Morgunblaðið - 26.11.1975, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER 1975
3
Geir Hallgrímsson í viðtali við Morgunblaðið:
Ólögmœt valdbeiting, sem stríðir
gegn öllum skuldbindingum Breta
Þjóðverjar veiða minna magn af fiski
skv. samkomulagsdrögunum en án þeirra
ÉG TEL hér vera um ólögmæta
valdbeitingu að ræða, sem strið-
ir gegn öllum skuldbindingum
Breta m.a. sem þátttakanda í
Norður - Atlantshafsbandalag-
inu og aðila að Helsinki-
yfirlýsingunni, sagði Geir
Hallgrímsson forsætisráðherra,
þegar Morgunblaðið ræddi við
hann í gær, um flotaíhlutun
Breta f íslenzka fiskveiðilög-
sögu.
Það er of vægt til orða tekið
að segja, að þetta athæfi valdi
okkur Islendingum vonbrigð-
um. Það er illskiljanlegt, jafn-
vel frá sjónarmiði Breta sjálfra.
Þeir geta engu náð fram með
þessum aðgerðum og aðeins
bakað sér kostnað, álitshnekki
og skaða. En alvarlegast er þó
skilningsleysi þeirra á verndun
náttúruauðlinda, sem eru
undirstaða efnahagslegs sjálf-
stæðis okkar, eins og fisk-
stofnarnir umhverfis landið
eru.
Bretar hafa afhjúpað skort á
samningsvilja með framkomu
sinni. Fyrst þegar samninga-
umleitanir hófust, kröfðust
þeir tíu ára samnings með
óbreyttu aflamagni og hurfu
jafnvel ekki frá þessari stöðu
hvað aflamagn snertir, þegar
álit fiskifræðinga þeirra bar
saman við skýrslu íslenzkra
fiskifræðinga um að setja
þyrfti hömlur á þorskveið-
arnar, 230—265 þúsund
tonn. Það var ekki fyrr en
á síðasta stigi málsins, sem
þeir lækkuðu sig í 110 þúsund
tonn, eftir að við höfðum sett
fram hugmyndir okkar um 50
þúsund tonna ársafla og síðan
65 þúsund tonn sem algert
hámark. Boð Breta um 110 þús-
und tonn fól heldur ekki í sér
neina umtalsverða lækkun frá
þvf, sem þeir hafa veitt hér
síðari hluta samningstímans.
Bretar hafa þvi sýnt fullkomna
óbilgirni. Við höfum aftur á
móti sýnt slíka sanngirni, að
meira verður ekki af okkur
krafizt.
— Hver verða viðbrögð rfkis-
stjórnarinnar við flotainnrás
Breta?
— Við höfum mótmælt þessu
framferði Breta harðlega, sagði
forsætisráðherra, og munum
taka málið upp, þar sem við
teljum það málstað okkar til
ávinnings.
— Raddir hafa komið fram
um slit stjórnmálasambands
við Breta, ef flotaofbeldi yrði
beitt. Hver er afstaða rfkis-
stjórnarinnar til þess?
— Það er ein af þeim
aðgerðum, sem til mála koma,
en á þessu stigi málsins vil ég
ekki tjá mig um hana. Við mun-
um yfirvega vel öll þau skref,
sem við stígum og miða þau við
það, að við náum takmarki
okkar sem fyrst.
— Verður flotafhlutun Breta
tekin upp á vettvangi Atlants-
hafsbandalagsins?
— Ég tel eðlilegt, að málið
verði tekið upp innan Atlants-
hafsráðsins.
— Hver verða viðbrögð Land-
helgisgæzlunnar við breyttum
aðstæðum á fiskimiðunum?
— Landhelgisgæzlan mun
auðvitað gera það, sem f hennar
valdi stendur til að verja 200
mflna lögsöguna eftir sem áður,
en við vitum það af reynslu, að
brezk herskip geta afgirt að
vissu marki ákveðin veiðisvæði
til handa brezkum togurum, þó
að það sé dýr veiðiaðferð miðað
við mögulegan afrakstur.
