Morgunblaðið - 11.10.1975, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. OKTOBER 1975
15
Greinargerð Nóbelsnefndarinnar:
Hugsjón Sakharovs
á erindi til allra landa
HÉR fer á eftir Iausleg
þýðing á greinargerð
Nóbelnefndar norska Stór-
Íiingsins um forsendurnar
yrir veitingu friðarverð-
launa Nóbels til sovézka
kjarnorkueðlisfræðingsins
Andrei Sakharov.
Allir sannir baráttumenn friðar
og eflingar hans sækja mikinn
innblástur f persónulega og
ódeiga baráttu Sakharovs fyrir
málstað friðar meðal mannkyns-
ins. Sakharov hefur ekki aðeins
barizt afdráttarlaust og kröftug-
lega gegn misbeitingu valdsins og
skeytingarleysi fyrir sjálfsvirð-
ingu mannsins, hann hefur barizt
af eins miklum þrótti fyrir þeirri
hugsjón að ríki grundvallist á
þeirri meginreglu að allir njóti
réttlætis.
Sakharov hefur lagt á það
áherzlu með sannfærandi hætti
að órjúfanleg mannréttindi geti
verið eini trausti grundvöll-
ur sannrar og langvarandi alþjóða
samvinnu. Þannig hefur honum
tekizt með mjög góðum árangri og
þrátt fyrir erfið skilyrði að auka
virðingu fyrir þeim verðmætum,
sem öllum sönnum vinum friðar
er kappsmál að styrkja.
Andrei Dimitrievich Sakharov
hefur beint boðskap sfnum um
frið og réttlæti til allra þjóða
heims. Að hans dómi er það
undirstöðuatriði, að heimsfriður
geti ekki haft varanlegt gildi
nema hann byggi á virðingu fyrir
hverjum einstaklingi i þjóðfélag-
Þessi virðing hefur verið látin í
ljós í nokkrum alþjóðlegum yfir-
lýsingum, til dæmis i mann-
réttindayfirlýsingu SÞ. Sakharov
hefur krafizt þess, að yfirvöld i
öllum löndum standi við þær
skuldbindingar, sem þær hafa
tekið að sér þegar þær undir-
rituðu þessar yfirlýsingar.
Á það var enn lögð áherzla í
ýmsum samningum, sem 35 ríki
undirrituðu á öryggisráðstefn-
unni í Helsinki, að þessi virðing
fyrir mannlegri sjálfsvirðingu
væri skuldbinding, sem ríkin
hefðu tekizt á hendur.
I umræðunum viðurkenndu
þeir sem hlut áttu að máli að
virðing fyrir mannréttindum og
grundvallarfrelsi eru mikilvægar
forsendur málstaðar-friðar, rétt-
lætis og velferðar, sem eru
lífsnauðsynlegar til að tryggja
eflingu vinsamlegra samskipta og
samvinnu, ekki aðeins þeirra
sjálfra heldur allra landa
heimsins.
Andrei Sakharov hefur varað
okkur kröftuglegar við því en
aðrir að taka þetta ekki hátíðlega,
og hann hefur skipað sér i
fremstu röð baráttunnar fyrir því
að gera hugsjónirnar, sem lýst er
yfir í þessari grein Helsinki-
samningsins, að lifandi veruleika.
Andrei Sakharov trúir því stað-
fastlega að mannlegt bræðralag,
að sönn friðsamleg sambúð, sé
eina leiðin til að bjarga mann-
kyninu. Alfred Nobel gerði sér
einmitt grein fyrir möguleikum
þess að búa öllu mannkyninu
öruggari framtíð með því að efla
bræðralag allra þjóða. Þegar ríki
fótum troða grundvallarforsend-
ur mannréttinda grafa þau
einnig, að dómi Sakharovs, undan
því starfi að stuðla að trúnaðar-
trausti, sem nær yfir landamæri.
Sakharov hefur varað við þeirri
hættu, sem er samfara falskri
slökunarstefnu, sem byggist á
óskhyggju og blekkingum. Þar
sem hann er kjarnorkueðlisfræð-
ingur og er gæddur sérstakri
innsýn og ábyrgðartilfinningu,
hefur hann getað varað við þeirri
hættu, sem er fólgin í vígbúnaðar-
kapphlaupi ríkja. Markmið hans
eru afnám hernaðarstefnu,
lýðræðisleg þjóðfélagsþróun í öll-
um löndum og örari félagslegar
framfarir.
Ást Sakharovs á sannleikanum
og sterk trú hans á friðhelgi
einstaklingsins, barátta hans
gegn ofbeldi og grimmd, djarf-
mannleg vörn hans fyrir málstað
andlegs frelsis, ósérhlífni hans og
sterk mannúðarsannfæring hefur
gert hann að forsvarsmanni sam-
vizku heimsins, sem heimurinn
þarfnast óumræðilega nú orðið.
