Morgunblaðið - 29.10.1975, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. OKTÓBER 1975
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
Kreppan
Líklega höfum við
íslendingar verið of
seinir að átta okkur á því,
hversu alvarleg sú kreppa
er, sem yfir okkur hefur
gengið siðustu misseri og
af þeim sökum ekki verið
jafn fljótir að bregðast við
erfiðleikunum eins og ella
og þurft hefði. Að nokkru
leyti stafar þetta af því, að
við höfum einfaldlega neit-
að að horfast í augu við
staðreyndir og haft vissa
tilhneigingu til að gera
minna úr vandamálunum
en efni hafa staðið til eða
a.m.k. gert okkur vonir
um, að um skammtíma
vanda væri að ræða. Á
hinn bóginn er ljóst, að
ástandið hefur versnað svo
ört, að allar áætlanir og
spár hafa naumast verið
komnar á pappír fyrr en
þær hafa verið úreltar
orðnar og er skemmst að
minnast þess, þegar núver-
andi ríkisstjórn tók við
völdum haustið 1974, og
gerði þá ákveðnar ráð-
stafanir, miðað við ástand
og horfur þá, en aðstæður
höfðu gjörbreytzt strax
upp úr áramótum svo að
nýrra ráðstafana reyndist
þörf.
En hvað sem því líður,
þarf enginn að vera lengur
í vafa um eftir stefnuræðu
Geirs Hallgrímssonar for-
sætisráðherra á Alþingi í
síðustu viku að við erum
nú í einni mestu kreppu,
sem yfir þjóðarbú okkar
hefur gengið áratugum
saman. í þeirri ræðu skýrði
forsætisráðherra frá b r,
að í fyrsta skipti frá ár> u
1968 mun þjóðarfram-
leiðsla og þjóðartekjur ís-
lendinga minnka, en frá
árinu 1969 og fram á
síðasta ár hefur verið um
stöðuga aukningu að ræða.
Sá vöxtur stöðvaðist á ár-
inu 1974 en nú bendir allt
til, aö á þessu ári muni
þjóðarframleiðslan minnka
um 314% og þjóðartekjur á
mann muni minnka um
9%. Forsætisráðherra
benti á, að hér væri um að
ræða mesta samdrátt
þjóðartekna á mann síðan
Islendingar tóku stjórn
eigin mála í sínar hendur.
Til samanburðar má geta
þess, að á erfiðleikaárinu
mikla 1968, sem mörgum
er enn í fersku minni,
minnkuðu þjóðartekjur á
mann um 8% eða heldur
minna en verður á þessu
ári. Til enn frekari skýr-
ingar á því um hve alvar-
lega kreppu er að ræða má
benda á, að árið 1968 nam
atvinnuleysið í landinu um
3% af mannafla og í lok
janúarmánaðar 1969 voru
um 5500 manns skráðir at-
vinnulausir eða um 7% af
mannafla.
Þessi samanburður ætti
að verða mönnum alvar-
legt íhugunarefni. Þótt við-
skiptakjörin á þessu ári
hafi versnað um 16—17%
og kaupmáttur ráð-
stöfunartekna heimilanna
muni líklega lækka um
16—17% frá fyrra ári,
virðist almenn eyðsla í
landinu enn vera á svo háu
stigi að hvorki almenn-
ingur né umsjónarmenn
opinberra mála hafi gert
sér fyllilega grein fyrir
þeirri alvöru, sem við
stöndum frammi fyrir.
Framkvæmdir opinberra
aðila hafa verið of miklar á
þessu ári, aðallega fjár-
magnaðar fyrir lánsfé, þótt
ljóst sé að greiðslubyrði
okkar af erlendum lánum
er að verða of þung. Þrátt
fyrir þessa miklu skerð-
ingu á kaupmætti, voru
allar flugvélar fullar til
sólarlanda frá miðju sumri
og fram á haust og ferða-
skrifstofur auglýsa að upp-
selt sé í fjölda ferða til
Kanaríeyja á næstu
mánuðum. Litasjónvarps-
tæki, sem kosta mörg
hundruð þúsund krónur,
renna út úr verzlunum
vegna þess, að um þriðj-
ungur sjónvarpsefnis er nú
sendur út í lit.
Forsenda þess, að okkur
takist að ráða við þau gífur-
legu efnahagsvandamál,
sem leiða af svo mikilli
minnkun þjóðarfram-
leiðslu og þjóðartekna, sem
að var vikið áðan, er
auðvitað sú, að bæði
almenningur og opinberir
aðilar geri sér þess grein,
að hér verður að nema
staðar. Við erum að eyða
fjármunum, sem ekki eru
til og ekki er endalaust
hægt að taka erlend lán
enda erum við líklega að
komast á síðasta snún-
inginn í þeim efnum. I því
ástandi sem nú er, er meir
en lítið óskynsamlegt að
veðja enn á það, að verð-
bólgan muni greiða niður
skuldir manna því að
ekkert skiptir nú meira
máli fyrir fjárhagslegt
sjálfstæði íslendinga en að
takast megi á árinu 1976 að
ná verðbólgunni mjög
verulega niður, en það
tekst ekki nema um mjög
verulegan samdrátt verði
að ræða í öllum umsvifum
einstaklinga og opinberra
aðila.
