Morgunblaðið - 26.11.1975, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKÚDAGUR 26. NÓVEMBER 1975
15
Neyðarástand í Portúgal í
kjölfar byltingartilraunar
Lissabon, 25. nóvember. AP. Reuter.
Francisco da Costa Gomes lýsti
yfir neyðarástandi I dag eftir
byltingartilraun vinstriöfga-
manna úr hernum, sem lögðu
undir sig fjðrar stöðvar flughers-
ins og tðku hershöfðingja úr
honum I gfslingu. Aðrir
uppreisnarhermenn lögðu undir
sig upptökusali rfkissjónvarpsins.
Seinna náðu hermenn hollir
stjðrninni aðalstöðvum flughers-
ins úr höndum uppreisnarmanna
án þess að hleypa af skoti. Flestir
uppreisnarmannanna lögðu niður
vopn og gengu út með uppréttar
hendur að sögn sjónarvotta, en
nokkrir komust undan. Skömmu
sfðar heyrðist skothrfð hjá aðal-
stöðvunum og fólk flýði f ofboði.
Léttvopnaða stórskotaliðsher-
deildin sem styður vinstrimenn
kom sfðar fyrir fallbyssum á brú
á hraðbraut, sem liggur norður f
land og til Spánar. Byssum var
einnig komið fyrir á götum, sem
liggja til sjónvarpsstöðvarinnar,
Solzhenitsyn
þjáist ekki
af þunglyndi
t FREGNUM frá Zúrich segir,
að Alexander Solzhenitsyn
hafi borið til baka blaðafréttir
um, að hann þjáist af þung-
lyndi og ofþreytu.
Solzhenitsyn sagði í yfirlýs-
ingu, sem birtist f Neue
Zurcher Zeitung: „Sá, sem
hefur lært Gulag-lexfuna þjá-
ist ekki af þunglyndi," en með
þessum orðum vitnar skáldið
til veru sinnar f sovézku
þrælkunarbúðunum f Gulag-
eyjahafinu.
ERLENT
og þeim var lokað með götuvfgj-
um, þar sem menn úr vopnuðum
borgarasveitum og hermenn tóku
sér stöðu.
Talsmaður uppreisnarmanna,
Duaro Clemente höfuðsmaður,
sagði að einvalalið hægrimanna
úr Amadora-herdeildinni skammt
frá Lissabon hefði fengið skipun
um að ráðast á sjónvarpsstöðina.
Hann skoraði á óbreytta borgara
að hjálpa við vörn stöðvarinnar,
sem hann sagði að „þjónaði hags-
munum verkamanna".
Byltingarráð hersins kom
saman til skyndifundar undir for-
sæti Costa Gomes, sem áður hafði
bannað mótmælaaðgerðir f höfuð-
borginni, skipað útvarpsstöðvum
að hætta fréttaflutningi og sett
herlið á Lissabon-svæðinu undir
sfna stjórn.
Ráðunautur Jose Pinheiro de
Azevedos forsætisráðherra sagði:
„Ég tel árekstra mjög nærtækan
möguleika." Háttsettur embættis-
maður sagði: „Við gætum verið á
barmi borgarastyrjaldar.“
Mikið veltur á afstöðu kommún-
istaflokksins, sem er velskipu-
lagður, en frá honum kom engin
yfirlýsing í dag. Atburðir dagsins
hófust þegar bændur fjandsam-
legir kommúnistum norðan við
Lissabon ákváðu að hætta að
Mitterand
íUSA
Washington 25. nóv. Reuter.
FRANSKI sósíalistaforinginn
Francois Mitterand byrjar fimm
daga heimsókn sína í Bandarfkj-
unum í dag. Mun hann ræða þar
við ráðamenn og eiga fundi með
fréttamönnum, og hann ferðast
einnig um. Ekki hefur verið til-
kynnt hvenær hann hitti Ford
Bandaríkjaforseta meðan á heim-
sókn hans stendur. Þá mun hann í
dag ræða við Henry Kissinger,
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, og á morgun ræða við
McGovern frambjóðanda í for-
setakosningunum í landinu árið
1972, þegar Richard Nixon var
endurkjörinn.
Portúgalskir hermenn við skriðdreka sinn og hlýða á Costa Gomes
forseta lýsa yfir neyðarástandi f Lissabon og nágrenni hennar eftir
tilraun fallhlffarhermanna sem fylgja kommúnistum til að ná útvarps-
stöðvum og herstöðvum á vald sitt. Tilraunin var brotin á bak aftur, en
geysileg spenna var um landið allt í gærkvöldi og með öllu óljóst
hvernig fara mundi.
stöðva umferð á vegum til höfuð-
borgarinnar.
Skömmu siðar tóku vinstri-
sinnaðir fallhlífarhermenn og
flugliðar á sitt vald þrjá flugvelli,
aðalstöðvar flughersins í Lissa-
bon og fjarskiptamiðstöð höfuð-
borgarinnar og tóku Anibal Pinho
Freire hershöfðingja yfirmann
flugliðsins á höfuðborgar-
svæðinu, f gislingu.
Engu skoti var hleypt af. Costa
Gomes reyndi að afstýra blóðsút-
hellingum með því að skipa her-
liði hollu stjórninni að beita ekki
skotvopnum. Hann kallaði upp-
reisnarmenn leiksoppa glæpsam-
legra afla.
