Morgunblaðið - 10.06.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚNl 1975
Sr. Þórir Stephensen:
Skálholts-
rektor svarað
Hinn 16. mal s.l. birti ég hér i
Morgunblaðinu nokkrar athuga-
semdir við margnefnda Kirkju-
ritsgrein sr. Heimis Steinssonar
Skálholtsrektors. Viðbrögð hans í
svargrein hinn 23. maí s.l. voru
þau fyrst að gera litilfjörlega per-
sónu mína að umtalsefni, sem
mér finnst heldur litlu skipta
-málefnalega séð. Þá hluti ræði ég
að sjálfsögðu ekki við sr. Heimi,
enda liggur mér í léttu rúmi, hvað
hann segirummig persónulega.
Um hitt hefur mér ekki staðið á
sama, en það eru kenningar hans
í Kirkjuritinu sem og framsetn-
ing þeirra. Þess vegna reis ég upp
til andmæla.
Sr. Heimir gengur svo langt að
draga látna ættmenn mína inn í
þessa umræðu, þótt ég fái ekki
frekar séð, að þeir komi því mál-
efni við, sem hér hefur verið til
umræðu. En fyrst hann nefnir
Stephensenættina og „Leirgerði"
(Aldamótasálmabókina) í sömu
andrá, þá er rétt, að ég Iáti þess
getið, að mér finnst ég aldrei hafa
þurft að minnkast mín fyrir ætt
mina, og með útgáfu „Leirgerðar“
gerði ættin kristni og kirkju í
landinu þó það gagn, að i senn var
djöflinum útrýmt úr sálmabók
kirkjunnar og grallarasöngurinn
niður lagður, sem sr. Heimir og
ýmsir fleiri hafa lagt mikla
áherslu á að innleiða hér á ný og
færa með því islenskt guðþjón-
ustuform í miðaldabúning.
Nóg um þetta, en hvað um mál-
efnin? Þar var sáralitlu svarað og
mörgu af misskilningi, sem ég
mun síðar skýra.
II.
Fyrst langar mig til að vikja
ö.iítið að þeim fullyrðingum sr.
Heimis, að grein hans hafi verið
ætluð nánast fræðimönnum ein-
um. Hann fer m.a.s. svo óvirðuleg-
um orðum um Kirkjuritið, að
hann vill ekki unna því heitisins
fjölmiðill. Hann segir og: „Grein
mín .. . var fáum ætluð, og aldrei
var það markmið mitt, að hún
kæmist í hámæli.“ Mér verður þá
á að spyrja: Var hér eitthvert
feimnismál á ferð? Ég leyfi mér
þó að draga í efa, að svo hafi átt
að vera, fyrr en þá e.t.v., er við-
brögð almennings við greininni
fóru að verða höfundinum ljós.
Til að skýra mál mitt nánar, skal
þess getið, að Kirkjuritið er nú
sent út í 1000—1100 eintökum
auk einhverrar lausasölu, sem að
þessu sinni varð óvenju mikil. Af
þessum kaupendafjölda eru að-
eins 100—150 guðfræðingar, enda
getur sr. Heimir þess sjálfur í
greininni, að hann viti, að fleiri
muni læsir á mál hans. Við þetta
má svo bæta því, að i Kirkjuritinu
er sérstakur „Þáttur um guð-
fræði“, sem sérstaklega er ætlað-
ur til birtingar greina um guð-
fræðileg efni, þau sem reikna má
með, að höfði ekki sérstaklega til
áhuga almennings. En hvorki bað
sr. Heimir um, að grein hans væri
birt í þessum þætti, né heldur sáu
forráðamenn ritsins ástæðu til að
birta hana undir slíkri fyrirsögn.
Hún er því og verður almenn
grein, enda að mestu laus við
fræðimannamál, skrifuð á kjarn-
yrtu alþýðumáli. Það verður því
■að virða mönnum til vorkunnar,
þótt þeir hafi e.t.v. ekki áttað sig
strax á öllu þvi myndmáli, sem
þarna var á ferð. T.d. munu marg-
ir guðfræðingar bæði innan og
utan háskólans hafa verið dálitla
stund að átta sig þar á ýmsu eins
og því t.d. að „klakinn kaldi" væri
táknmynd varðandi boðskapinn
um „lögmál og fagnaðarerindi“.
