Morgunblaðið - 24.06.1975, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. JUNI 1975
*•M,lr SKphe"en; Lokasvar
til Skálholtsrektors
I.
Við erum orðin allmörg, sem
höfum dirfst að andmæla skoðun-
um rektorsins í Skálholti, sr.
Heimis Steinssonar. Sum okkar
hefur hann virt svars, en ekki öll,
jafnvel ekki stéttarbræður sína
alla. Þeir, sem hafa notið þeirrar
náðar að fá svar, hafa hinsvegar
allir öðlast sömu reynsluna.
Þeirra hefur ekki beðið það eitt
að verja trúarskoðanir sinar.
Fremur lítið hefur reynt á
málefnalega baráttu, því sam-
kvæmt yfirlýsingum rektorsins
hafa þeir flestir lítið vit á sliku,
bera varla meira skynbragð á þá
hluti „en kötturinn á sjöstjörn-
una“, eins og rektorinn orðar það.
Persónulegt nið og háð hefur
yfirleitt verið hlutskipti okkar af
rektorsins hendi. Menn eru í
háðungarskyni nefndir „hirðfífl“
og „þríhross“, skoðanir þeirra
taldar „moðsuða" og „rakalaust
bull“. Um einn er sagt, að hann
muni sennilega aldrei skilja vissa
hluti, „til þess er honum um of
runninn I merg og bein sá andi
grunnhyggni og hundavaðsháttar,
sem virðist hafa svifið yfir vötn-
um fslenskrar trúarhugsunar á
fyrstu áratugum þessarar aldar.“
(Tíminn, 5. júní s.l. Leturbr. Þ.
St.)
I Þjóðviljanum 29. maí s.l. ræð-
ir sr. Heimir um annan andstæð-
ing sinn. Hann minnist þar á, að
af og til verði á vegi fólks fyrir-
bæri, sem ganga undir nafninu
„feimnismál", sem menn tali
helst ekki um, þaðan af siður tali
nokkur við þau. Hann telur um-
ræddan viðmælanda sinn vera
þess konár „feimnismál". Síðan
segir hann: „Blaðaskrif hans
valda því, að lesandinn skammast
sín eitt andartak fyrir það að vera
manneskja. Menn staldra við,
furðu lostnir — og roðna af blygð-
un andspænis þessu fyrirbrigði.
Sfðan hraða menn sér á brott.
Burt frá þessu, sem þeim ofbauð.
— Og koma aldref* aftur í nám-
unda við það. — Og minnast
aldrei frámar á það. — Aldrei
meir!“ (Leturbr. Þ. St.).
Gffuryrði Kirkjuritsgreinarinn-
ar hafa verið svo mikið rædd, að
égþarf ekki að rifjaþau upp.
I fyrri svargrein sinni til mín í
Morgunblaðinu 23. mai lét sr.
Heimir sér nægja að gera Iítið úr
greind minni og þekkingu. Það
gat ég ósköp vel látið kyrrt liggja,
heldur ekki mitt að dæma þá
hluti. En í síðari svargreininni í
Morgunblaðinu 19. júni koma frá
honum hlutir, sem ég er eðlilega
viðkvæmari fyrir, af því að þeir
varða beinlinis persónulegan
heiður minn og mannorð. I fæst-
um orðum sagt er því þar haldið
fram, að ég sé bæði lygari og
lýðskrumari. Þar er það sagt
ósatt, sem ég segi til skýringar
niðurlagi fyrstu greinar minnar,
er sr. Heimir skildi þannig, að ég
ætlaði að þjarma svo að honum,
að hann neyddist til að yfirgefa
Skálholt. Utskýring sú, sem ég
gaf samkvæmt bestu vitund og af
heilum hug, er ómerk lýst sem
ósönn. Ég vil enn ítreka hana sem
Athugasemd
1 grein minni um islenzk efna-
hagsmál, sem birtist í Morgun-
blaðinu 17. júní, þurfa eftirfar-
andi atriði leiðréttingu:
1. I 2. málsgrein er rætt um
ákvæði stjórnarsáttmálans um
20% aukningu ráðstöfunar-
tekna launþega á einu ári. Hér
er rangt með farið, því stefnt
var að aukningu þessari á
tveimur árum.
2. Upphaf siðustu málsgreinar
hefur brenglazt í setningu.