— Hvaða skilyrði mundi
fslenzka rfkisstjórnin setja
fyrir nýjum samningaviðræð-
um við Breta?
— Nýjar samningaviðræður
við Breta koma ekki til greina
að mfnu áliti meðan brezk her-
skip eru innan 200 milna.
Samkomulagsdrögin
við Þjóðverja
— Ef við vfkjum þá að sam-
komulagsdrögunum við Vestur-
Þjóðverja, sem nú hafa verið
lögð fyrir Alþingi, hverjir eru
kostir þess að semja við Vestur-
Þjóðverja við núverandi
aðstæður?
— Ég tel meginkostinn vera
þann, að við tryggjum, að Þjóð-
verjar munu veiða minna á Is-
landsmiðum með þessu sam-
komulagi en án þess. Þar getum
við bæði miðað við árið 1974,
þegar Landhelgisgæzlan gat
einbeitt sér að því að verja 50
mílurnar fyrir Þjóðverjum, en
þeir veiddu samt 68 þúsund
tonn, en einkum hljótum við að
miða við árið 1973, þegar við
áttum bæði í stríði við Breta og
Þjóðverja eins og útlit er fyrir
án þessa samkomulags. Þá
veiddu Þjóðverjar yfir 90 þús-
und tonn, en leyfilegt hámark
afla samkvæmt samkomulags-
drögunum er 60 þúsund tonn.
Samkomulag þetta er einnig
mikilvægt vegna þess, að hér er
nær eingöngu um karfa og ufsa
að ræða og þorskaflinn tak-
markaður hið mesta við 5 þús-
und tonn. Þá er það ekki sízt
mikilvægt, að við ráðum veiði-
svæðum og Þjóðverjar und-
irgangist friðunaraðgerðir,
sem við teljum nauðsynlegar.
Auðvitað er það svo, þegar
tveir aðilar deila, sem hafa and-
stæð sjónarmið, að annar aðil-
inn fær aldrei öllu framgengt.
Það er ýmislegt í þessu sam-
komulagi, sem við Islendingar
vildum að væri öðruvísi, en ég
er í engum vafa um, að kostir
samkomulagsins eru mun meiri
og mikilvægari en annmarkarn-
ir og í reynd eru þessir samn-
ingar f samræmi við ráðlegg-
ingar, sem fram voru settar í
skýrslu fiskifræðinga á dög-
unum og f bréfi til sjávarút-
vegsráðuneytisins tekur
Hafrannsóknastofnun fram um
samningsdrögin, að „af þessum
sökum er hér um að ræða
skásta kostinn, sem við eigum
völ á f dag frá fiskifræðilegu
sjónarmiði".
— Felst 1 þessum samkomu-
lagsdrögum viðurkenning Þjóð-
verja á 200 mflna fiskveiðilög-
sögu Islendinga?
— Þjóðverjar segja, að þeir
geri þennan samning ekki ein-
göngu til þess að eyða deilu
milli landanna tveggja heldur
með hliðsjón af því hvað fisk-
veiðar eru mikilvægar íslend-
ingum í efnahagslegu tilliti en
hins vegar er tekið fram, að
samkomulagið hafi engin áhrif
á afstöðu ríkisstjórnanna
tveggja til hafréttarmála.
— Þýðir þetta, að Þjóðverjar
muni telja sér heimilt að veiða
upp að 12 mílum, þegar og
ef hámarkslengd samnings-
tfmans, tvö ár, er liðinn?
— Ég tel, að það fari eftir
þróun alþjóðaréttar og úrslit-
um á hafréttarráðstefnu, sem
ótvírætt munu leiða í ljós, að
um önnur mörk fiskveiðilög-
sögu verður ekki að ræða en
200 mílur.
— Hvað verður, ef 200 mflur
verða að alþjóðalögum áður en
samningurinn við Þjóðverja
rennur út? Munu þeir samt
sem áður hafa heimild til að
veiða innan fiskveiðilögsögu
okkar?
