Morgunblaðið - 14.06.1975, Síða 7

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. JUNl 1975
7
STAKSTEINAR
I Sparnaður
| var dyggð
Á þessari öld hefur
íslenzkt þjóðfélag'
I breytzt úr fðtæku, van-
. þróuðu og frumstæðu
I samfélagi í nægtaland á
nútímavísu, sem býður
upp á framtíðarvelmeg-
I un, ef við kunnum fót-
um okkar forráð. Tækni-
• og iðnvæðing þjóðarinn-
I ar, samhliða aukinni
menntun og þekkingu
þjóðfélagsþegnanna, á
I þar mikinn hlut að máli.
Stærstur er þó hlutur
• þeirrar kynslóðar, sem
tók frumstætt þjóðfélag
i arf, um og upp úr alda-
j mótum, og skilaði niðj-
um sínum nægtalandi;
| það er sú kynslóð, sem
I nú er komin til efri ára,
eftir erfitt en farsælt
ævistarf.
Þessi kynslóð leit á
I sparnað sem dyggð. Það
I sparifé, sem hún lagði
fyrir til efri ára og fól
ríkisbönkum til varð-
veizlu og ávöxtunar,
varð veltufé atvinnu-
I rekstrarins (verðmæta-
sköpunarinnar) í landinu
, og frumafl alhliða upp-
I byggingar í þjóðfélag-
inu. Menntunaraðstaða.
• félagslegt öryggi og þau
■ vopn i lífsbaráttunni,
I________________________
sem við búum að í dag,
var að verulegum hluta
sótt I ævistarf þessarar
kynslóðar.
Verðbólgan
og eldri
kynslóðin
Það er hafið yfir allan
ágreining, að við stönd-
um í ógoldinni þakkar-
skuld við hina öldnu I
þjóðfélaginu. En hvern
veg hefur þjóðfélagið,
ríkisbankarnir, farið
með sparifé hinna eldri,
sem af fyrirhyggju var
lagt fyrir til elliára. Lífs-
gæðakapphlaupið,
óraunsæið og verð
bólgubálið hafa etið það
upp, gert verðmæti þess
að engu. Sá sparnaður,
sem vissulega var
dyggð, og undirstaða
framfara í þjóðfélaginu,
náði sinum tilgangi í
stórbættu þjóðfélagi til
viðtakandi kynslóðar.
En laun þjóðfélagsins til
þeirra, er með sparnaði
gerðu áformin að veru-
leika, urðu verðleysi
sparifjárins. Lífeyrir
lagður til hliðar varð
litils sem einskis virði,
er til hans þurfti eða
þarf að grípa.
Og verðbólgubálið vex
með ári hverju. Sem
dæmi má nefna, að fyrir
rúmu ári, nægði ein
nilljón króna fyrir
tveimur bifreiðum af
VW-gerð, en nú nægir
hún tæpast fyrir einni.
Er ekki kominn timi til
þess að hyggja að rétti
hinna eldri, rétti spari-
fjáreigenda og gildi
sparifjár borgaranna fyr-
ir þjóðfélagið i heild? Er
ekki timabært að árétta
i verki þau fornu sann-
indi, að sparnaður sé
dyggð? Þjóðarheildinni
nauðsynlegur?
Fortíð, nútíð
og framtíð
Sú þekking og
reynsla, sem tekin er i
arf, eru verðmæti, sem
hljóta að verða undir-
staðe þess, er framþró-
unin leiðir til. Nútiminn
verður að standa traust-
um fótum i fortíðinni ef
hann á að bera ávöxt i
framtiðinni. Það er þvi
óhjákvæmilegt að horfa
um öxl, er stefnan fram
á við er mörkuð.
Nú. þegar kjarabarátt-
an er komin á lygnan sjó
sátta á ný, mættu
stjórnvöld, sem og al-
menningur, hyggja að
hlut hinna eldri i þjóðfé-
laginu. Ekki sízt þvi,
hvern veg varzla og
ávöxtun sparifjár þess
hefur tekizt. Og hvort
ekki megi og sé óhjá-
kvæmilegt að rétta hlut
þeirra, sem verst hafa
orðið úti i verðbólguþró-
un siðustu ára. Annað
væri naumast verjandi.