Skýrar en svo var ekki skrifað.
En hvað um það, „klakinn
kaldi“ er langt frá þvi að vera
eina leiðin til Krists. Sú var að
vísu leið Páls postula, en aftur
ekki Péturs eða hinna postul-
anna, sem frá er sagt. Pétur kom
til Jesú vegna fagnaðarerindisins
eins. Þetta hefur alla tíma farið
mjög eftir manngerðum, og ég
hygg það sé svo enn í dag, að leið
meiri hluta manna til Krists sé
miklu fremur í gegnum fögnuð
barnatrúarinnar, sem svo þróast
eftir eðlilegum leiðum, en í gegn-
um einhverja örvæntingu, sem
aftur leiðir til s.n. „frelsunar“ á
ákveðnum stað og stund.
III.
Sr. Heimir telur mig misskilja
sig, er ég finn í grein hans
„glötunarboðskap". Ekki vil ég
samþykkja það. Hitt má vel vera,
að hann misskilji mig og haldi, að
ég sé þarna að væna hann um
helvítiskenningu. Þann lærdóm
er ég vanur að kalla „útskúfunar-
kenningu“. Glataður maður er
týndur, horfinn, ekki endilega út-
skúfaður. Eg tel, að mér hafi ver-
ið vel ljóst, hvað sr. Heimir var
þarna að túlka. Því til sönnunar
er rétt ég vitni til prédikunar
minnar á hvítasunnudag, sem því
var flutt áður en sr. Heimir reit
ummæli sín.
Ég benti þar fyrst á, að i raun
væri kenningunni um ódauðleik
sálarinnar hafnað i Kirkjurits-
greininni, þvi eina vonin um líf
væri þar talin í gegnum hina
„hreinu trú“ á Krist. Annars ligg-
ur leiðin út í „Ginnungagap eyð-
ingar og tóms“. Síðan segir orð-
rétt: „Hér er því glötunarboð-
skapur á ferð, en þó ekki í hinum
forna búningi fordæmingar og ei-
lifrar kvalar, heldur er nú boðuð
eyðing eða útslokknun." — Jafn-
framt benti ég á, hve stórhættu-
leg slik kenning er, því mjög er
hætt við, að hún leiði til siðleysis.
Sá maður, sem veit sig fyrirfram
dæmdan til eyðingar og gleymsku
hann á þá hugsun ákaflega nærri
sér, að það skipti nákvæmlega
engu máli, hvernig hann breytir I
lífinu. Hitt er kannski enn
gleggra, að ýmsir mundu gjarnan
kjósa þetta til að losna undan
ábyrgð.
Ég veit, að það fer ekki mikið
fyrir guðfræðiþekkingu minni, sé
hún borin saman við það, sem
ýmsir aðrir geta státað af. Þó leyf-
ist mér kannski að vita hluti eins
og þá að það er fullkomlega rétt
hjá rektornum, að existensguð-
fræðin hefur verið nefnd framúr-
stefna. Og þess vegna hefur hún
þá líka miklu fremur verið talin
róttæk (radikal) en frjálslynd
(liberal). Það getur, að minum
dómi/aldrei verið rétt að kenna
við frjálslyndi þá hluti, sem eru
svo róttækir að vilja reyra allt og
fjötra í kenningarleg bönd. Slíka
hluti nefni ég afturhald.
IV.
örlitið langar mig til að víkja
enn að sálarrannsóknum, þótt
mér finnist reyndar ýmsum öðr-
um standa það nær. Þótt þær hafi
enn ekki borið gæfu til raunvís-
indalegra sannana fyrir fram-
haldslífi, þá er langt frá þvi, að
sálarrannsóknastefnan hafi geng-
ið hér sporlaust yfir jörð. Það er
t.d. henni að þakka og hinni
frjálslyndu guðfræði ekki síður,
að hinn voðalegi „dauðageigur"
liggur alls ekki lengur þungt á
okkur Islendingum almennt.
Þessar stefnur hafa útrýmt hel-
vitisóttanum, sem áður var svo
algengur, en hafa í staðinn inn-
leitt traust á það, að kærleikur
Guðs nái út yfir gröf og dauða og
því sé von mannsins um sáluhjálp
ekki bundin við hið jarðneska til-
verusvið eitt.