Gengið I átt að strandstað.
„Möstrin hurfu
Safnazt saman f hellinum
Skotið rlður af og línan þýtur
I átt að skipinu, þar sem það
liggur strandað I um 150 metra
fjarlægð, en því miður ber
vindurinn Ifnuna af leið og
reyna varð aftur. 1 þetta sinn
gekk betur og skipbrotsmenn
ná línunni, draga til sfn
blökkina og tildráttartógið og
eru fljótlega búnir að setja fast
f reiðann. Sfðan er Ifflfnan sett
föst. Björgunarstóllinn er dreg-
inn um borð og fyrsti maðurinn
fer f hann og er kominn í land
að vörmu spori og sfðan hver af
öðrum, þar til allir eru komnir
f land. — Nei, við erum ekki
viðstödd björgun í eiginlegum
skilningi, heldur er hér um að
ræða samæfingu allra björg-
unarsveita Slysavarnafélags Is-
lands f Vestur-Skaftafellssýslu
og Rangárvallasýslu, sem hald-
in var laugardaginn 18. okt. s.l.
og skipið sem sagt var að væri
strandað, er aðeins stór kletta-
drangur sem stendur sunnan-
vert við Hjörleifshöfða, en æf-
ingin fór fram að mestu við
skipbrotsmannaskýlið við Hjör-
leifshöfða.
Samtals eru björgunarsveit-
irnar í þessum tveimur sýslum
sjö talsins og nefnast þær:
Kyndill á Kirkjubæjarklaustri,
Happasæll í Meðallandi, Lífgjöf
í Álftaveri, Vikverji i Vik i
Mýrdal, Bróðurhönd undir V-
Eyjafjöllum og björgunarsveit-
ir SVFÍ í Austur- og Vestur-
Landeyjum og Dagrenning á
Hvolsvelli. Á æfinguna munu
hafa komið um 85 menn frá
þessum sveitum, sem bjargað
hafa hundruðum manna úr
sjávarháska, oft við mjög erfið-
ar aðstæður.
Æfingin hófst með þvi að
safnazt var saman við skip-
brotsmannnaskýlið undir Hjör-
leifshöfða og þar tók Reynir
Ragnarsson formaður Vikverja
við stjórninni. Hóþaði hann
mönnum saman í stórum hellis-
skúta i bjarginu, þar var
mönnunum skipt í þrjá hópa,
einn átti að æfa björgun úr
sjávarháska, annar að ferðast,
ganga eftir áttavita og reikna
út leiðir eftir korti og þriðji
hópurinn æfði sig í hjálp i við-
lögum og var þá miðað við hóp-
slys. Þarna í hellinum afhenti
Hannes Þ. Hafstein talstöðvar
þeim björgunarsveitum, er
ekki áttu þær en þær hafa
reynzt mjög vel á undanförnum
árum. Eru stöðvarnar alls sex
og eru gjöf frá kvennadeild
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. OKTÖBER 1975
17
Á æfíngu með björgunarsveitum
Slysavarnafélagsins í V-Skafta-
fellssýslu og Rangárvallasýslu
Ljósm. Mbl.: Þórleifur Ólafsson.
veltunni
99
Sigurgeir Jóhannsson.
Slysavarnafélagsins i Reykja-
vík.
NV TEGUND LlNUBYSSA
Hver hópur hélt nú á sinn
stað, hópur nr. 1 hóf björgun úr
sjávarháska og mikill drangur
sem stendur upp úr miðjum
sandinum, var notaður sem
strandað skip. Þarna var kynnt
ný tegund af línubyssu, sem
Slysavarnafélagið er nú að taka
í notkun og verður smám
saman tekin í notkun hjá öllum
björgunarsveitum SFVl á land-
inu. Þessi línubyssa nefnist
„speed-line“ og er framleidd
hjá Schermuly-fyrirtækinu i
Bretlandi, sem framleitt hefur
flestar linubyssur, sem eru í
notkun á Islandi. Sá er stofn-
setti þetta fyrirtæki var
brezkur sjómaður að nafni
William Schermuly. Hann hélt
þvi fram á árunum fyrir alda-
mótin, að um borð í hverju
skipi ætti að vera línubyssa,
sem væri handhæg og örugg til
nota um borð I skipum í mis-
jöfnum veðrum. En lengi var
það þrautalendingin að láta
tunr.u eða belgi reka i land frá
skipum. Það tók Schermuly
tuttugu ár að fá línubyssuna
sina viðurkennda en er það
loksins fékkst, kom fljótt í Ijós
hvílik björgunartæki þær eru.
Sjálfur lézt Schermuly 19.
janúar 1929, 19 dögum eftir að
brezka þingið lögskipaði línu-
byssur um borð i skipum, og 32
árum eftir að hann fann upp
fyrstu tækin.
