Morgunblaðið - 27.07.1975, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. JÚLl 1975
15
Erich Honecker flokksleiðtogi,
Þýzka alþýðulýðveldinu.
Giovanni Leone forseti ttaliu.
Pierre Graber utanrfkisráðherra
Sviss.
Helmut Schmidt kansiari Sam-
bandsiýðveidisins Þýzkalands.
Lubomir Strougal forsætisráð-
herra Tékkóslóvakfu.
Makarios forseti Kýpur.
Josip Broz Tito forseti Júgó-
slavfu.
Janos Kadar flokksleiðtogi, Ung-
verjalandi.
Suleyman Demirel forsætisráð-
herra Tyrklands.
Anker Jörgensen forsætisráð-
herra Danmerkur.
ekki í innanríkismálefni annars ríkis- og
sjálfsákvörðunarrétt þjóða.
Þá var einnig í fyrstu kröfu drepið á að
þjóðir sýndu hvor annari það tillit og
traust að tilkynna fyrirfram um meirihátt-
ar heræfingar sínar.
2. Samvinna í efnahagsmálum, tækni,
visindum og umhverfisvernd.
3) Aukin mannleg samskipti, upplýs-
ingastreymi og samskipti á sviðum menn-
ingar og fræðslumála.
4) Aðferðir til að fylgja eftir samþykkt-
um ráðstefnunnar og að sjá um að þær séu
virtar.
Utanríkisráðherrafundurinn varð stutt-
Vestur-Þýzkaland í broddi fylkingar á það
mikla áherslu að möguleikanum á að
breyta þeim með friðsamlegum hætti, yröi
haldið opnum. Hvað snerti óskir Sovét-
ríkjanna um nefnd eða stofnun þá komu
fram miklar efasemdir hjá Vesturlöndum.
Grunaði þau að hinn raunverulegi tilgang-
ur Sovétmanna, væri að fá aðstöðu til að
geta blandað sér inn f vestræna samvinnu,
Efnahagsbandalagið og Atlantshafsbanda-
lagið, og að gera hana erfiðari á einhvern
hátt.
FRJÁLS SAMSKIPTI MANNA
Það einkenndi grundvallarafstöðu
ekki aðeins að halda opnum möguleikan-
um á sameiningu Þýzkalands staða Eist-
lands, Lettlands og Litháen heldur einnig
stofnun Bandaríkja Evrópu innan ramma
Efnahagsbandalagsins.
Afstaða Sovétríkjanna var sú að landa-
mæri væru ekki aðeins friðhelg og óyfir-
stíganleg án heimildar, heldur einnig
óhreyfanleg.
Eins og búist var við voru Sovétrikin og
austantjaldslöndin á móti öllum sam-
þykktum um samskipti fólks og menn-
ingarsamskipti i Evrópu, utan áhrifavalds
rikisins. Ágreiningurinn var svo mikill að
óttast var að ráðsjefnan færi út um þúfur.
Nú kom upp það vandamál að finna
mælikvarða á stærð og umfang æfinganna
til þess að þær yrðu tilkynningarskyldar.
Mikið bil var á milli tillagna. Sovétríkin
settu fram mjög ákveðin skilyrði: Ekki
þyrfti að tilkynna um æfingarnar fyrr en
5 dögum áður en þær ættu að hefjast og
aðeins ef fleiri en 70.000 hermenn tækju
þátt í þeim og að þær væru innan 100
kílómetra frá landamærum.
Tillaga Vesturlanda var algjörlega
gagnstæð: Tilkynningarfrestur skyldi
renna út 60 dögum fyrir æfingarnar og
aðeins ef minna en ein herdeild,
slefna sem haldln hefur verlð f Evrópu
ur og takmarkaði störf sín við að sam-
þykkja timaáætlunina og dagskrána.
Undirbúningsviðræðurnar fóru aðallega í
það að draga úr ágreiningi milli austurs
og vesturs, og þá sérstaklega um málefni í
körfum 1, 3 og 4.
NUVERANDI LAftíDAMÆRI
Varðandi öryggismál Evrópu höfðu So-
vétrfkin fyrst og fremst áhuga á því að fá
almenna viðurkenningu á núverandi
landamærum í Evrópu, eða öllu heldur
áhrifasvæði sínu austangjalds, eins og
Vesturveldin orðuðu það. Að þessu leyti
til átti öryggisráðstefnan því að koma í
stað friðarsamninga um þýzkaland. Þá var
það einnig Sovétríkjunum mikið áhuga-
mál að öryggisráðstefnan héldi áfram að
starfa sem stofnun, með því að komið yrði
á laggirnar samráðs- og samstarfsnefnd-
um, þar sem öryggi og samvinna Evrópu-
landa yrðu til stöðugrar umfjöllunar.