Þá eru það „fúskararnir", sem
sr. Heimir nefnir svo, þeir Einar
H. Kvaran og sr. Haraldur Nfels-
son. Ég hygg, að á þeirri tíð, er
þeir hófu sálarrannsóknir sínar,
hafi Islendingar engan sérmennt-
aðan sálfræðing átt. Fáar eða eng-
ar háskólagreinar standa þá sálar-
fræðinni nær en guðfræðin. Og
það mætti rektornum i Skálholti
gjarnan lærast, að fleira er
menntun en skólaganga. Ritgerð
dr. Sigurðar Nordals um Stephan
G. Stephansson væri honum þörf
lesning þar um. Það er því algjör
óþarfi af rektor Skálholtsskóla að
óvirða svo minningu jafn ágætra
manna sem þessir tveir voru.
Og ef allir eru „fúskarar", sem
ekki hafa sérhæft háskólapróf
eða hliðstæðu þess til starfs síns,
hvað höfum við guðfræðingar þá
að gera í kennslu og jafnvel skóla-
stjórn án kennaraprófs? Er það
þá ekki sama „fúskið"?
VI.
Sr. Heimir leggur til að presta-
stefnan svari þvi fyrir hönd ís-
lensku þjóðkirkjunnar, hvort eðli-
legt og þakkarvert sé, að sálar-
rannsóknastefnan þróist innan
hennar — eða eigi þar hreint ekki
heima.
Ég dreg I efa, að prestastefnan
sé hér hinn rétti vettvangur, því
kirkjan er ekki bara prestarnir,
hún er fólkið, söfnuðirnir. Og ég
hygg, að sú evangelisk-lútherska
kirkja á Islandi. sem ætlaði sér að
vísa á bug öllum þeim, sem álita
sálarrannsóknir frjálsar hverjum
sannleiksleitandi manni, hún yrði
ekki stór.
Þarna kemur og að atriði, sem
mér finnst hafa verið áberandi i
skrifum rektorsins: Guðfræðin er
fyrir fáa útvalda. Ekki hefur
þetta þó verið almenn afstaða inn-
an kirkjunnar. Lúther vann
stefnu sinni mest fylgi, af þvi að
hann gat látið prenta rit sin og
þannig kynnt skoðanir sínar með-
al almennings. Guðbrandur Þor-
láksson var hinn raunverulegi
siðbótarmaður hér á landi, og
hann varð það með bókaútgáfu
handa fólkinu f landinu. Kirkju-
ritið sagði lika eitt sinn frá því, að
dr. Michael Ramsey erkibiskup af
Kantaraborg sat fyrir svörum í
breska sjönvarpinu hjá hinum
kunna sjónvarpsmanni David
Frost. Þá sagðist Erkibiskup hafa
„kynnst áhrifamestu vitnisburð-
um trúarinnar meðal alþýðu-
fólks".
VII.
Sr. Heimir segir, að sig skipti
trúarhugmyndir „meiru en allt
annað“. Ég get ekki tekið undir
þessi orð, þótt ég sé prestur. Mig
skiptir fólkið, söfnuður minn,
meiru en allt annað á þessum
vettvangi. Kannski er það þess
vegna, sem við tölum stundum
svolítið hvor framhjá öðrum. En
eitt er víst, að í mínum huga er
það mælikvarði á gildi trúarhug-
mynda og allrar guðfræði, hvaða
jákvætt afl slíkt hefur í sér fyrir
fólkið, hvaða lífshjálp guðfræðin
ber fóikinu. Þegar ég þvi sá til-
gangsleysi existentialismans upp-
málað á síðum Kirkjuritsins sið-
asta, jafnframt því sem margt af
grundvallaratriðum kenningar
minnar var þar troðið niður í
svaðið, þá hlaut ég að rísa gegn
slíku. Sr. Heimir getur varla ætl-
ast til, að menn trúi því, að ekki
hafi átt að taka mark á honum, er
hann sker upp herör og skorar á
menn með stóryrðum að útrýma
ákveðnum hlutum úr kirkjunni
og m.a.s. bendir á, að nú sé til
þess hagkvæm tið. Það er hann,
sem þar gefur upp knöttinn og
þarf ekkert að verða hissa, þótt
knötturinn sé sleginn til hans aft-
ur og það af fleiri en einum og
fleiri en tveimur og það mönnum,
sem vilja, að mark sé á orðum
þeirra tekið. Þess vegna skirskot-
aði ég til þjóðarinnar, af þvi að
þar er kirkjan, en ekki bara á
prestastefnu.