Átti þar að standa: „Að fortíð
skal hyggja þá framtíð skal
byggja.“
Reykjavík, 20. júnf 1975,
Gunnar Tómasson.
sanna og benda rektornum á, að
til eru fleiri Ieiðir en þær tvær að
sitja að óbreyttu á rektorsstóli eða
hverfa norður á kaldan Kjöl. Hin
þriðja er einnig til, sú að sjá villu
síns vegar og læra þá lexíu, sem
unglingum í Skálholtsskóla er
vonandi ætluð — að bera þá virð-
ingu fyrir skoðunum annarra
manna, að reynt sé að ræða bæði
um þá og við af sæmilegri
kurteisi. Því eins og ég hef áður
skýrt fram tekið, þá eru það ekki
bara kenningarnar, sem frá Skál-
holti koma, sem ég og aðrir hafa
viljað mótmæla, heldur einnig og
ekki siður „framsetning þeirra.“
Einnig lýsir rektorinn í Skál-
holti það ósannindi, er ég segi, að
ég hafi gert mér ljóst þegar í
upphafi. að ( Kirkjuritinu flutti
hann mál existensguðfræðinnar.
Ég hef, sem betur fer, næg vitni
þess í hópi minna vina, sem ég
ræddi þessi mál við. — En fyrst
ég vik að existens- eða tilveruguð-
fræðinni, þá er vert að minnast
þess, að sr. Heimir gerir mikið
veður út af því, að ég þekki ekki
frjálslyndi hennar í að leggja
áherslu á persónulega afstöðu
einstaklingsins. Þar er því til að
svara, að það er svo með alla
guðfræði, að veldur hver á held-
ur. Og það dylst engum, að túlkun
sr. Heimis er slik, að þar skal allt
fellt I kenningarfjötra og allt
frjálslyndi þurrkað út. Þess
vegna þýðir litið að biðjast undan
ályktunum um afturhald.
II.
Ekki lætur sr. Heimir sér nægja
að lýsa mig ósannindamann eða
lygara. Lýðskrumaraheitinu
þurfti hann að sæma mig einnig.
Lýðskrumari er sá talinn, sem tal-
ar eins og fjöldinn vill heyra, eig-
in sannfæring skiptir þar ekki
máli. Hann getur því þurft og
hlýtur iðulega að tala gegn betri
vitund. Tvöfeldni mun það kallað.
Orðið óheilindi skýrir það senni-
lega best.
Þetta ber ábyrgðarmaður
menntastofnunar kirkjunnar, á
þeim fornhelga stað Skálholti,
starfsbróður sinum á brýn,
manni, sem því næst hvern
helgan dag stendur í prédikunar-
stóli dómkirkju landsins og flytur
þar boðskap sinnar köllunar. ,Orð
Skálhyltingsins jafngilda því, að
sagt sé: Varið ykkur á honum
þessum. Hann er bæði óheill og
ósannsögull, það er fráleitt að
taka mark á honum.
Svo alvarlegar eru ásakanir
þær, sem á mig eru bornar, og
þungi þeirra eykst að mun vegna
stöðu þess manns, er þær lætur
frá sér fara. Ég hlýt að draga
mjög i efa, að ungmennaleið-
toganum í Skálholti hafi verið
þessir hlutir ljósir, nema þetta
eigi að heita nýir starfshættir
kirkjunnar, en um þá hluti á m.a.
að fjalla á prestastefnunni, sem
hefst í Skálholti þann dag sem
grein þessi birtist, og er sr. Heim-
ir þar einn frummælenda.
Hér dregur allt að því, er ég
áður nefndi, að hver sem árætt
hefur að svara sr. Heimi, þarf, er
frá líður og ef hann endist til,
ekki aðeins að verja skoðanir sín-
ar, heldur einnig mannorð sitt.
Sem betur fer eigum við þó undir
annan dómara að sækja í þessum
efnum en þann, sem í Skálholti
situr.
III.
Svo kemur að því, að beðið er
um illindalaus viðskipti og þau
vænlegust talin í Kirkjuritinu,
þar sem stóryrðin þó upp hófust.
