Morgunblaðið - 27.07.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. JULl 1975
Geir Hallgrfmsson forsætisráð-
herra tslands.
Pierra Trudeu forsætisrððherra Toaor Zhivkov flokksleiðtogi
Kanada. Búlgarlu.
Edward Gierek flokksleiðtogi,
Póllandi.
Leo Tindemans forsætisráðherra
Belgfu.
Valéry Giscard d’Estaing forseti
Frakklands.
Leonid Brezhnev flokksleiðtogi,
Sovétrfkjunum.
Fransisco da Costa Gomes forseti
Portúgals.
Liam Cosgrave forsætisráðherra
trlands.
Olof Palme forsætisráðherra Bruno Kreisky kanslari Austur-
Svfþjóðar. rfkis.
HELSINGFORS
FUNDURINN -
slærsta frlðarráð
Mesta friðarráðstefna, sem haldin hefur
verið í Evrópu, öryggisráðstefna Evrópu,
er nú komin á lokastig. Sfðasti áfangi
ráðstefnunnar hefst i Helsingfors mið-
vikudaginn 30. júlí og verða þá væntan-
lega undirritaðir friðarsamningar milli
austurs og vesturs. Þennan fund munu
vaidamestu menn hinna 35 þátttökuríkja
sitja. Fulltrúar þessara ríkja, en meðal
þeirra eru Bandaríkin og Kanada, vegna
tengsla þeirra við Evrópu, luku efnisleg-
um undirbúningi fyrir toppfundinn i fyrri
viku í Genf i Sviss og boðuðu þá formlega
til Helsingforsfundarins. Það sem fer
fram á toppfundinum er þvi aðeins form-
leg undirritun þátttökurikjanna á sátt-
málanum, sem unninn var i Genf.
Undirbúingurinn í Genf hefur ein-
kennst af miklu samningaþófi, tillögum og
gagntillögum. Því hefur það verið mörg-
um brennandi spurning hver hafi fengið
meira fram og hver gefið meira eftir,
austrið eða vestrið? Segja má að hver
einasta grein í samkomulaginu, sem er
upp á 100 blaðsíður, sé málamiðlun. Það
er þó ljóst að Sovétríkin hafa fengið það
sem þau upphaflega ætluðusérað fá nú-
verandi landamæri sín og austur Evrópu-
ríkja viðurkennd. En fyrir það hafa
Vesturlönd fengið loforð um aukið ferða-
frelsi austantjalds, frjálsari upplýsinga-
miðlun og frjálsari verzlun. Auk þess
benda ríki Atlantshafsbandalagsins á að
Rússar hafi fallið frá Brezhnev kenning-
unni um að eitt kommúnistariki (Sovét-
ríkin) hafi rétt til afskipta af öðru, eins og
gerðist í Tékkóslóvakíu 1968. Ýmsir aðilar
á Vesturlöndum hafa þó verið gagnrýndir
á niðurstöður Genfarfundanna og telja að
Vesturveldin hafi verið hlunnfarin af So-
vétmönnum. Hvað sem satt kann að reyn-
ast í því þá' lögðu Sovétríkin ofurkapp á að
ráðstefnan yrði haldin og að henni mætti
ljúka sem fyrst með undirritun samkomu-
lags, en Vesturveldin hafa aftur á móti
verið þess letjandi.
MOLOTOV FYRSTUR
Það var utanríkisráðherra Sovétríkj-
anna, Vjatjeslav Molotov, sem fyrstur
setti fram hugmynd um ráðstefnu um
öryggismál Evrópu. Gerðist það árið 1954.
Vesturveldin vfsuðu tillögum hans þá frá
sér, þar sem þær gerðu ráð fyrir því að
Bandaríkin fengju aðeins áheyrnarfull-
trúa á ráðstefnunni. Hugmyndin lifði þó
áfram og austantjaldsrfkin lögðu fram
margar tillögur um þess háttar ráðstefnur
á 6. og 7. tugnum.
1 maf 1969 lagði stjórn Finnlands til að
haldin yrði ráðstefna allra rfkja Evrópu
með þátttöku Kanada og Bandarfkjanna
og bauðst jafnframt til að hýsa undirbún-
ingsfundi. Ganga má út frá þvi að þetta
hafi verið gert með samþykki og að vilja
Sovétríkjanna og var því merki um veru-
lega tilslökun af þeirra hálfu. Þó er það
tæplega að fullu sanngjarnt gagnvart
Finnum að segja að f þessu sambandi hafi
þeir ekki verið annað en málpfpa bjarnar-
ins f austri. Aðstöðu sinnar vegna hlaut
það að vera Finnum sjálfum mikið kapps-
mál að af ráðstefnunni gæti orðið.
ÖRYGGI FINNLANDS
Ef aðstaða Finnlands er athuguð nánar
kemur í ljós að þvi er mjög í hag að halda
„status quo“. Meiriháttar hræringar í
Evrópu, sem erfitt getur verið að hemja,
geta orðið Finnum mjög hættulegar. Með
samkomulagi um aðstæður í Evrópu geta
þeir betur tryggt öryggi sitt og komist
betur hjá því að dragast inn í deiiur
stórveldanna. Með því að bjóðast til að
halda öryggisráðstefnuna og fá það boð
þegið hefur Finnland fengið óbeina viður-
kenningu á hlutleysi sinu, bæði frá austri
og vestri. Með þessu hafa Finnar einnig
getað sýnt hlutleysi þeirra gegnir mikil-
vægu hlutverki í heiminum, og að það sé
þvf atriði sem beri að virða.
ÞRlR ÁFANGAR
Eftir heimsókn Nixons til Sovétrfkjanna
i maí 1972 gáfu stórveldin bæði samþykki
sitt fyrir þvf að undirbúningur hæfist að
öryggisráðstefnu Evrópu. Þessir undir-
búningsfundir hófust f nóvember 1972, og
sóttu þá fulltrúar frá öllum Evrópu-
löndum, nema Albaníu, Bandaríkjunum
og Kanada. Lauk þeim fundum f júní 1973
með samþykkt dagskrár ráðstefnunnar.
Var ákveðið að hún skyldi vera f þrem
áföngum.
1. Fundur utamíkisráðherra í Helsing-
fors f júlf 1973.
2. Undirbúningsfundir, sem hefjast
skyldu í Genf i byrjun september 1973.
Skyldi þar reynt að ná samkomulagi um
efnisatriðin í lokasamþykkt ráðstefn-
unnar.
3. Gengið yrði endanlega frá samþykkt-
um á nýrri ráðstefnu í Helsingfors vorið
1974. Var látið óákveðið hvort þar yrði um
að ræða fund utanrikisráðherra eða æðstu
manna.
FJÓRAR KRÖFUR
Á dagskránni urðu fjögur megin efnis-
atriði, eða fjórar „kröfur“.
1. Málefni varðandi öryggi Evrópu, þar
sem þátttökurfki skuldbundu sig til að
virða ákveðin grundvallaratriði í sam-
skiptum sínum við önnur ríki, eins og
jafnrétti, að beita ekki valdi, núverandi
landamæri, núverandi ríkjaheildir, frið-
samlega lausn deilumála, að blanda sér
Urho Kekkonen forseti
Finnlands.
Carlos Arlas Navarro forsetisrðð-
herra Spánar.
Gerald Ford forseti Banda-
rfkjanna.
Dom Mintoff forsætisrððherra
Möltu.
Joop den Uyl forsætisrððherra
Hollands.