Það var svo sannarlega aldrei
meining min að hrekja sr. Heimi
frá Skálholti. Þær hugsanir hljóta
að hafa fæðst í höfði manns, sem
hefur e.t.v. jafnframt verið farinn
að heyra bresta í stoðum stofnun-
ar sinnar. Mér var það eitt i huga,
að ef þessar kenningar sr. Heimis
og framsetningarmáti þeirra er
það, sem einkenna á boðun Skál-
holts framtíðarinnar, þá á þjóðin
að fá að vita það i tíma.
Þjóðinni þykir vænt um Skál-
holt, og við höfum mörg bundið
miklar vonir við skólann þar. Ég
var sjálfur einn af stofnendum
Skálholtsskólafélagsins og hef
stutt það siðan. Ég flutti á stofn-
fundi þess hlýjar, einlægar kveðj-
ur úr Hólastifti, frá Hólavinum,
sem glöddust yfir hverju spori f
framfaraátt í Skálholti. — Ég
fékk líka, ásamt fermingarbörn-
um mínum, ágætar viðtökur i
Skálholtsskóla á s.l. vetri, er við
vorum í Skálholtsbúðum með
hluta af fermingarundirbúningi
okkar. Þau áhrif, sem við urðum
fyrir þar og þá, voru allt annars
eðlis en það sem Kirkjuritið
flutti. En það eru líka hlutir, sem
ég get aldrei samsinnt, hlýt alltaf
að vara við. Og hvern skal þá
ávarpa, ef ekki almenning í land-
inu, þjóðina?
Islensk þjóð þráir að heyra frá
Skálholti fagnaðarerindi kristin-
dómsins, hinn bjarta boðskap lífs
og kærleika. Hún þráir, að þaðan
komi sá andi, sem veki nýtt líf i
kirkjunni, gjöri þar „dyrnar
breiðar, hliðið hátt“, efli þar víð-
sýni og frjálshuga trú. Hún þráir
líka að ungt fólk læri þar, auk
Kriststrúar, að bera virðingu fyr-
ir manninum, hver sem hann er,
af því að hann er Guðs ættar og á
sér ódauðlega sál. Þjóðin vill
styðja Skálholt til að efla með
uppvaxandi kynslóðum virðingu
fyrir mannást, hugargöfgi og um-
burðarlyndi. Til þess viljum við
öll styðja Skálholtsskóla.
VIII.
Síðasta grein sr. Heimis kom
mér á óvart, en mér finnst hún
stórt spor í rétta átt. Þar er tóm-
inu og útslokknuninni, sem
Kirkjuritsgreinin boðaði, hafnað.
Þar er lfka játuð trú á framhalds-
líf, gagnstætt fyrri kenningum.
Þar er jafnvel beðið fyrir öllum
framliðnum, sem við margir
frjálslyndir guðfræðingar höfum
verið lastaðir fyrir af hinum
íhaldssamari. Þessi orð þótti mér
vænt um, því nú færast leiðir
okkar nær hvor annarri.
Sr. Heimir kemst þarna að
þeirri niðurstöðu, að hann geti
falið Kristi hvern horfinn mann.
Lengra vill hann að vísu ekki
ganga. Ég hefði hins vegar viljað
biðja honum þeirrar bjartsýni, að
hann mætti treysta því fullkom-
lega, að kærleikur Guðs hefði
ekki yfirgefið manninn við gröf-
ina, heldur mundi Kristur áfram
verða hið frelsandi afl a eilifðar-
braut mannkyns.
Reykjavik,
7. júní 1975.
