónvarpið
sem alþjóða fjölmiðill ekki af
svo mörgum slíkum að státa.
fjölmiðlunar og oftast var
kennd við kassettur eða
snældur, eins og þær eru
stundum nefndaf upp á ís-
lenzku. Sagt var að með
þessari byltingu liðu bíóin
undir lok og kannski sjón-
varpið líka, því að með þess-
um hætti fengi fólk þetta allt
saman, kvikmyndirnar, frétt-
irnar og þættina — heim í
stofu til sín með því að stinga
snældunum fyrrnefndu, í
sjónvörpin.
Það hefur hljóðnað mjög um
þessa byltingu nú upp á síð-
kastið. Nýtt blómaskeið er
kastið. Nýtt blómaskeið
er innan kvikmynda-
húsin sjaldan fyliri af fólki
en einmitt nú og sjónvarpið
heldur velli. Engu að síður
eru nú hugvitsmenn vestur
í Bandarikjunum að •
fullkomna nýja tækni, sem
raunar má segja að sé skilget-
ið afkvæmi snældunnar eða
hafi öllu heldur þróast út úr
byltingunni / fyrirhuguðu,
sem við snælduna var kennd.
H versu ótrúlegt sem það nú
kann að hljónía er galdurinn
i því fölginn, að maður „setur
plötu á fóninn" eins og sagt
er og kemur þá mynd og
hljóð fram á sjónvarps-
skjánum. Hér er sem sagt
kominn hliðstæða hljómplöt-
unnar, plötuspilarans og há-
talaranna. Eftir því sem
fréttir vestan frá Banda-
ríkjunum herma ættu sjón-
plötur að vera komnar á
almennan markað þegar
haustið 1976. Sjónflutnings-
tækin sjálf eru sögð munu
kosta frá 400 til 500 Banda-
ríkjadali en plöturnar frá 2
og upp í 10 dali. Hér fylgir
þó böggull skammrifi sem
oftar: Það eru nefnilega
tvenns konar sjónflutnings-
aðferðir í boði — önnur frá
RGA-fyrirtækinu þar sem nál
eðá pínni leikur á skorótta
plötu og fer sú 450 snúninga
á mínútu; hin aðferðin er
sameiginlegt átak Banda-
rikjadeildar Philips og MCA-
fyrirtækisins og frábrugðin
að þvi leyti að þar er notaður
laser-geisli sem nánast les af
Þetta gerðist líka...
Svei ykkur fyrir hjálpina
Af öllum nágrönnum Sovétmanna þóttu Tékkarnir leggjast hvað
flatastir fyrir þeim, þegar Evrópuþjóðirnar minntust þess á dögunum,
að 30 ár voru liðin frá lokum síðari heimsstyrjaldar. Or. Husak og
félagar áttu naumast nógu sterk orð til þess að lýsa aðdáun sinni á
afrekum Sovéthersins á tékkneskri grund. en létu á hinn bóginn að þvi
liggja (það litla þeir minntust á framlag Bandaríkjamanna), að það hefði
nánast verið af fjandskap við tékknesku þjóðina sem Bandaríkjamenn
sendu hermenn sína þvert yfir Evrópu og inn i Tékkóslóvakíu og linntu
ekki sókn sinni fyrr en þeir áttu aðeins 30 milur ófarnar til Prag.
Í skálaræðum Husaks og félaga
á friðardaginn að þessu sinni,
voru Bandarikjamenn — og svo
Bretar i kaupbæti — meira að
segja vittir fyrir það að hafa gert
margar og harðar loftárásir á
Skoda-verksmiðjurnar tékk-
nesku, þar sem nasistarnir fram-
leiddu þó án afláts feikilegt magn
af vopnum., Að sögn Tékkanna
vakti það nefnilega ekki fyrst og
fremst fyrir þeim Roosevelt og
Churchill að reyna að baka Þjóð-
verjum tjón heldur að tefja fyrir
endurreisn Tékkóslóvakíu að
hildarleiknum loknum!
Raunir forinyjans
Það blæs heldur óbyrlega fyrir Colen Jordan, sem hefur verið að
bjástra við það á undanförnum árum að koma fótunum undir breskan
nasistaflokk undir þvi þjóðlega nafni: Bretaflokkurinn. Kempan var
fyrir skemmstu handtekin fyrir búðarhnupl. Jordan fullyrti að vísu fyrir
réttinum, að hér væri um „gyðingasamsæri" að ræða, enda væri
verslunareigandinn Gyðingur, en gekk samt ekki sem best að útskýra,
hvernig þýfið hafði komist í vasa hans. Það var eftir á að hyggja heldur
svona hjákátlegt fyrir upprennandi stjórnmálaleiðtoga. Foringinn hafði
semsagt nælt sér í einn konfektkassa og þrenn pör af blóðrauðum
kvennærbuxum!