Hannes Þ. Hafstein fram-
kvæmdastjóri Slysavarna-
félagsins kynnti mönnum nýju
iínubyssuna, en hún er öll ein-
faldari í notkun en þær eldri.
Skyttum sveitanna gekk fljótt
að komast upp á lagið með að
skjóta úr byssunni, en menn
þurfa að bera sig öðru visi að
þessum byssum en þeim gömlu.
Það kom lika i ljós, að
björgunarsveitarmennirnir
hafa ekki gleymt neinu í frá-
gangi björgunartækjanna, því
vart liðu meir enfjórartil fimm
mínútur frá því að búið var að
skjóta og þar til stóllinn var
kominn af stað um borð i skip-
ið.
Meðal þeirra sem tók þátt í
Togarinn St. Crispin á strandstað og I honum er'ennfremur skotlfnan.
æfingunni var Sigurgeir
Jóhannsson frá Bakkakoti i
Meðallandi og formaður björg-
unarsveitarinnar Happasæls.
Sigurgeir hefur tekið þátt i
björgunum frá því á unga aldri
og sjálfur hefur hann ekki tölu
á hve mörgum sjómönnum
hann hefur bjargað eða
aðstoðað við að bjarga, en þeir
skipta hundruðum. Þarna á
sandinum hittum við Sigurgeir
að máli og sagði hann okkur, að
það tfefði verið fyrir stríð, sem
hann tók þátt i fyrstu björgun-
inni, en við formennsku i
Happasæl tók hann skömmu
eftir King Sol-strandið árið
1955. Síðan hafa strandað ein 8
eða 9 skip á Meðallandsfjöru.
Mbl. spurði Sigurgeir hver væri
minnisstæðasta björgunin, sem
hann hefði tekið þátt í.
BJÖRGUN MANNANNA
A ST. CRISPIN
ERFIÐUST
„Þvi er auðsvarað," sagði
hann, „eðlilega eru bjargan-
irnar margar minnisstæðar, en
erfiðasta og jafnframt hættu-
legasta björgun, sem ég hef
tekið þátt í, var þegar togarinn
St. Crispin strandaði fyrir miðj-
um Kúðaós.
Togarinn strandaði á björtum
degi, en þegar við komum á
strandstað var hann svo langt
úti, beint úti af ósnum, að ekki
var nokkur leið að skjóta línu
út i skipið. Þarna var veltubrim
og hvarf skipið stundum. Við
sáum strax að ókleyft var að
hefja björgun úr landi og sömu
sögu var að segja af sjó, þar var
ókleyft að komast að skipinu."
— Hvað gerðuð þið er hér var
komið?
„Það var ekkert annað að
gera en að biða átekta. Við
fréttum svo fljótlega í Sendseli,
sem var næsti bær við strand-
stað, að tveir eða þrír menn
hefðu slasazt um borð þegar
brotstjóir riðu yfir skipið. Við
héldum okkar alltaf í fjörunni
og biðum eftir þvi, að skipið
færðist nær og austar með land-
inu. Trollið var í skrúfunni og
gat skipið þvi ekkert notað
hana. Þarna fyrir innan brim-
garðinn valt skipið svo ógur-
lega, að þegar það lagðist á velt-
unni hurfu möstrin í sjóinn.
Þetta endaði svo með því, að
skipsmenn skutu línu að landi.
Björgunin gekk eftir það ágæt-
lega, en það kom samt fyrir
meðan á björgun stóð, að þrir
sjóir brotnuðu fyrir innan skip
og við náðum öllum mönnum í
land 19 talsins. Sjálfir vorum
við 12 I þessari erfiðu björgun,
en hjá okkur er skipulagið
þannig að frá hverjum bæ í
sveitinni kemur a.m.k. einn
maður.“
Það má svo bæta því við hér
að um sumarið 1956 voru
Meðallendingar heiðraðir fyrir
þessa björgun, með heimsókn
og veglegum gjöfum af eig-
endum togarans og vátrygg-
ingafélaginu.
Bflaflotinn fyrir framan björgunarskýlið undir Hjörleifshöfða.
Fólkið var illa slasað.
Séð yfir björgunarsveitina á sandinum, stóllinn á leiðinni.
Skotið rfður af.
OF FLJÖTT í LAND
Það kom fram í spjallinu við
Sigurgeir, að stundum hafa
skipbrotsmenn borið sig klaufa-
lega í björgun. Það kom t.d.
fyrir þegar King Sol strandaði
árið 1955, að i hvert sinn, sem
maður var kominn í björgunar-
stólinn, var slakað á liflinunni
þannig að mennirnir komu
holdvotir I land. I eitt sinn kom
það þó fyrir, að kaðallinn hjá
þeim festist eitthvað, þannig að
ekki tókst að slaka nógu fljót-
lega og maðurinn I stólnum
komst þurr i land. Þeir hefðu
allir komist þurrir til okkar ef
þeir hefðu hagað sér rétt, sagði
Sigurgeir, og að það væri slæmt
Framhald á bls. 21
A leiðinni I land.