EFASEMDIR
Vesturlönd sýndu lftinn áhuga fyrir ráð-
stefnu um öryggi Evrópu þar sem þau
töldu að hugsanlegar samþykktir hennar,
yrðu eins og verið hefur meó samkomulag
rfkja frá upphafi vega, aðeins orðin tóm,
sem aldrei væri framfylgt, nema að litlu
leyti.
Varðandi spurninguna um óbreytan-
leika landamæra lögðu Vesturlönd með
Vesturlanda til ráðstefnunnar, að þau
töldu það ekki þjóna neinum tilgangi að
halda hana ef hún ætti aðeins að ákveða
status quo, óbreytt ástand í Evrópu. Það
var á þessum punkti sem þau byggðu
kröfu -sina um frjáls samskipti manna, og
frjálst streymi hugmynda og upplýsinga í
Evrópu og fá þannig fram breytingar á
núverandi ástandi.
Þau gerðu sér jafnhliða fulla grein fyrir
því að austantjaldsríkin, með sfn lokuðu
þjóðfélög, gætu ekki fallist á aukin sam-
skipti manna á milli nema undir eftirliti
og á skipulagðan hátt. Litu Vesturlönd á
þessar kröfur og viðbrögð Sovétrikjanna
við þeim sem prófstein á raunverulegan
vilja þeirra til að draga úr spennu í
Evrópu.
Að mestu tókst að jafna ágreininginn
með notkun almenns orðalags við undir-
búningsviðræðurnar í Helsingfors
1972—73.
ALLT I HNÚT
En vió nefndastörf sem hófust i Genf 18.
september 1973, tókst ekki að koma f veg
fyrir árekstra og allt fór f hnút. Eitt
ágreiningsefnið var óbreytanleiki landa-
mæra. Vesturlönd vildu orða samþykktina
á þann hátt aó ekki væri með henni útilok-
að að breyta núverandi lanamærum með
friðsamlegum leiðum. Tilgangurinn var
HERÆFINGAR
Það var fyrst og fremst aó frumkvæði
hlutlausra ríkja að skyldan til að tilkynna
fyrirfram um heræfingar var tekin á dag-
skrá. Rökstuðningur þeirra var sá að þó að
fjallað væri um hernaðarmál á öðrum
vettvangi, þ.e.a.s. á afvopnunarráðstefn-
unni í Vfn, þá væri það eðlilegt að ráð-
stefnu, sem fjalla ætti um öryggismál,
væri ekki haldið utan við mál, sem beint
snertu öryggi þjóða.
12—15.000 menn, tækju þátt f þeim félli
tilkynningarskyldan niður.
ÖNNUR AÐSTAÐA SMÁRlKJA
Minni rfki bentu á það að vegna stærðar
sinnar gætu Sovétríkin haldið meiriháttar
æfingar án þess að spyrja kóng né prest.
Aðstæður væru allt aórar fyrir smáriki,
sérstaklega þau sem væru tiltölulega löng
Framhald á bls. 36
Allir æðstu menn Evrópu-
landa hittast í Helsinki
BÚIZT er við ö.<lum æðstu mönnum
Evrópulanda auk Bandarfkjanna og
Kanada á lokafund Öryggisráð-
stefnu Evrópu á miðvikudaginn.
Eru það forsætisráðherrar og þeir
þjóðhöfðingjar, sem mynda ríkis-
stjórnir og eru í forsæti fyrir þeim,
eða eru á annan hátt virkir f stjórn-
málum. Þessir menn ávarpa allir
fundinn og er ræðutími þeirra tak-
markaður við 20 mínutur. Hlutkesti
ræður þeirri röð ræðumanna. Geir
Hallgrímsson forsætisráðherra
Islands verður þriðji maður á
mælendaskrá og talar hann á eftir
Harold Wilson forsætisráðherra
Bretlands og Konstantin
Karamanlis forsætisráðherra Grikk-
lands. Þessar myndir eru af æðstu
mönnum landanna 35, og birtast
þær í þeirri röð sem þeir tala. Ekki
er Ijóst hverjir verða fulltrúar smá-
rfkjanna Lichtenstein og San
Marino, en þeir verða númer 32 og
33 á mælendaskrá.
Rainier III. fursti Mónakó.
Trygve Bratteli forsætisráðherra
Noregs.
Nicolae Ceausescu, forseti
Rúmenfu.
Gaston Thorn forsætis- og utan-
rfkisráðherra Lúxemborgar.
Páll páfi VI. Vatikaninu.