Allir góðir menn fagna
þvi að sættir hafa tekizt
á islenzkum vinnumark-
aði. Hin hógværari og
réttsýnni öfl á báða
bóga hafa afstýrt lang-
varandi verkföllum og
vandræðum i þjóðfélag-
inu. Afskipti ríkisstjórn-
ar og stjórnskipaðrar
sáttanefndar eiga og
stóran hlut i lausn
vinnudeilunnar. Hér hef-
ur giftusamlega tekizt
til. Og allur þorri fólks er
léttari á brún i dag en
verið hefur um nokkurra
vikna bil. Stöku öfga-
menn eru þeir einu, sem
harma það, að hjá alvar-
legum átökum var kom-
izt. Sá skuggi er þó enn
á lofti, sem hér hefur
verið gerður að um-
ræðuefni, hlutur hinna
eldri, hverra sparifé var
borið á bál verðbólgunn-
ar. Þeir. sem lögðu
grunninn að velmegun
okkar. glötuðu einir
ávöxtum sins ævistarfs.
Þórður Jónsson, Látrum:
Fólk, litir og
loftfyrirbæri
Það var sunnudaginn 27/4
síðastliðinn að ég opnaði sjón-
varpið og var þá á skerminum
hugguleg ung kona, virtist sitja
fyrir svörum. Ég náði því ekki
strax hvað hún var að tala, en
svo fór hún að tala um liti á
vistarverum manna, og áhrif
þeirra á fólkið, skaphöfn þess
og liðan. Þar með var athygli
min vakin, því það er mál, sem
ég hef löngum velt fyrir mér og
lesið nokkuð um.
Þetta var þá þátturinn „Það
eru komnir gestir“, en því
miður náði ég ekki nafni kon-
unnar, en hún var innanhúss-
arkitekt.
Ég hef oft furðað mig á því
hversu eigendur hinna ýmsu
vistarvera eru hirðulausir um í
hvaða litum þær eru málaðar,
og þá sérstaklega um borð í
skipum, þar sem oft er þröngt
um fólk og það þarf að búa í
langan tíma án þess að koma i
land, og er þá oft orðið þreytt-
ara en vinna og önnur aðbúð
gefur tilefni til.
Oft er það, að þetta er málað
með þeim lit, sem fyrir er eða
þeim sem til er, alveg burt séð
frá þvi, sem þægilegast myndi
líðan þeirra sem í vistarverun-
um búa og gæfi þeim mesta
afslöppun.
Það eru sjálfsagt aldir síðan
menn uppgötvuðu þessi áhrif
lita á liðan manna. Heimskauta-
farar urðu fljótlega varir við,
hvað hin hvita auðn allt um
kring var yfirþyrmandi og
þreytandi, þó ekki væri nema
að horfa á hana, enda mun sá
litur reynast flestum erfiður,
þó er hann hvað mest notaður á
sjúkrahúsum og víðar.
M ér er sagt, að sérfræðingar
telji, að rneð nógu margbreyti-
legum litum rétt völdum, sé
hægt að deyfa, eða lama veru-
lega lífskraft fólks, æsa það
upp, og leika með skaphöfn
þess eftir vild.
Það skal tekið fram, að ég er
enginn sérfræðingur í litum og
áhrifum þeirra, en ég hef þó
reynt þetta lítilsháttar, eftir að
hafa lesið um það i bókum. En
aldrei heyrt um það fyrr en í
nefndum sjónvarpsþætti, að
maður gæti fengið í þessum
efnum sérfræðilega þjónustu i
henni Reykjavík okkar, og þvi
fagna ég, og tel að fólk ætti að
notfæra sér þá þjónustu í stór-
um stil.
