Morgunblaðið - 23.08.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST 1975
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsia
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson. *
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 800.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið
Liósglæta hér og hvar
Senn er ár liðið frá
því, að núverandi ríkis-
stjórn tók við völdum, og
hefur helzta verkefni
hennar síðustu tólf mánuði
verið að fást við þann
vanda, sem að hefur
steðjað í efnahagsmálum.
Þess er að vænta, að
almenningur fari að inna
eftir því, hver árangur hafi
orðið af þeim efnahagsráð-
stöfunum, sem ríkisstjórn-
in hefur staðið að, enda
þótt ljóst sé, að nokkuð
lengri tími þarf að líða
áður en árangurinn fer að
koma áþreifanlega í Ijós.
Þó má segja, að sýnilegum
árangri hafi verið náð á
tveimur sviðum, sem nú
þegar má merkja. Strax
síðastliðið haust komu upp
miklar áhyggjur vegna
þess, að atvinnuleysi kynni
að vofa yfir, og sá ótti var
ekki ástæðulaus í ljósi
þeirra áfalla, sem við höfð-
um orðið fyrir í efnahags-
og atvinnumálum okkar og
með tilliti til hins alvarlega
atvinnuleysis, sem ríkt
hefur í helztu nágranna og
viðskiptalöndum okkar.
Að ári liðnu liggur sú
staðreynd fyrir, að tekizt
hefur að forða atvinnu-
leysi, sem orð er á gerandi,
en það var einmitt eitt
meginmarkmið ríkis-
stjórnar Geirs Hallgríms-
sonar að halda fullri
atvinnu, þrátt fyrir
aðsteðjandi erfiðleika.
Skömmu eftir að ríkis-
stjórnin tók við völdum var
það líka útbreidd skoðun,
að til almennra verkfalla
mundi komaþáumhaustið.
Af því varð ekki. Eftir ára-
mót töldu margir enn á ný,
að almenn verkföll mundu
skella á um miðjan vetur.
Til þess kom ekki. Og loks
blasti við mjög víðtækt
verkfall síðastliðið vor,
sem einnig tókst að koma í
veg fyrir. Að sjálfsögðu á
ríkisstjórnin ein ekki allan
heiður af þessum árangri,
en augljóst er, að þáttur
hennar i kjarasamningum
síðustu tólf mánuði hefur
haft úrslitaáhrif.
Þetta tvennt, full
atvinna og engin verkföll,
að undanskildu togara-
verkfallinu, er að sjálf-
sögðu umtalsverður
árangur. Nú hefur Ólafur
Jóhannesson viðskiptaráð-
herra upplýst í viðtali við
dagblaðið Tímann, að bata-
merki megi sjá í gjaldeyris-
málum þjóðarinnar, en
sem kunnugt er var gjald-
eyrissjóðurinn uppurinn,
og miklir erfiðleikar hafa
verið í gjaldeyrismálum
undanfarna mánuði, sem
kallað hafa á ýmsar
óvinsælar og aðhaldsamar
ráðstafanir í þeim efnum. 1
viðtali Tímans við Ólaf
Jóhannesson kemur í Ijós,
að á tímabilinu apríl—júní
á þessu ári voru gjaldeyris-
kaupin 7,3% meiri en
gjaldeyrissalan. Á sex
fyrstu mánuðum þessa árs
voru gjaldeyriskaupin 4%
meiri í krónum en á sömu
mánuðum 1974, og gjald-
eyrissalan var á sama tíma
8,9 % minni en sömu mán-
uði 1974, og ef janúarmán-
uður er undanskilinn, er
gjaldeyrissalan 15%
minni.
Þá segir Ólafur
Jóhannesson í fyrrgreindu
viðtali, að enda þótt erfitt
sé að spá um þróunina á
næstu mánuðum í gjald-
eyrismálum, bendi síðustu
tölur til þess, að batinn
haldi áfram. Á fyrra helm-
ing þessa mánaðar voru
gjaldeyriskaup umfram
gjaldeyrissölu talsverð og
na.m þessi mismunur 182
milljónum króna.
Eins og Ólafur Jóhannes-
son bendir á í þessu viðtali,
er að sjálfsögðu erfitt að
spá um framvindu gjald-
eyrismála, en það hlýtur þó
að vera ánægjulegt að sjá
þessi batamerki í gjald-
eyrisstöðunni, sem eru
fyrstu merki um, að efna-
hagsráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar, sem
mörgum þóttu vafalaust
þungbærar, hafi byrjað að
bera raunhæfan árangur.
En jafnvel þótt fagna
megi nokkrum sigri í bar-
áttunni við efnahags
vandann, verða menn þó að
gera sér ljóst, að nokkur
tími mun líða áður en blað-
inu hefur verið snúið við.
Það er t.d. alveg sýnt, að
þótt hraði verðbólgunnar
hafi ekki haldið áfram að
aukast, hefur ekki enn tek-
izt að vinda ofan af henni
svo nokkru nemi. En það
hlýtur að verða eitt megin-
viðfangsefni í efnahags-
málum okkar, vegna þess
að þjóðfélag okkar og at-
vinnuvegir geta ekki til
lengdar staðið undir 50%
verðbólgu á ári. Það er líka
ástæða til að hafa nokkrar
áhyggjur af atvinnu-
ástandinu á komanda vetri
einfaldlega vegna þess, að
það tekur nokkurn tíma
fyrir þær ráðstafanir, sem
ríkisstjórnin hefur beitt
sér fyrir í efnahagsmálum
að byrja að hafa áhrif og
vel má vera, að þau sam-
dráttaráhrif sem þessar
ráðstafanir óhjákvæmilega
hljóta að hafa, komi skýrar
fram í vetur en hingað til.