Hœ yaman! Kirkjugarður!
Skáld eru venjulega ósköp lítil-
lát — úr þvf þau eru komin undir
græna torfu — en stjórnmála-
menn, hershöfðingjar og hinir tig-
inbornu halda aftur á móti oftast
áfram að vera æði stórbokkalegir
— þótt þeir séu komnir undir
grænu torfuna. Þetta er ein af
mörgum niðurstöðum Conrads
nokkurs Baileys, bresks manns,
sem hefur samið heilmikið fræði-
rit um kirkjugarða i London, sem
kemur út núna upp úr mánaða-
mótum. Bailey segist hafa haft
áhuga á grafreitum allt frá barn-
æsku. Honum finnst umgengnin
um kirkjugarða næsta dapurleg
og er oft sjálfur að baksa við að
þrífa leiði, sem honum finnast
áhugaverð, en langar samt mest
að efna til mikillar herferðar í
þessum efnum — einskonar fegr-
unarárs vanhirtra grafreita.
Hann hefur raunar uppgötvað margt harla merkilegt á ferðum slnum
um kirkjugarða Lundúna. Hann rambaði til dæmis á saxnesk konungs-
hjón f Westminster Abbey, sem enginn hafði hugmynd um að voru
grafin þar. Sú gröf er frá sjöundu öld. Þá veit hann upp á hár hvar
hirðfffl Hinriks VIII var jarðað með nokkurri viðhöfn og hvar böðullinn,
sem gerði Karl I höfðinu styttri, var lagður til hinstu hvildar — svo að
nokkuð sé nefnt.
Pulsuár kanslarans
Nú er komið á daginn, að Konrad Adenauer, fyrsti kanslari Vestur-
Þýskalands, var talsverður uppfinningamaður framan af árum — eða
reyndi að minnsta kosti að vera það. Plögg hans sýna, að hann var
þegar árið 1904 önnum kafinn við að finna leiðir til þess að draga úr
rykaustri bfla, og um skeið fékkst hann ennfremur við að finna upp
aðferð til þess að bæta geymslu
þol reyktra pulsna!
Undir striðið ’39 sótti hann
sfðan um einkaleyfi á tækjum,
sem áttu að hefta mengun af
völdum verksmiðja og vélknú-
inna farartækja, og einkaleyfis-
umsókn hefur varðveist frá hon-
um í sambandi við endurbætur á
gufuvélum.
Þá er Ijóst, að Adenauer var með ráðagerðir á prjónunum um að
framleiða pulsur úr hökkuðum soyabaunum, og rafhituð kaffikanna er
ennþá til, sem hann hannaði og lét smiða. Margt fleira forvitnilegt
hefur komið upp úr hirslum þessa alvörugefna og harðskeytta manns
síðan menn fóru að gramsa í þeim. En óneitanlega verður manni ögn
starsýnt á, hve maðurinn virðist hafa haft mikið dálæti á pulsum!
Sitt lítið af hverju
Fleiri bándarískir einstaklingar og fyrirtæki lýstu sig gjaldþrota i mars
síðastliðnum en i nokkrum öðrum mánuði i sögu Bandarikjanna, að
sögn stjórnvalda. Kreppan og dýrtíðin, bæta þau við. . . Ónafngreint
alþjóðlegt fyrirtæki hefur greitt breskum uppfinningamanni sem sam-
svarar nær 200 milljónum islenskra króna fyrir heimildarlausa eftiröp-
un á uppfinningu hans: apparati sem afhýðir lauk. . . Önnur bresk
uppfinning: Rafmagnstól, sem á að auðvelda fiskimönnum humarveið-
ar. Vægur rafstraumur flæmir dýrið úr botnfylgsni sinu. Tilraunir eiga
að hafa sýnt allt að 30% aflaaukningu við notkun „rafsmalans”. . . Dr.
James Cyriax, sem kvað vera einn helsti sérfræðingur veraldar á
baksjúkdómasviðinu, er um það bil að senda frá sér bók þar sem hann
ræðst harkalega á bilaframleiðendur fyrir afleit sæti i bilunum þeirra.
Doktorinn fullyrðir, að þó að þau liti svo sem ekki aldeilis slorlega út,
þá stuðli þau tiðum að bakkvillum.