Mesta reynsla mín af áhrif-
um lita var þann 29/10 ’73,
þegar við hér á þessu vestur-
horni landsins vorum heiðruð
með svo frábærri litadýrð utan-
úr geimnum að við höfðum ekki
slikt áður reynt og sem hafði
mjög svo lamandi áhrif á
okkur, og þau áhrif voru stað-
reynd en engin imyndun, stað-
reynd, sem sannfærði mig um
áhrif lita á líf okkar. Eg get
ekki fallist á skýringu veður-
fræðinga okkar sem þeir gefa á
þessum lamandi áhrifum á
okkur, i 2. heft. „Veðrið" 1973,
og leyfi mér að mótmæla henni,
en hún var á þá leið, að við
hefðum orðið hrædd. Ég er
ekki í neinum vafa, að þar voru
áhrif litanna, sem mestu réðu,
þótt fleira kunni að hafa verið
samverkandi, svo sem óeðlileg
rafmögnun loftsins, og eitthvað
sem við ekki þekkjum. Hitt get
ég fallist á, að upptök þessarar
litabylgju séu þau sem veður-
fræðingarnir telja í nefndu riti,
bls. 58.
En þetta er ekki eina ein-
kennilega loftfyrirbærið, sem
skráð hefir verið hér í sveit og
fólkið talið hafa hræðst. I hinni
miklu bók, Ferðabók Eggerts
Ólafssonar og Bjarna Páls-
sonar, segir Eggert frá fyrir-
bæri, sem hann hefir sjálfsagt
sjálfur séð, og lýsir í nefndri
bók á bls. 228 og vona ég að mér
verði fyrirgefið að taka þá
greinargóðu lýsingu hér upp:
„Lofteldur kallast einkenni-
legt fyrirbæri í lofti, sem eigin-
lega er vestfirskt, en mest ber á
því i nyrðri hluta Barðastranda-
sýslu. Hann sést aðeins á
vetrum, þegar hálfskýjað er og
hvassviðri og skafhrið, en koll-
heiður himinn. Á nóttunni og i
rökkrinu sýnist þá stundum
loftið standa i björtu báli og
getur sýn þessi staðið stundar-
korn. A jörðu verður albjart
líkt og af eldingu, en ljós þetta
hreyfist ekki nálægt því eins
hratt og eldingarleiftrin.
Merkilegasta dæmið um þenn-
an lofteld er frá 25. janúar
1762. Orsök þessa fyrirbrigðis
er sú, að í hvert sinn, sem vind-
hviða kemur og þyrlar snærok-
inu uppí loftið, verður allur
þessi snjór uppljómaður af ljósi
því, sem í loftinu er.
Fólk á þessum slóðum skelf-
ist mjög við þessa sýn, því það
þekkir ekki hina réttu orsök og
heldur að hér séu eldingar á
ferðum. Skepnur, einkum þó
hestar, hræðast lofteldinn
einnig. Hestar verða trylltir af
fælni og hlaupa i allar áttir og
stökkva jafnvel fyrir björg, þar
sem þeir hálsbrotna eða lim-
lestast á annan hátt. Þetta vill
helst til, þar sem klettótt er,
einkum i sveitinni næst Látra-
bjargi."
Gaman væri að vita, hvort
okkar ágætu veðurfræðingar
þekkja þetta fyrirbæri, sem
Eggert lýsir þarna, og hvort
þeir eru honum sammála, eða
hvort visindin eru nú, meir en
200 árum siðar, búin að fá á
þessu aðra skýringu.
Konunni, sem ég náði ekki
nafninu á og er innanhúss-
arkitekt, óska ég velfarnaðar i
starfi og veit að hún á eftir að
létta mörgum lifið með því að
velja rétta liti á hibýli þeirra,
og þarf hún varla að kviða at-
vinnuleysi í faginu, svo mikil-
vægt sem það er.
Trio — Hústjöld
Vönduð, dönsk hústjöld 12, 16, 1 8 og
22 fm. Stálsúlur — Litekta. Sjón er
sögu ríkari. — Komið á sölusýninguna
að Geithálsi. Opið til kl. 22 alla daga,
einnig um helgar.
Tjaldbúðir.
ATLAS
„BIG DADDY"
15" SPORTHJÓLBARÐAR
VERÐ FRÁ 8112.-KR.
Véladeild
Sambandsins
HJÓLBARÐAR
HÖFÐATÚNI 8
SÍMAR 16740 OG 38900