Þess vegna skulum við
ganga hægt um gleðinnar
dyr, en þó fagna því að
ljósglæta sést hér og hvar.
Á kortinu má átta sig á hvar sovézkir togarar stunda veiðar: norðurtakmörk eru
við 68. gráðu, suðurmörk við 62.,austurmörk við 11. og vesturmörk við 27. gráðu.
Sovézkir togarar
veiddu HOOlestirá
íslandsmiðum 1973
VEGIVIA fyrirhugaðra við-
ræðna fulltrúa ríkis-
stjórnarinnar við Sovét-
menn um bráðabirgðasam
komulag um framhald
veiða fiskiskipa frá Sovét-
ríkjunum á miðum við
ísland eftir útfærslu fisk-
veiðimarkanna í 200 mílur,
aflaði Mbl. sér upplýsinga
um það hjá Má Elíssyni
fiskimálastjóra, hversu
umfangsmiklar veiðar
Sovétmenn hefðu stundað
hér á sl. árum.
Tölur um afla Sovét-
manna hér frá árinu 1974
liggja ekki fyrir, en árið
1973 veiddu sovézkir
togarar 1100 lestir á
íslandsmiðum og var afli
þeirra að langmestu leyti
grálúða. Til samanburðar
má geta þess að það ár
veiddu Bretar 154.600
lestir á miðunum við
ísland, Vestur-Þjóðverjar
91.700 lestir og heildarafli
íslenzkra skipa það ár var
383.000 lestir.
Sovézku skipin hafa aðal-
lega haldið sig á grálúðu-
miðunum norðvestur af
landinu og vestur af
Kolbeinsey. Þau hafa ekki
veitt innan 50 mflnanna
eftir að landhelgi var
stækkuð. Þá voru nokkuð
stundaðar karfa og ufsa-
veiðar út af Vestfjörðum og
í álnum milli íslands og
Grænlands. Þeir munu og
byrjaðir tilraunaveiðar á
snarpalanghala, en þann
fisk veiða íslendingar ekki,
Við þessar úthafsveiðar eru
móðurskip með togur-
unum, sem taka við aflan-
um.
Á síðustu tíu árum hefur
afli Sovétmanna á miðum
hér orðið mestur 22.900
lestir, árið 1967, og
17.900 lestir árið 1968.
Afli þeirra árið 1972 var
1200 lestir, 7300 lestirárið
1971 og 2400 lestir árið
1970.
Týndur hljómur
Þorsteinn Hannesson ræðst
að mér með þjósti í Morgun-
blaðinu fyrir þau ummæli í út-
varpsþætti Páls Heiðars, að á
þeim tíma, þegar Leníngrað-
sinfónían kom fram, hafi
samúð manna með Rússum
verið mikil af því að þeir hafi
þá verið einir á báti, ef svo
mætti segja, í baráttunni við
fasismann.
Ekki datt mér í hug að þessi
orð mundu koma illa við neinn,
síst þegar aðrir þátttakendur
umræðuþáttarins sáu enga
ástæðu til athugasemda, en þeir
voru Páll Líndal, Magnús Ölafs-
son á Sveinsstöðum og Páll
Heiðar Jónsson. Meira að segja
tók nafni minn Líndal undir
ummæli mín að ýmsu leyti. Og
ef það er rétt, að menn þekki
Þorstein þennan úr umræðu-
þáttum í útvarpi, munu fáir
telja hann hafa efni á að setja
ofan í við þessa valinkunnu við-
mælendur mína fyrir slaka
frammistöðu.
Það sem virðist særa Þorstein
er að með þessu hafi ég gert
lítið úr framlagi Breta, og hann
bendir á að þeir hafi stundum
staðið einir uppi f stríðinu við
Þjóðverja. Það vita lika flestir,
en tal okkar barst bara ekki að
þeim þætti. Svo einmana voru
Bretar eftir fall Frakklands, að
flestir aðrir en þeir sjálfir töldu
það ganga sjálfsmorði næst að
semja ekki frið við Þýskaland.
En þá hófst nýr kapítuli, 22.
júní 1941, árás Þjóðverja á
Rússa, og um hana vorum við
að ræða. Mætti ég vitna í al-
fræðibókina Britannica, sem
segir að þá hafi Sovétríkin
„borið fullan þunga ægilegra
þýskra árása“ (borne full brunt
of terrific German onsloughts).
1 apríl 1942 gera Bandaríkja-
menn áætlun um innrás á
meginland Evrópu um vorið
1943, til hjálpar Rússum, en
áætlunin var lögð á hilluna,
talin of seinvirk og óvænleg til
árangurs. Það er fyrst 6. júnf
1944, sem úr þeirri innrás
verður, eftir að Rússar höfðu f
þriggja ára heljarátökum
hrakið þýska herinn á flótta.
Rétt er það, að eftir að þýsk-
rússneska stríðið hafði staðið
nærri eitt og hálft ár, fóru
Vesturveldin að berjast við
Þjóðverja í Norður-Afríku og
víðar, auk sjóhernaðarins, og
vopn voru send Rússum, með
láns- og leigukjörum. En um
hitt þurfti ekki að deila, að
vonir um framtíð hins frjálsa
heims, eins og það var orðað,
voru þessi ár að langmestu leyti
bundnar við hetjudáðirnar á
austurvígstöðvunum. Þakklæti
fárra mun þó hafa verið hjart-
anlegra en Breta, sem áður
stóðu svo einir uppi, og meðal
þeirra mun varla til sá hund-
ingi, að hann hafi týnt þeim
hljómi. PáH Bergþórsson.