Embættismenn kölluðu upp-
reisnina valdaránstilraun, en i
kvöld var ljóst að þátt í henni
tóku aðeins hermenn úr fallhlífa-
sveit sem nýlega var lögð niður
pólitfskir flugliðar og menn úr
flugherskóla. Ekkert heyrðist í
tveimur herdeildum, sem talið er
að styðji vinstriöfgamenn — létt-
vopnuðu stórskotaliðsherdeild-
inni i úthverfum Lissabon og
Framhald á bls. 31.
Síðustu fréttir
Costa Gomes fyrirskipaði f
kvöld algert útgöngubann I Lissa-
bon og nágrenni hennar, allt frá
Santarem sem er 80 km fyrir
norðan til og með Setúbal sem er
40 km fyrir sunnan borgina. I
tilkynningu sagði, að fólki væri
stranglega bannað að vera á ferli
og allir fundir væru bannaðir.
Ekki var tiltekið hvenær útgöngu-
banninu yrði aflétt.
Bandarískir þingmenn:
Hvetja Brezhnev til að veita
Sakharov fararleyfi til Osló
Washinnton 25. nóv. Rcuter.
ÞRJATlU og sjö bandarfskir öld-
ungadeildarþingmenn hafa sent
skeyti til Leonids Brezhnevs, leið-
Kissinger gagnrýnir
Sovétíhlutun í Angóla
Detroit, 25. nóv. Reuter. AP.
HENRY Kissinger utanrfkisráð-
herra sagði f dag að afskipti
Rússa af málefnum Angola gætu
stefnt friðsamlegri sambúð
þeirra og Bandarfkjamanna f
voða. Hann sagði að ef þessi fhlut-
un Rússa héldi áfram gæti það
haft áhrif á stefnumótun Banda-
ríkjastjórnar.
Hann kvað vandséð hvernig af-
skiptasemi Rússa og friðsamleg
sambúð gætu farið saman. Þar
með hafa Rússar fengið einhverja
eindregnustu vísbendinguna um
vaxandi áhyggjur Bandarfkja-
manna af ihluturi þeirra i Angola.
Kissinger hafði áður gagnrýnt
Rússa fyrir íhlutun í Angola í
ræðu í Detroit og varað við þvi að
hún gæti haft áhrif á sambúð
þeirra og Bandaríkjamanna.
Þegar hann var spurður nánar
um þetta á blaðamannafundi
sagði hann að Bandaríkjamenn
vildu fyrst og fremst binda enda á
átökin í landinu og kanna hvort
„afrfska lausn mætti finna á
afrísku vandamáli án þess að gera
Angola að vettvangi stórvelda-
reiptogs."
Hann sagði enn fremur að hann
væri reiðubúinn að hitta forystu-
menn Sovétríkjanna að máli til að
bjarga viðræðunum um takmörk-
un kjarnorkuvopna úr ógöngum.
Framhald á bls. 31.
toga sovézka kommúnistaflokks-
ins, og hvatt hann til að leyfa dr.
Andrei Sakharov að fara til Ösló-
ar að veita þar viðtöku friðarverð-
launum Nóbels í næsta mánuði,
að þvf er Henry Jackson þing-
maður kunngerði í dag.
Þingmennirnir eru bæði úr
röðum demókrata og repúblikana
og sögðu þeir í skeyti sinu að
héldi Sovétstjórnin neitun sinni
við Sakharov til streitu gætu þeir
aðeins dregið af því þá ályktun að
Sovétstjórnin væri ekki reiðubú-
in að virða ákvæði Helsinkisátt-
málans.
Þingmennirnir sögðu að
Sakharovmálið væri i raun próf-
steinn á afstöðu sovézku stjórn-
arinnar gagnvart efnisatriðum
Helsinkisamningsins, en þar var
sérstaklega kveðið á um að komm-
únistaríki leyfðu frjálsar ferðir
borgara þeirra til annarra landa.
HISPURSMEYJAR — Franskar vændiskonur hafa efnt til landsþings í París til að
leggja áherzlu á kröfur um að atvinna þeirra verði löglega viðurkennd. Fréttamönn-
um var boðið að vera við setningu landsþingsins og hér er einn þeirra ásamt Sonju og
Ullu sem höfðu aðallega orð fyrir gleðikonunum.
Nýtt lýðveldi
í S-Ameríku
Paramaribo, Surinam. 25.
nóvember. Reuter. AP
SURINAM, áður Hollenzka-
Guyana, á norðausturhorni
Suður-Amerfku hlaut sjálfstæði f
dag eftir 325 ára nýlendustjórn
Hollendinga.
Flugeldum var skotið og 25.000
manns dönsuðu og sungu þegar
hollenzki fáninn var dreginn
niður og fáni hins nýja ríkis dreg-
inn að húni við hátíðlega athöfn á
knattspyrnuvelli höfuðborgar-
innar.
Forsætisráðherra, blökku-
maðurinn Henck Arron, og for-
ingi stjórnarandstöðunnar, Ind-
verjinn Jaggernath. Lachmon,
féllust í faðma og grétu og þar
með tókust opinberlega sættir
með þeim tveimur mönnum sem
aðallega hafa bitizt um völdin.
Um 20.000 manns hafa flúið frá
Surinam til Hollands á undan-
förnum mánuðum til að tryggja
sér hollenzkan ríkisborgararétt
og flýja hugsanlega borgarastyr-
jöld.
Surinam á i landamæraerjum
við Guyana (áður Brezka-
Guyana) í vestri og Cayenne
(franska-Guyana) I austri en
stjórnin er sögð vongóð um að
fljótlega megi leysa báðar þessar
deilur.