Þar við bætist svo líka það, sem að
mínu viti er algjör einstæða í
blaðadeilum, að sr. Heimir telur
sig jafnvel þurfa að biðjast afsök-
unar á því fyrirfram, sem þar er
væntanlegt i næsta hefti. Flestir
fengu nóg af því, sem þar birtist •
síðast. Persónulega hlýt ég að
telja síðari grein hans til mín í
Morgunblaðinu hálfu verri eins
og ég hef lýst hér að framan. Á
engu af því finnur sr. Heimir þörf
að biðja velvirðingar. Hvað mun
það þá, sem koma skal og það í
Kirkjuritinu? Varla getur rökrétt
talist að vænta þar nú friðsam-
legri vettvangs en í dagblöðunum
og vart getur nokkur búist við að
komast hjá meiðandi persónuleg-
um ummælum frá rektornum
framar, sé miðað við skrif hans
fram að þessu og ekki síst siðustu
ritsmíð hans. — Hitt getur þá
varla nokkurn mann undrað, þótt
ég hafi ekki geð í mér lengur til
að svara fúkyrðum. Og í hverju
einasta atriði, þar sem síðasta
Morgunblaðsgrein sr. Heimis vík-
ur að málflutningi mínum, er
útúrsnúningur á ferð.
Ég tel því tilgangslaust að ræða
þessi mál frekar við sr. Heimi og
lýsi þessum umræðum lokið frá
minni hendi með þessari grein.
Ég hlýt að telja það fyrir neðan
mína virðingu að elta frekar ólar
við slíkan málflutning.
IV.
Afsökunarbeiðni Skálholts-
rektors hlýt ég að taka til greina,
enda þótt ég telji ljóst, að þar með
sé hann orðinn óábyrgur orða
sinna. Hitt hlýt ég þó lika að
benda á, að ef miða skal af-
sökunarbeiðnina og sáttaboð hans
við hið einstaklega ,,vinsamlega“
atvinnutilboð hans, þá eru heil-
indin þar vafasöm. Allir hljóta að
sjá, hve kært honum væri að ráða
sem blaðafulltrúa með meiru, að
Skáiholti, mann sem af honum
sjálfum er yfirlýstur grunnfær-
inn ósannindamaður og lýðskrum-
ari.
V.
Ekki get ég látið afskiptum
mínum af þessu lokið án þess að
víkja enn nokkrum orðum að því,
sem mér er meginmál þessarar
deilu, en það er afstaða mín til
Krists.
Trú mín á Krist hefur reyndar
fengið nýja nafngift í Skálholti.
Ég taldi ritdeilu mína við Á.J. á
enda í grein minni s.l. sunnudag,
15.6, en þar sem í grein hans 17.6.
s.l. kemur fram meinlegur mis-
skilningur eða útúrsnúningur, tel
ég mér nauðsyn á að leiðrétta
hann. Ég vil samt þakka Á.J. vin
amleg orð í minn garð.
Ég segi orðrétt i grein minni
hinn 12.6.: „Ég hjó i það i grein
A.J., að hver grunnur hefði kost-
að kr. 500 þús. (bl.s 15 Mbl. 7/6
’75), en auk þess hefði Víðlaga-
sjóður greitt efnið. — Þetta er
endemis vitleysa. — A.J. taldi, að
verðið hefði átt að vera kr. 200
þús. — Þarna eru seint komin
fram fróðleg „sannindi" því að
Á.J. hefði getað þénað vel á bygg-
ingum grunna fyrir 200 þus. kr.
pr. stk„ ef hann hcfði gctað sýnt
fram á það, að hann gæti staðið
„Grautartrú" er hún nefnd, ,japl
og jaml“ það sem ég hef um
trúmál að segja. Látum það vera.
Trúlega telst það menntunar-
skortur í Skálholti að hafa
ímugust á slíkum nafngiftum
varðandi annarra manna trúar-
skoðanir. Sennilegt þykir mér, að
þar þyki ekkert skorta á mannást
eða mannvirðingu í þessum eða
öðrum nafngiftum, sem þaðan
hafa komið að undanförnu.
En hver er afstaða min til
Krists? Og hver er sá stefnumun-
ur, sem deilum veldur og hefur
lengi valdið hér á landi og víðar?
Það er best ég láti fyrrnefnda
hvitasunnuprédikun mína bera
því vitni, vona hún verði tekin
trúanleg. Efnislega var þar þetta
sagt: Fyrir mér er Kristur Guðs-
sonur og æðsta opinberun Guðs
og þvi hlýtur það að vera hið
æðsta takmark, að allir eignist trú
á hann. Það er líka trú mín, að
leiðin til Guðs hljóti alltaf með
einhverju móti að liggja i gegnum
hann. En eins og honum er gefið
allt vald á himni og jörðu eins
muni kærleikur hans ná út yfir
gröf og dauða og þvi sé maðurinn
alls ekki vonlaus um sáluhjálp,
enda þótt hann hafi ekki öðlast
hina hreinu trú á Krist fyrir and-
látið. Það er trú mín, að Kristur
verði áfram hið frelsandi afl á
eilífðarbraut — mannkyns.