— Við íslendingar teljum, að
næsti fundur hafréttarráð-
stefnunnar f marz og apríl
muni ekki leiða til endanlegrar
niðurstöðu heldur þurfi a.m.k.
einn til tvo fundi til viðbótar til
að ná lokaárangri. Rætt hefur
verið um annan fund síðla á
næsta ári, en óvíst hvort úr
honum verður og alla vega er
talið vonlítið, að ráðstefnunni
Ijúki fyrr en að áliðnu ári 1977,
en þá er eftir að fullgilda þann
sáttmála, sem þar verður
væntanlega gerður og um lfkt
leyti rennur samningur okkar
við Þjóðverja út.
— Hvers vegna gerði rfkis-
stjórnin ekki að skilyrði að
tollafrfðindi hjá Efnahags-
bandaleginu tækju gildi um
leið og samningurinn við Vest-
ur-Þjóðverja?
— Við vildum láta reyna á
það við framkvæmd innan
Efnahagsbandalagsins, hvort
mótmælum yrði enn beitt frem-
ur en að spyrjast fyrir um hvort
slík mótmæli væru til staðar,
eins og verið hefði, ef við
hefðum farið þá leið. Auðvitað
var sú leið könnuð, en sam-
komulag tókst ekki um hana.
En samkvæmt samningnum
frestist framkvæmd hans, ef
tollaívilnanir ganga ekki í gildi
innan fimm mánaða. . .
—... og munu Þjóðverjar þá
hefja ólöglegar veiðar á ný?
— ... þá tel ég von til þes^án
þess að nokkuð verði fullyrt, að
Þjóðverjar haldi sig fyrir utan
fiskveiðimörkin, þar sem þeir
hefðu þá ekki fullnægt sínum
hluta samningsins.
— Og að lokum forsætisráð-
herra: sumir eru þeirrar skoð-
unar, að með þessu samkomu-
lagi við Þjóðverja sé verið að
ryðja brautina til nýrra samn-
inga við Breta. Hvað viltu segja
um þá skoðun?
— I Ijósi síðustu atburða sýn-
ist vera svo langt í land til
nokkurra samninga við Breta,
að slíkar hugleiðingar eiga ekki
við rök að styðjast. Á hinn bóg-
inn tel ég að Islendingar hljóti
ávallt að leitast við að leysa
deilumál sín með samkomulagi
við aðrar þjóðir, ef þess er
nokkur kostur. Við höfum sýnt
samkomulagsvilja gagnvart
öðrum þjóðum og þá ekki sízt
Bretum, en Bretar hafa á hinn
bóginn sýnt slíkt skilningsleysi
og þröngsýni að undrum sætir
og þá er framhald deilunnar og
það sem af henni getur hlotizt á
þeirra ábyrgð.
Samningar eða ekki samningar
Morgunblaðið leitar umsagna
formanna stjórnmálaflokkanna
MORGUNBLAÐIÐ sneri sér 1
gær til formanna stjórnmála-
flokkanna, og leitaði umsagnar
þeirra bæði vegna þingsálykt-
unarinnar um samkomulagið
við V-Þjóðverja og flotafhlut-
unar Breta hér á fiskimiðunum
ígær.
Olafur Jóhann-
esson, dóms-
málaráðherra og
formaður Fram-
sóknarflokksins,
sagði:
„Um samninga
við Þjóðverja er
það að segja, að
ég er með þeim.
Flotaihlutun Breta gerði það
enn nauðsynlegra að mfnum
dómi heldur en ella að semja
við Þjóðverjana. Þjóðverjar eru
nú með öðru hugarfari en áður
og hafa viljað líta á okkar mál
með sanngirni og þess vegna
hefur tekizt að ná samningum.
Hina vopnuðu íhlutun Breta
lít ég auðvitað alvarlegum aug-
um, hún er óheppileg og fráleit.