HERGANGA — Í Reuterfréttum frá Luanda, höfuðborg Angola, f
gær, sagði að loftárás hefði verið gerð á útvarpsstöð borgarinnar.
Var frá þvf skýrt að vélinni hefði stýrt „málaliði“ frá samtökum
FNLA. Angola er nú að mestu leyti á valdi MPLA undir forystu
Agostinho Neto. Á dögunum var haldin mikil skrúðganga í borg-
inni, farin til að sýna stuðning við Neto og sjást hér nokkrir ungir
MPLA-menn f göngunni.
Israelsmenn skila
Egyptum olíulindum
Ras Sudar, 10. október. Reuter
ISRAELSMENN skiluðu Egypt-
um f dag olfulindum, sem þeir
tóku herskildi í strfðinu 1967, og
þar með hefur verið hafizt handa
um að framfylgja Sinai-samningi
þeirra.
Olfulindirnar voru formlega af-
hentar þremur bandarfskum
tæknifræðingum, sem komu fram
fyrir hönd egypzku stjórnarinnar
og að viðstöddum fulltrúum Sam-
einuðu þjóðanna.
Olfulindirnar eru í Ras Sudar
Bandaríkin veita Portú-
gal efnahagsaðstoð
New York 10. okt.
Reuter.
STJORN FORDS Bandarfkjafor-
seta hefur f undirbúningi að veita
Portúgölum 80 milljón dollara
efnahagsaðstoð mjög fljótlega, að
þvf er stórblaðið New York Times
skýrði frá f dag. Blaðið bar fyrir
fréttinni háttsettan embættis-
mann f Washington og er nú að-
eins beðið eftir að formlegur
endahnútur verði rekinn á málið.
Búizt er við, að ákveðið verði að
20 miljjónum dollara verði varið
sérstaklega í hjálparsjóði fyrir
flóttamenn frá nýlendum Portú-
gala í Angola. Er gert ráð fyrir að
opinber tilkynning verði gefin út
um þessa efnahagsaðstoð eftir að
þeir Melo Antunes utanríkisráð-
herra Portúgals og Henry Kiss-
inger utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna hafa hitzt á morgun, en
þá mun portúgalski utanríkisráð-
herrann einnig hitta Ford Banda-
ríkjaforseta að máli.
við Súez-flóa og framleiðslan þar
er sem svarar 4.000 tunnum á dag.
Áður höfðu fulltrúar ísraels-
stjórnar formlega undirritað
Sinai-samninginn, sem á að stuðla
að varanlegum friði f Miðaustur-
löndum, við hátfðlega athöfn f
Jerúsalem.
Fulltrúar ísraelsku stjórnar-
innar undirrituðu Sinai-
saminginn aðeins til bráðabirgða
þegar samkomulag tókst um hann
í Genf 25. september en fulltrúar
egypzku stjórnarinnar undir-
rituðu hann þá þegar.
Aður hafði bandaríska þingið
veitt samþykki sitt til þess að
bandarískir tæknimenn yrðu
sendir til Sinai-skaga til að manna
viðvörunarstöðvar í skörðunum
Giddi og Mitla sem verða á hlut-
lausu svæði milli herja ísraels-
manna og Egypta.
Bandaríkjastjórn hefur lofað að
útvega ísraelsmönnum olíu sem
þeir þurfa og efnahagsaðstoð til
að greiða fyrir olfuna.
30. nóvember afhenda ísraels-
menn síðan Egyptum olíusvæðið
Abu Rudeis og Egyptar taka við
stjórn þess daginn eftir.
Brottflutningur Israelska hers-
ins hefst síðan 13. janúar og hon-
um lýkur 21. febrúar. Þegar hann
hefur komið sér fyrir í nýrri
varnarlínu.
Endanlega lýkur framkvæmd
samningsins 22. febrúar, fimm
mánuðum eftir gerð samningsins
í Genf.
Þótt dregizt hafi að bandaríska
þingið samþykkti að bandarískir
tæknimenn yrðu sendir til Sinai-
skaga veldur það ekki töfum á
framkvæmd samningsins.
Samþykkt þingsins er talin
mikill sigur fyrir Ford forseta
sem lýsti því yfir að hann væri
mjög ánægður með málalyktirn-
ar.
Öldungadeildin samþykkti
frumvarp Fords með 70 at-
kvæðum gegn 18, eftir langar úm-
ræður. Það vakti athygli hvað
frumvarpið var samþykkt með
miklum meirihluta.