Ég veit ekki, hvað sr. Heimir er
að tala um gagnvart þvi að fela
látinn mann „dýrlingi” eða
„draugi". Ég hef aldrei vitað
neinn íslenskan, lútherskan prest
fela látinn mann öðrum en Guði
eða Kristi. En þar greinir á milli,
við það tölulega og tímanlega á
sfnum tíma“ (feitt letur B.B.).
Það sem ég: á auðvitað við, er, að
hefði verið samið við A. J. um
flesta grunna gegn áðurnefndum
skilyrðum, en hann hefði orðið að
sýna fram á það tölulega bæði
gagnvart efni og vinnu, að tilboð-
in stæðust auk krafna um tima.
Ef ég væri þarna að gagnrýna
verðið á grunnunum almennt,
sem ég og margir, sem til þekkja,
tel hafa í flestum tilfellum verið
hófleg, hefði ég fyrst og fremst
verið að gagnrýna sjálfan mig,
þar sem ég undirbjó marga
grunna — og reyndar lóðasamn-
ingaí hendur Guðmundi G. Þórar-
inssyni til endanlegrar samþykkt-
ar. Það var haft að leiðarljósi að
ná fram sanngjörnum, eðlilegum
samningum, enda gat það orðið
Viðlagasjóði erfitt, ef menn hlypu
frá verkum í miðjum klíðum, þar
hvort hlutverk kærleika Krists er
bundið við jarðlifið eitt eða hvort
svo er litið á, að hann hafi vald
bæði á himni og jörðu, báðum
megin grafar.
Ég hef Ieyft mér bæði trúvörn
af prédikunarstóli og það að
reyna að gera trú mína skiljan-
lega fyrir söfnuðum mínum, af
því að ég álít, að mikið sé undir
því komið, að maðurinn eignist
trú á Krist þegar i þessu lifi. En
að hann, ef svo verður ekki, úti-
lokist alveg frá sáluhjálpinni ann-
ars heims og hljóti annaðhvort að
lenda i „ginnungagapi eyðingar
og tóms“ eða í vítislogum, það
mundi ég telja með sr. Matthíasi
„lærdóminn Ijóta.“
Ég hef viljað trúa á Krist sem
Drottinn minn og frelsara bæði
þessa heims og annars, og þannig
hef ég prédikað hann, feimnis-
laust. Ég þori óhikað að leggja
það undir dóm mins himneska
föður, hvort ég hafi með þvi varp-
að skugga á hreina mynd hans eða
gert á nokkurn hátt minna úr
hinum upprisna, lifandi Drottni
en honum ber.
Með þessum orðum Iýk ég af-
skiptum mínum af ritdeilu þeirri,
sem spunnist hefur um Kirkju-
ritsgrein sr. Heimis Steinssonar.
Við þau hlýtur að verða að bera
sérhvað það, sem fullyrt kann að
verða um Kriststrú mína hér eft-
ir.
Hafi Morgunblaðið þökk fyrir
birtingu greina minna.
Reykjavík, 22. júní 1975
Þórir Stephensen.
sem fella varð sig að ákveðnum
timaáætlunum útlendinganna,
sem komu með og reistu timbur-
húsin.
Gagnvart þvi svo að leggja í
kostnað við að ganga frá lóðum,
vil ég segja það, að mér persónu-
Iega fannst ekki fólki bjóðandi að
ösla drullu og aur tii að komast að
húsunum, eða leikvöllur barna
væri sams konar, enda er ég sann-
færður um það, að sá kostnaður,
sem lagður var i lóðafrágang skil-
ar sér fyllilega við sölu tíúsanna.
Ég er þeirrar skoðunar, að hin
snöru viðbrögð stjórnar Viðlaga-
sjóðs í þessum málum hafi verið
henni til sóma, þótt endalaust
megi deila um smáatriði.
Það ætla ég mér ekki að gera,
Arni Johnsen.
Með kveðju
Benedikt Bogason.
Benedikt Bogason, verkfrœðingur:
r
Viðbótarlokaorð til Arna Johnsen