Framhaldsdeild Heyrnleysingja-
skólans gefur mjög góða raun
ÁÐUR fyrr mátti telja það til undan-
tekninga að heyrnskert fólk lærði
nokkuð meira en það átti kost á i
Málleysingjaskólanum eins og skól-
inn hét þá. Þó er kunnugt um
nokkra, sem lærðu og fengu réttindi
sem fullgildir iðnaðarmenn, og má
þar nefna húsgagnabólstrara, bak-
ara, Ijósmyndara, vagnasmið og
klæðskera. i lögum um Heyrnleys-
ingjaskólann frá 1962 er heimild til
að skólinn aðstoði þá, sem hug hafa
á frekara námi, einkum ef það skapi
þeim atvinnu og betri lifsskilyrði.
Haustið 1971 var óskað eftir
heimild menntamálaráðuneytisins til
að starfrækja framhaldsdeild við
Heyrnleysingjaskólann og hefir skól-
anum verið veitt fé til þess siðan. í
framhaldsdeildinni hafa nemendur
skólans átt kost á allri þeirri að-
stöðu, sem skólinn getur þeim i té
látið við það nám, sem þeir stunda
og geta ekki fylgzt með í öðrum
skólum. T.d. hefir einn mjög heyrna-
skertur nemandi nú lokið 2ja ára
forskólanámi i Myndlista- og hand-
Iðaskólanum með frábærum árangri.
Til þess að hann gæti iært listasögu,
þurfti hann á aðstoð að halda frá
Heyrnleysingjaskólanum. Kennari
þaðan fylgdi honum I tima i lista-
sögu, en hún var kennd í fyrirlestr-
um. skrifaði niður efni fyrirlestranna
og útskýrði svo fyrir nemandanum á
eftir. Stúlka, sem lauk sjúkraliða-
námi sl. haust, naut einnig sérstakr-
ar hjálpar i Heyrnleysingjaskólanum.
Þannig leitast framhaldsdeildin við
að veita aðstoð eftir þörfum hvers og
eins. Þá njóta allir framhaldsdeildar-
nemendur kennslu i islenzku og
einnig fá ýmsir þeirra kennslu í
ensku.
Ungur Islendingur með verulega
skerta heyrn hefir lokið iðnskólaprófi
i Noregi, og Islenzkur kennari frá
Iðnskólanum í Reykjavik. Jón
Sætran, kynnti sér rækilega allt fyr-
irkomulag iðnskóla fyrir heyrnskerta
þar, en það vakti honum mikinn
áhuga á að bæta úr brýnni þörf hér
heima. Það er ekki ofmælt að hann
hafi verið aðalhvatamaður að stofn-
un og starfrækslu framhaldsdeildar-
innar. Hann hefir skipulagt iðnskóla-
námið, komið á náinni samvinnu
milli Heyrnleysingjaskólans og Iðn-
skólans f Reykjavik. Einn kennari
Heyrnleysingjaskólans kennir þær
iðnskólanámsgreinar, sem nemendur
verða að læra I Heyrnleysingja-
skólanum og skólastjóri og kennarar
Iðnskólans i Reykjavik hafa reynzt
boðnir og búnir til að veita fram-
haldsdeildinni alla nauðsynlega
aðstoð. Flestir piltanna leggja stund
á iðnnám. En sá fyrsti, sem lýkur
iðnnámi siðan framhaldsdeildin tók
til starfa, er nú að Ijúka verklegu
sveinsprófi sem skósmiður. 5 piltar
eru nú komnir i samningsbundið iðn-
nám; F bifvélavirkjun, netagerð, hús-
gagnasmiði og gullsmtði.
Framhaldsdeildin við Heyrnleys-
ingjaskólann hefir gefið mjög góða
raun. Ýmislegt er enn f mótun og
mörg skipulagsatriði óleyst, en feng-
in reynsla sýnir ótvirætt að heyrn-
skertir geta með viðeigandi hjálp
aflað sér sömu starfsréttinda og
heyrandi fólk á flestum sviðum, þar
sem minna reynir á heyrn og mála-
kunnáttu.
I Heyrnleysingjaskólanum er mik-
■ II áhugi á að fullorðið heyrnskert
fólk geti notið endurhæfingar og
lært það sem það óskar og skólinn
getur kennt því. Heyrandi fólk á þess
nú yfirleitt kost að hefja nám við
flesta skóla á hvaða aldri sem það er.
(Frétt frá
Heyrnleysingjaskólanum).