Samþykkt 200 mílna
frumvarps fagnað
Washington, 10. október. AP
Fulltrúadeild banda-
ríska þingsins hefur sam-
þykkt frumvarp um út-
færslu bandarísku fisk-
veiðilandhelginnar í 200
mílur og samþykktin
hefur vakið mikla
ánægju á Nýja-Englandi.
Deildin samþykkti frum-
varpið með 208 atkvæð-
um gegn 101 og það fer
nú fyrir öldungadeild-
ina.
„Við vorum einmitt að senda
frá okkur yfirlýsingu þess efnis
að við fögnuðum þessu,“ sagði
talsmaður M. Dukakis, ríkis-
stjóra Massachusetts, í samtali
við Morgunblaðið. „Við vonum
eindregið að þróunin verði sú,
að fiskveiðilandhelgi Banda-
ríkjanna verði formlega færð
út í 200 mílur á næsta ári.“
Talsmaðurinn, David Leader-
man, sagði að útfærslan í 200
mílur yrði til framdráttar öllum
fiskveiðum Bandaríkjanna þar
sem fiskstofnar væru í mikilli
hættu vegna ofveiði. „Því er
óhætt ,að segja að við teljum
þessa samþykkt fulltrúa-
deildarinnar ákaflega mikil-
vægt skref í átt til 200 rnílna,"
sagði Leaderman.
Ef þingið í heild samþykkir
frumvarpið tekur útfærslan
gildi 1. júlí 1976, en fiskimála-
ráðherra gæti veitt erlendum
fiskiskipum undanþágur til
veiða innan hinnar nýju lög-
sögu.
Frumvarpið kveður meðal
annars á um:
0 að bandarískir sjómenn fái
forgangsrétt til veiða þegar
fiskstofnum verður ekki talin
hætta af ofveiði.
0 að þeir sem fiskveiðar
stunda greiði sérstakt gjald
sem renni til fiskveiðirann-
sókna og eftirlit með fiskveið-
um.
0 að forsetanum verði falið að
ákveða fiskveiðimörk þar sem
þau mundu rekast á við Iögsögu
annarra landa eins og við
Alaska og á Mexíkóflóa.
Stjórn Fords forseta er mót-
fallin frumvarpinu og vill í þess
stað bíða eftir niðurstöðum haf-
réttarráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna. Ein af nefndum öld-
ungadeildarinnar hefur þegar
samþykkt svipað frumvarp og
deildin hefur samþykkt frum-
varp um útfærslu landhelg-
innar á fyrri þingum. Af-
greiðsla viðskiptanefndar á
frumvarpi Magnussons öld-
ungadeildarmanns er á loka-
stigi.
Um það bil helmingur þing-
manna fulltrúadeildarinnar
stóð að frumvarpinu eða frum-
vörpum um útfærslu f einni eða
annarri mynd. Stuðningsmenn
frumvarpsins sögðu í umræð-
um um það, að hætta væri á
útrýmingu ýsu og fleiri fiskteg-
unda vegna ofveiði fullkom-
inna, erlendra fiskiskipa.
Frumvarpið er túlkað sem svar
við auknum veiðum verk-
smiðjuskipa frá Sovétríkjun-
um, öðrum Austur-
Evrópulöndum og Japan.
I umræðum deildarinnar
kom fram að margir þingmenn
telja útfærslu óhjákvæmilega
vegna ofveiði erlendra fiski-
skipa.
Tuttugu utan-
ríkisráðherrar
Araba á fund
Kairó 10. okt. Reuter.
UTANRlKISRÁÐHERRAR
tuttugu Arabaríkja hafa verið
kvaddir til Kairó á miðvikudag-
inn næsta til skyndifundar vegna
ástandsins f Lfbanon. Markmið
fundarins er að finna leiðir til að
leysa málið fullkomlega. Stungið
var upp á fundinum af hálfu
Kuwaitmanna og Lfbanonstjórn
lagði blessun sfna yfir hug-
myndina.
Réttarhöldum yfir
Guillaume frestað
Dusseldorf 10. okt. Reuter.
RÉTTARHÖLDUM yfir Gúnter
Guillaume og eiginkonu hans,
Christel, sem sökuð er um
njósnir í þágu Austur-Þjóð-
verja, var frestað í dag
vegna veikinda hjónanna
beggja. Kenndu þau um
afleitri loftræstingu í réttarsaln-
um, sem er gluggalaus og hljóð-
einangraður. Kvörtuðu þau um
höfuðverk, máttleysi, sjóntrufl-
anir, andþrengsli og fleiri kvilla.
Fyrirskipuð var læknisrannsókn
á hjónunum og er ekki vitað
hvenær réttarhöldin hefjast á ný.
4/
FRETTIR