Samningar við Þjóðverja eru
m.a. nauðsynlegir til að
einangra Breta Auk þess hafa
samningarnir við Þjóðverja þá
mikilvægu þýðingu að mínum
dómi sem og reyndar samnings-
tilboðið gagnvart Bretum að
það hafi sýnt okkar vilja til
þess að gera samninga og ganga
eins langt í því efni og mögu-
legt er. Þetta álít ég að sé okkur
til framdráttar. Við njótum
þess þá heldur hjá öðrum þjóð-
um almennt."
Benedikt Grön-
dal, formaður
Alþýðuflokks-
ins, sagði varð-
andi fyrrnefnda
atriðið að það
hefði komið
fram við marg-
visleg tækifæri
og nú síðast á
flokksstjórnarfundi Alþýðu-
flokksins að flokkurinn er and-
vigur þvi að nú séu gerðir
samningar af þeim ástæðum er
komið hafa fram, sem sé að nú
séu gerbreytt viðhorf varðandi
fiskstofna okkar. Þeir væru
ekki til skiptanna lengur og
beinlinis hættulegt að sóknin I
þá yrði eins mikil og hann ótt-
aðist að hún yrði ef samið yrði
um verulegar tilslakanir, sér-
staklega þó innan 50 mílna
markanna.
Varðandi þær röksemdir
stjórnarflokkanna fyrir samn-
ingana við Þjóðverja að þeirra
togarar veiddu að miklu leyti
aðrar tegundir hér við land en
þorski sagði Benedikt að þetta
væri rétt en bætti því við, að
honum sýndist samt að þótt að
e.t.v. væri ekki alveg eins alvar-
legt ástand varðandi tvær
helztu fisktegundir Þjóðverja
hér á tslandsmiðum — ufsa og
karfa — þá væru þær þó báðar
taldar nálægt hættumörkum og
við það að við yrðum sjálfir
vafalitið að draga eitthvað úr
okkar eigin sókn í þorskstofn-
inn lægi ákaflega nærri að
álykta að við yrðum knúnir til
að sækja meira i aðrar tegundir
og þá helzt í karfa og ufsa. Þess
vegna kvaðst Benedikt telja að
þessi röksemd breytti ekki af-
stöðunni.
Benedikt undirstrikaði enn-
fremur, að Alþýðuflokkurinn
hefði jafnan áður, — bæði er
hann hefur verið í stjórn og
stjórnarandstöðu — yfirleitt
verið hlynntur því að samn-
ingaleiðin yrði farin og reynt
væri að finna lausn á deilum af
þessu tagi og þannig stutt
samninga. En þær upplýsingar
sem fyrir lægju bæði af hálfu
sjómanna og sérfræðinga um
fiskstofnana hefðu valdið því
að Alþýðuflokkurinn tæki i
þetta skiptið breytta afstöðu.
Varðandi flotaihlutun Breta
á miðum hér við land í gær
sagði Benedikt: „Við lítum
mjög alvarlegum augum á það
mál og tökum undir hörðust
mótmæli íslenzkra stjórnvalda.
Hins vegar minnum við á að
þetta er f þriðja sinn sem brezki
flotinn er sendur gegn okkur í
þorskastríð. Þeir töpuðu báðum
þeim fyrri og eins munu þeir
tapa þessu.“
Magnús Torfi
Ólafsson, for-
maður Samtaka
frjálslyndra og
vinstri manna,
sagði að vegna
þess hversu
seint hann hefði
fengið í hendui
þingskjalið með
tillögu rikisstjórnar um þings-
ályktun um heimild til að ganga
frá samningi við V-Þýzkaland
væri hann varbúinn að tjá sig
um það af nákvæmni I einstök-
um atriðum en eftir fljótlegan
yfirlestur yrði hann að segja, að
hann teldi framangreint samn-
ingsuppkast afar óaðgengilegt.
Því yllu að hans dómi nokkur
atriði, sem hann kvaðst vilja
gera nánari grein fyrir f stuttu
máli.
Framhald á bls. 31.